Παραδοσιακά έθιμα της Αναστάσεως

Συντάκτης:Μιχάλης Βαρδαρός

Το Μεγάλο Σάββατο είναι η γιορτή της Ανάστασης, κατά την οποία ο Ιησούς Χριστός αναστήθηκε νεκρών, δηλαδή το σώμα του ξανάζησε και αφού ενώθηκε πάλι με την ψυχή του, «ανελήφθη» στους ουρανούς.

Μεγάλη είναι η ποικιλία εθίμων και τελετουργικών που ακολουθούνται ανά την Ελλάδα, ωστόσο υπάρχουν και κάποια που αποτελούν κοινό σημείο αναφοράς από σχεδόν όλες τις περιοχές.

Σε όλες τι εκκλησίες της χώρας μας, η μεγάλη λειτουργία της Ανάστασης και το αποκορύφωμα γίνεται τα μεσάνυχτα, όπου ο κόσμος πηγαίνει στην εκκλησία αργά το βράδυ μεταφέροντας μαζί λαμπάδες και κεριά, ενώ πέφτουν πολλά πυροτεχνήματα.

Τα μεσάνυχτα τα φώτα της εκκλησίας σβήνουν και ο ιερέας ψάλει το «Δεύτε Λάβετε Φώς». Το Φως αυτό οι πιστοί το μεταφέρουν στα σπίτια τους. Μπαίνοντας «σταυρώνουν» πρώτα το ανώφλι της εξώπορτας, ενώ παλαιότερα ανανέωναν και το φως του καντηλιού ή ακόμη μετέδιδαν το καινούργιο φως στα στείρα ζώα και τα άκαρπα δέντρα, για να τους εξασφαλίσουν γονιμότητα.

Στην συνέχεια, ο κόσμος σπάει κόκκινα αυγά και εύχεται Χριστός Ανέστη, φωτοβολίδες και πυροτεχνήματα φωτίζουν τον ουρανό. Κατά την επιστροφή στο σπίτι πολλοί φτιάχνουν ένα σταυρό πάνω από την πόρτα με την αιθάλη του κεριού. Το τραπέζι είναι στρωμένο με την παραδοσιακή μαγειρίτσα, κόκκινα αυγά και πασχαλιάτικες λιχουδιές.

Έθιμα ανά την Ελλάδα

Λιβαδειά

Το «Πάσχα της Λιβαδειάς» αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό έθιμο της περιοχής με τους νέους της πόλης να συμμετέχουν στο έθιμο του «λάκκου». Μετά την Ανάσταση και πριν ξημερώσει οι κάτοικοι ετοιμάζουν την φωτιά. Ένας, κάνοντας το σταυρό του, βάζει φωτιά στο σωρό με τη λαμπάδα της Αναστάσεως. Με ραντίσματα νερού και συχνό χτύπημα με ένα μακρύ ξύλο, η θράκα είναι έτοιμη για να ψηθούν τα αρνιά. Το γλέντι διαρκεί μέχρι το απόγευμα και συμπληρώνεται με τη συμμετοχή παραδοσιακών χορευτικών συγκροτημάτων και την καύση πυροτεχνημάτων.

Καλαμάτα

Στην πόλη της Καλαμάτας αναβιώνει ένα έθιμο, που πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, ο διαγωνισμός των «μπουλουκιών». Οι διαγωνιζόμενοι με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι με σαΐτες, δηλαδή με χαρτονένιους σωλήνες γεμάτους μπαρούτι, επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο, στο γήπεδο του Μεσσηνιακού με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου. Το βράδυ του Μ.Σαββάτου επικρατεί το έθιμο του «συχώριου», δηλαδή όλοι όσοι έχουν πεθαμένους συγγενείς φέρνουν στην εκκλησία ψητά, κρασί και ψωμί, τα οποία έχει «διαβάσει» ο παπάς και τα προσφέρουν στους επισκέπτες και στους κατοίκους του νησιού.

Λεωνίδιο


Το πιο εντυπωσιακό έθιμο της περιοχής είναι όταν το βράδυ της Ανάστασης γεμίζει ο ουρανός από φωτεινά «αερόστατα», τα οποία ανυψώνονται από τους πιστούς κάθε ενορίας.

