Ο Σόλων (638 - 559 π.Χ.)

Ο  Σόλων,  κοινωνικός μεταρρυθμιστής και νομοθέτης, γιος του Εξεκεστίδη από την Σαλαμίνα, απόγονος της οικογένειας του Κόδρου και των Νηλείδων, γεννήθηκε στην Αθήνα το 638 π.Χ. Ο πατέρας του ήταν έμπορος και ο Σόλων, που ακολούθησε το επάγγελμα του, ταξίδευσε σε πολλές χώρες.
Ήταν σχεδόν σαράντα χρονών, φημισμένος για την ποίηση του και την σοφία του, όταν έλαβε μέρος στην πολιτική ζωή της Αθήνας.

Οι Μεγαρείς, μετά από το Κυλώνιον άγος, είχαν καταλάβει το νησί της Σαλαμίνας, το οποίο ανήκε στην Αθήνα και ο Σόλων ήταν πικραμένος που η Αθήνα το είχε χάσει. Τα Μέγαρα, εκείνον τον καιρό, ήταν μια ισχυρή πόλη, η οποία ήταν σε θέση να συναγωνισθεί με την Αθήνα.
Οι Αθηναίοι, μετά από ένα πολύχρονο πόλεμο με τα Μέγαρα, προσπάθησαν να επανακτήσουν το νησί και υπέστησαν μεγάλες απώλειες. 

Για τον λόγο αυτό ψήφισαν νόμο, να μην επιχειρήσουν ξανά πόλεμο για το νησί της Σαλαμίνος και να τιμωρούν με θάνατο αυτούς που θα τους παρότρυναν.
Ο Σόλων προσπάθησε και έπεισε του Αθηναίους να επανακτήσουν το νησί, απαγγέλλοντας το ποίημα του Σαλαμίς στην Αγορά, και σαν στρατηγός έφθασε στο ακρωτήριο της Κολιάδας, όπου οι Αθηναίες γυναίκες πρόσφεραν θυσία στην Δήμητρα.

Από εκεί, έστειλε έναν έμπιστο άνθρωπο του στην Σαλαμίνα, ο οποίος προσποιούμενος ότι ήταν εξόριστος, πληροφόρησε τους Μεγαρείς ότι οι Αθηναίες γυναίκες ήταν απροστάτευτες. Οι Μεγαρείς έπεσαν στην παγίδα και όταν αποβιβάστηκαν από τα πλοία τους χωρίς τα όπλα τους, για να τις πιάσουν, τότε μόνο κατάλαβαν ότι οι γυναίκες ήταν άνδρες μεταμφιεσμένοι, με κρυμμένα μαχαίρια. Οι Αθηναίοι τους σκότωσαν όλους και ο Σόλων με τα πλοία τους, έπλευσε αμέσως στην απροστάτευτη Σαλαμίνα και την κατέλαβε.
Οι Μεγαρείς προσπάθησαν να ξαναπάρουν πάλι πίσω την Σαλαμίνα και ο πόλεμος μεταξύ των Αθηναίων και Μεγαρέων αποδείχθηκε καταστρεπτικός και για τις δύο πλευρές. Έτσι αποφάσισαν τελικά να αναθέσουν την διαιτησία στην Σπάρτη, για το ποιος θα είναι ο κάτοχος του νησιού. Η διαιτησία της Σπάρτης αποφάσισε ότι η Σαλαμίς ανήκε στους Αθηναίους.
Ο Σόλων αύξησε την δημοτικότητα του υποστηρίζοντας τους κατοίκους των Δελφών εναντίον των κατοίκων της πόλεως Κίρρας. Με δυσκολία έπεισε το συμβούλιο των Αμφικτιόνων, να ανοίξουν πόλεμο εναντίον της Κίρρας (πρώτος Ιερός πόλεμος 595-585 π.Χ.).
