Οι κλίνες από το ναυάγιο των Αντικυθήρων

Οι υποθαλάσσιες έρευνες που πραγματοποιήθηκαν κατά τα έτη 1900-1901 και 1976 στην περιοχή του ναυαγίου των Αντικυθήρων έφεραν στο φως τμήματα ξύλινων κλινών-ανακλίντρων με μπρούτζινα επιθήματα. Οι διαφοροποιήσεις που παρατηρούνται ως προς τον τύπο, τις διαστάσεις, την τεχνική κατασκευής αλλά και τη διάβρωση του μετάλλου των επιμέρους τμημάτων, αποδεικνύουν την ύπαρξη τουλάχιστον τριών κλινών στο φορτίο του πλοίου.
Τα τμήματα του ξύλινου σκελετού των κλινών εκπροσωπούν και τα τρία μέρη της κλίνης, δηλαδή τα διακοσμητικά άκρα των προσκεφαλαίων, τις πλευρικές δοκούς και τις βάσεις των ποδιών.
Η μικροσκοπική και μακροσκοπική εξέταση του ξύλου από το σκελετό των κλινών, έδειξε ότι τα επιμέρους τμήματα κατασκευάστηκαν από διαφορετικό είδος ξύλου. Στα ανώτερα μέρη, 
δηλαδή στα άκρα των προσκεφαλαίων, χρησιμοποιήθηκε φράξος (μελίας), ενώ στα χαμηλότερα, στις βάσεις δηλαδή των ποδιών, καστανιά (διοσβάλανος, καρύα η Ευβοϊκή).
Οι πλευρικές δοκοί είναι κατασκευασμένες από καρυδιά (καρύα η Περσική). Η διαφοροποίηση αυτή μαρτυρεί μάλλον την εμπειρία των ξυλουργών, που φαίνεται ότι γνώριζαν τις μηχανικές ιδιότητες του κάθε είδους ξύλου, για παράδειγμα την αντοχή του, αλλά και το βαθμό ευκολίας κατά την κατεργασία του.
Ίχνη κατεργασίας από τα εργαλεία του ξυλουργού, σκέπαρνο ή μεγάλο σκαρπέλο σώζονται κατά τόπους στην ξύλινη επιφάνεια των σωζόμενων τμημάτων (εικ. 2). Τα ξύλινα πόδια θα ήταν κατασκευασμένα σε τόρνο, ο οποίος χρησιμοποιείται στην επιπλοποιΐα ήδη από τον ύστερο 6ο αι. π Χ. Ωστόσο, η διακόσμηση των ξύλινων ποδιών, όπως σημειώνεται στην περίπτωση του ναυαγίου, με κοιλόκυρτα κυμάτια και κωδωνόσχημα στοιχεία παρατηρείται μόλις τον 3ο αι. π. Χ.
Η ύπαρξη εντορμίας σχήματος χελιδονοουράς σε τομή στην πρόσθια πλευρά μιας βάσης ποδιού αποδεικνύει τη σύνδεση αυτής της βάσης με κάποιο άλλο ξύλινο μέλος (εικ. 2). Το στοιχείο αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τα πόδια των στενών πλευρών τουλάχιστον μιας κλίνης ενώνονταν μεταξύ τους με οριζόντιο κανόνα.
Διακοσμητικά πλευρικά άκρα προσκεφαλαίων (fulcra) (εικ. 3) και τμήματα άλλων (εικ. 4), βάσεις ποδιών (εικ. 5) και τμήματα από τις πλευρικές δοκούς (εικ. 6) συνιστούν τα μεταλλικά επιθήματα των κλινών.
Ο χαλκουργός με την τεχνική της χύτευσης κατασκεύαζε τα μπρούτζινα διακοσμητικά επιθήματα, τα οποία στη συνέχεια προσαρμόζονταν στον ξύλινο σκελετό. Η συναρμογή των μεταλλικών και ξύλινων μερών, εξαιρουμένων των ποδιών, γινόταν με τη χρήση μπρούντζινων βλήτρων (πριτσινιών), όπως τεκμαίρεται από τις υπάρχουσες οπές και τα μερικώς σωζόμενα βλήτρα.
Τα πλευρικά άκρα των προσκεφαλαίων είχαν σχήμα επικλινούς S και έφεραν στις απολήξεις τους ποικίλα διακοσμητικά στοιχεία, όπως ανθρώπινες και ζωόμορφες προτομές, π.χ. Αρτέμιδος, σκύλου, λιονταριού, υδρόβιου πτηνού.
Ο περίτεχνος τρόπος κατασκευής των κλινών βεβαιώνει την ύπαρξη ταλαντούχων χαλκουργών και ξυλουργών. Ορισμένοι μελετητές, βασιζόμενοι κυρίως στις αναφορές του Πλίνιου (NΗ 34.2.9 και 33.144), αποδίδουν τις κλίνες με τα τορνευτά πόδια και τα διακοσμημένα προσκεφάλαια σε δηλιακά εργαστήρια. Οι γραπτές πηγές αναφέρουν ακόμη, ότι οι δηλιακές κλίνες εισήχθησαν στην Ιταλία από τον στρατηγό Γναίο Μάνλιο μετά την κατάκτηση της Ασίας το 187 π.Χ. (Πλίνιος, NΗ 34.14). Η υπόθεση ότι οι κλίνες αυτές κατασκευάστηκαν στη Δήλο, ενισχύεται και από την ανεύρεση στο νησί παρόμοιου τύπου ποδιών και αντίστοιχων μητρών.
Είναι βέβαιο ότι οι κλίνες αποτελούσαν μέρος του πολύτιμου φορτίου του πλοίου. Προορίζονταν μάλλον για τη μεγάλη αγορά της εποχής, τη Ρώμη, και θα κατέληγαν πιθανώς στην οικοσκευή κάποιου εύπορου πολίτη, μαρτυρώντας τις ανάγκες και τις συνήθειες της κοινωνίας για επίδειξη πλούτου και κοινωνικής επιβολής.
Πηγή: Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Από το erroso



kalyterotera.gr