Αράχοβα

Την ημέρα του Πάσχα ξεκινάει η περιφορά της Εικόνας του Αγίου Γεωργίου την οποία συνοδεύουν περί τα 500 άτομα ντυμένα με παραδοσιακές φορεσιές. Την επομένη πραγματοποιείται αγώνας δρόμου των γερόντων, οι οποίοι ξεκινούν από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και φτάνουν στο λόφο. Ακολουθούν χορευτικά συγκροτήματα και το απόγευμα χορεύουν γυναικείοι χορευτικοί σύλλογοι. Οι εκδηλώσεις συνεχίζονται με κλέφτικα αγωνίσματα, όπως το σήκωμα της πέτρας.

Πάτμος

Το Μ. Σάββατο το βράδυ πριν από την Ανάσταση, το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε ηρωικό εξάμετρο με κώντιο.

Πάρος

Τα μεσάνυκτα του Μ. Σαββάτου, το νησί γεμίζει από φώτα και τον θόρυβο των αμέτρητων πυροτεχνημάτων.

Κως

Στο νησί των Δωδεκανήσου, ενώ οι μεγάλοι ασχολούνται με τις πασχαλινές δουλειές και τον εκκλησιασμό, τα παιδιά προετοιμάζονται για την Ανάσταση. Παίρνουν μεγάλα κλειδιά από εκείνα που είχαν οι παλιές κλειδαριές, δένουν με ένα σχοινί το κλειδί με μπαρούτι και βάζουν το καρφί στην τρύπα του κλειδιού, το βράδυ της Ανάστασης το χτυπούν δυνατά στον τοίχο για να εκπυρσοκροτήσει. Άλλοι κόβουν μακριές λωρίδες χαρτιού, βάζουν στην άκρη της κάθε λωρίδας μπαρούτι και ένα φυτίλι, την τυλίγουν τριγωνικά, ώστε να προεξέχει το φυτίλι που το ανάβουν και από την ώρα που ο παπάς λέει το «Χριστός Ανέστη». Το πρωί του Μ. Σαββάτου, η εκκλησία στρώνεται με μικρά μοβ μυρωμένα λουλούδια του βουνού που λέγονται λαμπρές. Οι νοικοκυρές φτιάχνουν τις λαμπρόπιτες και το γεμιστό αρνί.

Χίος

Στην Χίο υπάρχει ένα παλιό Βρονταδούσικο έθιμο, που ονομάζεται ρουκετοπόλεμος και έχει τις ρίζες του στην τουρκική κατοχή. Αρχικά, οι κάτοικοι των ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας Ερειθιανής, εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν αυτοσχέδια κανονάκια. Με το πέρασμα του χρόνου όμως αυτά εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες, βεγγαλικά, φτιαγμένα από νίτρο, θειάφι και μπαρούτι. Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά. Οι ποσότητες, τα τελευταία χρόνια, φτάνουν στις μερικές χιλιάδες και το θέαμα που δημιουργείται από τις ρουκέτες που εκτοξεύονται στον ουρανό του Βροντάδου το βράδυ της Ανάστασης είναι φαντασμαγορικό. Τα τελευταία χρόνια έχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία των παρευρισκομένων, έτσι ώστε να διασωθεί το έθιμο.

Θεσσαλία

Στις πόλεις της Θεσσαλίας, τη νύχτα της Ανάστασης και την ώρα που ο παπάς δίνει το Άγιο φως, οι νέοι του χωριού βάζουν φωτιά στον "αφανό", το ομοίωμα του Ιούδα, μια μεγάλη θημωνιά με κέδρα, και ψέλνουν το "Χριστός Ανέστη". Το έθιμο που συμβολίζει την ανάσταση και ανάληψη του Χριστού στον ουρανό, παραμένει ζωντανό στα χωριά Μορφοβούνι - Μεσενικόλα - Κρυονέρι.

Λευκάδα

Στο νησί των Επτανήσων, το Μ.Σάββατο το πρωί, η Φιλαρμονική παίζει στους δρόμους της πόλης χαρούμενους σκοπούς, ενώ οι νοικοκυρές πετούν και σπάζουν έξω από τα σπίτια τους διάφορα πήλινα αγγεία.