Όταν ο Σόλων έγινε άρχων της Αθήνας το 594 π.Χ., πλούτος και δύναμη ανήκαν σε λίγα χέρια. Οι φτωχοί (η τάξις των Θετών) ήταν βουτηγμένοι στο χρέος, πολλοί από αυτούς είχαν γίνει δούλοι, γιατί δεν είχαν να εξοφλήσουν τα χρέη τους και είχαν πουλήσει ακόμα και τα παιδιά τους.
Ο Σόλων, άνθρωπος που αγαπούσε την δικαιοσύνη, προσπάθησε να αλλάξει την σκληρή ζωή των φτωχών ανθρώπων της Αθήνας. Απέρριψε προτάσεις να γίνει τύραννος, αντί αυτού έκανε τον αξιομνημόνευτο νόμο Σεισάχθεια, μια λέξη που σημαίνει, ότι αποτίναξε από τους ώμους των φτωχών το φορτίο, που τους προκαλούσε τόσο πόνο και οδύνη.
Ο νόμος Σεισάχθεια απάλειψε όλα τα συμβόλαια των φτωχών ανθρώπων, που είχαν βάλει ενέχυρο τον ίδιο τον εαυτό τους ή την περιουσία τους. Απαγορεύθηκαν όλα τα μελλοντικά δάνεια τέτοιου είδους και κατήργησε την δύναμη του πιστωτή, να υποδουλώνει ή να φυλακίζει. Ο νόμος, με την κατάργηση των πολυαρίθμων υποθηκών στις κτηματικές περιουσίες της Αττικής, απελευθέρωσε την γη από τα παλαιά χρέη.
Με άλλους νόμους, βοήθησε τους πλουσίους οφειλέτες, οι οποίοι μπορούσαν να πληρώσουν τα χρέη τους. Ο Σόλων γι αυτό αύξησε την αξία της μνας, έως είκοσι επτά τοις εκατό, αλλάζοντας το νόμισμα από το Αιγινίτικο στο Ευβοιακό, κάτι το οποίο αποδείχθηκε ευνοϊκό και για το Αθηναϊκό εμπόριο, διευκολύνοντας τις συναλλαγές με την Κόρινθο, Χαλκίδα και Ερέτρια και άλλες αποικίες. Ο Σόλων δεν απαγόρευσε μόνο την υποθήκη ανθρώπων, αλλά περιόρισε τον αριθμό στρεμμάτων γης, τα οποία ένα άτομο μπορούσε να κατέχει. Απαγόρευσε στους μεγάλους κατόχους γης να εξάγουν σιτηρά από την Αθήνα, βάζοντας τους μεγάλο πρόστιμο. Επίσης απαγόρευσε την εξαγωγή όλων των δημητριακών προϊόντων, εκτός από το λάδι της ελιάς.
Ο Σόλων ακύρωσε τους νόμους του Δράκου, εκτός από εκείνον της ανθρωποκτονίας και κατήργησε την θανατική καταδίκη, από όλα τα μικρά εγκλήματα.
Πολλοί που είχαν τιμωρηθεί με τους παλαιούς νόμους αποκαταστήθηκαν, λαμβάνοντας πλήρη δικαιώματα του πολίτη. Σύμφωνα με αυτόν τον νόμο η εξόριστη οικογένεια των Αλκμεωνίδων, επέστρεψε στην Αθήνα.
Οι νόμοι του νομοθέτη Σόλωνα ήταν γραμμένοι σε ξύλινα τριγωνικά πινάκια, τα ονομαζόμενα κύρβεις και εφυλάσσοντο πρώτα στην Ακρόπολη και αργότερα στο Πρυτανείο.
Επίσης άλλαξε το πολιτικό σύστημα, από Ολιγαρχία σε Τιμοκρατία, με άλλα λόγια, μείωσε την δύναμη των ευγενών και έδωσε σπουδαιότητα στην οικονομική δύναμη. Αναδιοργάνωσε το συμβούλιο ή την γερουσία (Βουλή) από 401 μέλη, τα οποία είχαν συνταχθεί από τον Δράκο (621 π.Χ.), και τα οποία εκλέγονταν από τους πολίτες. Μείωσε τα μέλη κατά ένα, στα 400, 100 από την κάθε μια φυλή (υπήρχαν τέσσαρες φυλές).
Όταν ο Σόλων έγινε άρχων, ο πληθυσμός της Αττικής ήταν χωρισμένος σε τρεις τάξεις, που συχνά έρχονταν σε διαμάχες μεταξύ τους. Οι τρεις τάξεις ήταν: οι Πεδιείς, οι Διάκριοι και οι Παράλιοι. Ο Σόλων μεσολάβησε επιτυχώς, φέρνοντας σε τέλος τις βίαιες διαμάχες τους. Κατήργησε τα αποκλειστικά δικαιώματα των Ευπατρίδων και διένειμε τον πληθυσμό σε τέσσαρες κλάσεις, σύμφωνα με το εισόδημα τους.
Η πρώτη τάξη, οι Πεντακοσιομέδιμνοι, είχε το λιγότερο πεντακόσιους μεδίμνους από σιτηρά ή κρασί ή λάδι, ως ετήσιο εισόδημα. Οι Ιππείς, με εισόδημα από τριακοσίους μεδίμνους και πάνω, οι οποίοι ήταν ικανοί να διατηρούν ένα πολεμικό άλογο. Η τρίτη τάξη, οι Ζευγίται (κάτοχοι ενός ζεύγους βοδιών), με εκατόν πενήντα μεδίμνους και πάνω, και τέλος οι Θήτες (μισθωτοί εργάτες), με εισόδημα λιγότερο από εκατόν πενήντα μεδίμνους. Μόνο οι τρεις πρώτες τάξεις είχαν το δικαίωμα ψήφου και μόνο από την πρώτη τάξη μπορούσαν να κατέχουν τα ανώτατα δημόσια αξιώματα.
Η τάξη των Θετών αποκλείονταν από όλες τις δημόσιες θέσεις, αλλά μπορούσαν να ψηφίσουν στην γενική συνέλευση του λαού και είχαν επίσης το δικαίωμα να πάρουν μέρος, ως ένορκοι, σε δίκες. Δεν μπορούσαν να υπηρετήσουν στον στρατό σαν οπλίτες, αλλά μόνο σαν ελαφρά οπλισμένος στρατός.
Οι Ιππείς μπορούσαν να εκλεχθούν μόνο από τις δύο ανώτερες τάξεις και οι οπλίτες από τις τρεις πρώτες. Μόνον οι Θήτες ελάμβαναν μισθό για δημόσιες υπηρεσίες, όλες οι άλλες κλάσεις υπηρετούσαν το δημόσιο χωρίς αποδοχές.
Παναθηναϊκή αμφορά, δώρο στους νικητές Σε ελαφρά αδικήματα, ο Σόλων έβαλε μικρό πρόστιμο. Εν αντιθέσει, έδωσε μεγάλα ποσά στους Ολυμπιονίκες (500 δραχμές, μια ολόκληρη περιουσία για εκείνα τα χρόνια) και στους νικητές των Ίσθμιων αγώνων, εκατό δραχμές. Στους νικητές των Παναθηναϊκών αγώνων, τους απένειμε εκατό ζωγραφισμένους αμφορείς, γεμάτους λάδι.
Αν και ο Σόλων ήταν δίκαιος στις νομοθεσίες του, δεν έκανε ριζικές αλλαγές, πιστεύοντας σύμφωνα με τα δικά του λόγια ότι οι θεοί δίνουν στον άνθρωπο ότι είναι δίκαιο γι' αυτόν. Κανένας δεν ήταν ικανοποιημένος με τις νομοθεσίες του, οι φτωχοί, οι οποίοι προσδοκούσαν ανακατανομή της γης, απογοητεύθηκαν και οι πλούσιοι ήταν δυσαρεστημένοι για τα δικαιώματα που προσχώρησε στους φτωχούς.