Κέρκυρα

Πολλά και εντυπωσιακά είναι τα έθιμα που ακολουθούνται στο νησί της Κέρκυρας. Συγκεκριμένα, στις 11 το πρωί του Μ. Σαββάτου ο κόσμος περιμένει την πρώτη Ανάσταση. Όταν τελειώνει η ακολουθία στη Μητρόπολη, χτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών και από τα παράθυρα των σπιτιών πέφτουν κατά χιλιάδες, πήλινα δοχεία στους δρόμους, με μεγάλο κρότο. Αυτό το έθιμο έχει τις ρίζες του στο χωρίον του Ευαγγελίου «Συ δε Κύριε Ανάστησόν με ίνα συντρίψω αυτούς ως σκεύη κεραμέως».

Ένα άλλο γνωστό Πασχαλινό έθιμο που αναβιώνει είναι το «Μαστέλο». Στην «Pinia» και κάτω από την Μεταλλική Κουκουνάρα που κρέμεται ασάλευτη μαζεύονται οι Φακίνοι, οι αχθοφόροι της πόλης, οι Πινιαδώροι, οι οποίοι τοποθετούσαν στη μέση του πεζοδρομίου ένα ξύλινο βαρέλι. Το στόλιζαν με μυρτιές και βέρντε, του έβαζαν νερό και αυτοί σκορπισμένοι στο γύρο χώρο, παρακαλούσαν τους περαστικούς, που αυτή την ώρα ήταν πάρα πολλοί, να ρίξουν νομίσματα για ευχές στο νερό. Όταν πλησίαζε η ώρα της πρώτης Ανάστασης, οι Πηνιαδώροι σκορπισμένοι στην περιοχή της Πιάτσας κυνηγούσαν να βρουν κάποιον να τον ρίξουν στο βαρέλι. Αυτός μουσκίδι έβρεχε τον κόσμο γύρω του, ενώ περνούσαν οι μπάντες μας, παίζοντας το αλέγκρο μαρς «Μη φοβάστε Γραικοί». Στο τέλος έβγαινε ο βρεγμένος με γέλια και χαρές και έπαιρνε τα χρήματα που είχε το βαρέλι.

Το βράδυ του Μ. Σαββάτου γίνεται η Ανάσταση στην Άνω Πλατεία. Όλα τα παράθυρα των γύρω σπιτιών είναι ανοιχτά με κεράκια αναμμένα. Τα παράθυρα των μεγάλων εξαώροφων σπιτιών, μαζί με το καταπληκτικό θέμα των χιλιάδων κεριών και των πιστών που παρακολουθούν την τελετή της Ανάστασης στη μεγαλύτερη πλατεία της Ελλάδας, συνθέτουν μία μεγαλειώδη εικόνα.

Κρήτη

Στο Ηράκλειο και δη στην περιοχή Γκαγκάλες, όλα τα παιδιά του χωριού μαζεύουν ξύλα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να καεί και τα αφήνουν στο προαύλιο της εκκλησίας. Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα βουνό από τα ξύλα και στην κορυφή έχουν ένα σκιάχτρο με ένα παλιό κουστούμι που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας και την ώρα που ο παπάς λέει το «Χριστός Ανέστη» βάζουν φωτιά και τον καίνε. Η νύχτα γίνεται μέρα από τα πυροτεχνήματα, η καμπάνα του χωριού χτυπά συνεχώς και οι παλιότεροι λένε ότι όταν αυτοί ήταν μικροί δεν άφηναν για τρία μερόνυχτα την καμπάνα να σταματήσει για το καλό.

Το Μεγάλο Σάββατο το ομοίωμα του Ιούδα τοποθετείται πάνω στην ρεματιά με τα ξύλα, για τον φόβο των Ιουδαίων, δηλαδή των γειτονικών χωριών που επιδιώκουν να κλέψουν τον Ιούδα. Το βράδυ της Αναστάσεως με το Χριστός Ανέστη τα αγόρια δίνουν φωτιά στον Ιούδα ο οποίος και καίγεται με τα απαραίτητα μπαλοταρίσματα και ενώ ακόμα και εχθροί εκείνη την ημέρα δίνουν το φιλί της Αγάπης στο προαύλιο της Εκκλησίας.

πηγή: http://www.newsbomb.gr/koinwnia/story/45331/paradosiaka-ethima-ths-anastasews