Διατήρησε και επέκτεινε την δύναμη του αρχαίου συμβουλίου του Αρείου Πάγου, το οποίο είχε την δικαιοδοσία σε θρησκευτικά αδικήματα και φόνο εκ προμελέτης.
Οι μετέπειτα γενεές θεωρούσαν τον Σόλωνα πατέρα της δημοκρατίας, γιατί απελευθέρωσε το άτομο από την πολιτική κυριαρχία της ολιγαρχίας και από τα οικονομικά βάρη, δίνοντας πολιτικά δικαιώματα στους Θήτες, για να πάρουν μέρος στο συμβούλιο της Εκκλησίας. Ταυτόχρονα έδωσε στο άτομο καινούργιες υπευθυνότητες ως πολίτη, θεωρώντας ατιμία, να μην πάρει τα όπλα ενάντια σε τυράννους και σε επαναστάσεις.
Πριν από αυτόν, οι διαθήκες ήταν άγνωστες στην Αθήνα, την περιουσία του αποθανόντος την κληρονομούσαν οι συγγενείς. Ο Σόλων έδωσε ελευθερία στο άτομο, επιτρέποντας να διαχειρίζεται την περιουσία του όπως ήθελε, σε περίπτωση που δεν είχε παιδί.
Ο Σόλων έβαλε τα θεμέλια της βιομηχανίας. Κάθε πατέρας έπρεπε να μάθει στο παιδί του μια τέχνη, διαφορετικά τα παιδιά του δεν θα ήταν υπεύθυνα να τον κοιτάξουν στα γεράματα του. Με τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις ανέπτυξε την Αθηναϊκή βιομηχανία, φέρνοντας τεχνίτες από την Κόρινθο και άλλες πόλεις, υποσχόμενος να τους δώσει την Αθηναϊκή υπηκοότητα.
Ο Σόλων ήταν επίσης έξοχος λυρικός και ελεγειακός ποιητής. Ήταν ο πρώτος Αττικός ποιητής και έγραψε ιαμβικά και ελεγειακά σε ηθικά, πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα. Οι ελεγείες του αριθμούσαν πάνω από πέντε χιλιάδες γραμμές. Στις πολιτικές ελεγείες, έγραψε για το νησί της Σαλαμίνας και για το πως διέγειρε τους πολίτες της Αθήνας να επανακτήσουν το νησί.
Σαν χαρακτήρας ο Σόλωνας ήταν ειλικρινής, με καλοσύνη και γενναιόδωρος. Χαρακτηρίζονταν από μετριοπάθεια και το σύνηθες ρητό του ήταν "Μηδέν άγαν" (τίποτα με υπερβολή).
Ήταν ένας από τους επτά σοφούς. Η σοφία του και ο ευγενής πατριωτισμός του σημάδεψαν την Αθηναϊκή πολιτεία, ως το πρώτο αληθινό παράδειγμα ανθρωπισμού.
Στις ηθικές ελεγείες ανήκει και το ποίημα του, "οι παροτρύνσεις στον εαυτόν μου", καθώς επίσης και το συχνά αναφερόμενο απόφθεγμα:
"Γηράσκω δ' αιεί πολλά διδασκόμενος".
Όταν τελείωσε το έργο του, ο Σόλων έφυγε από την Αθήνα, λέγοντας στους Αθηναίους να μην αλλάξουν τίποτα επί δέκα χρόνια, ή  σύμφωνα με άλλη μαρτυρία για εκατό χρόνια.  Δυστυχώς έζησε για να δει το σύνταγμα του να ανατρέπεται από τον τύραννο Πεισίστρατο.
Ο Σόλων πρώτα επισκέφθηκε την Αίγυπτο, ερχόμενος σε επαφή με βασιλείς και ιερείς, μαθαίνοντας την ιστορία τους. Οι ιερείς του είπαν για το νησί της Ατλαντίδος και τον πόλεμο που οι Αθηναίοι έκαναν εναντίον του νησιού, εννέα χιλιάδες χρόνια πριν. Από τις πληροφορίες που του έδωσαν οι ιερείς, άρχισε  να γράφει ένα ποίημα, αλλά πέθανε πριν να το τελειώσει. Μετά από την Ο βασιλιάς Κροίσος της Λυδίας στην πυρά, προσφέρει θυσία πριν τον θάνατο του. Αττική ερυθρόμαυρη αμφορά του Μύσονα, 500 π.Χ.Αίγυπτο, πήγε στην Κύπρο και αργότερα στην Λυδία, όπου και συνάντησε τον βασιλιά Κροίσο, στις Σάρδεις.
Σύμφωνα με την ιστορία του Ηρόδοτου, ο Κροίσος, αφού του έδειξε τους αμύθητους θησαυρούς του, τον ερώτησε ποιος ήταν ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος που είχε γνωρίσει, περιμένοντας από τον Σόλωνα ότι θα  ανέφερε αυτόν. Ο Σόλων αποφεύγοντας να κολακεύσει τον βασιλιά, ονόμασε δυο κοινούς Έλληνες, τον Αθηναίο Τελαμόνα και τους Αργείους αδελφούς Κλεόβη και Βίτωνα.  Όταν ο Κροίσος απάντησε, ότι δεν είχε λάβει υπ΄ όψιν του τα πλούτη του και την δόξα του, ο Σόλωνας του απάντησε να μην θεωρεί έναν άνθρωπο ευτυχή, αν δεν γνωρίζει πως τελείωσε η ζωή του: "Μηδένα προ του τέλους μακάριζε" (Μην θεωρήσεις κανένα ευτυχή, πριν γνωρίσεις το τέλος του).
Ο Κροίσος τότε περιφρόνησε τον Σόλωνα, αλλά όταν ανετράπη από τον Κύρο και ήταν έτοιμος να καεί στην πυρά, τα λόγια του Σόλωνα ήλθαν στο μυαλό του και φώναξε με δυνατή φωνή, τρεις φορές: "Σόλων, Σόλων, Σόλων".  Όταν ο Κύρος ερώτησε να μάθει την παράξενη έννοια των λόγων του και έμαθε, διέταξε τους ανθρώπους του να σβήσουν αμέσως την φωτιά, αλλά αυτό αποδείχθηκε αδύνατο. Ο Κροίσος όμως στάθηκε τυχερός και σώθηκε από μιαν απότομη καταρρακτώδη βροχή. Ο Κύρος μετά από αυτό το γεγονός, επανέφερε τον Κροίσο στην βασιλεία του και τον έκανε έμπιστο φίλο και σύμβουλο του.
Κατά την διάρκεια της απουσίας του Σόλωνα από την Αθήνα, οι τρεις τάξεις είχαν ξαναρχίσει τις εχθροπραξίες μεταξύ τους.
Οι Πεδειείς (κάτοικοι των πεδιάδων) είχαν αρχηγό τους τον Λυκούργο, οι Παράλιοι (κάτοικοι των ακτών) τον Μεγακλή, από το γένος των Αλκμεωνίδων και οι Διάκριοι (ορεινοί) τον Πεισίστρατο, εξάδελφο του Σόλωνα.
Όταν ο Σόλων επέστρεψε στην Αθήνα, γύρω στο 562 π.Χ., προσπάθησε ανεπιτυχώς να δώσει τέλος στις φιλοδοξίες του εξάδελφου του Πεισίστρατου.
Πέθανε στην Κύπρο και σύμφωνα με την διαθήκη του, οι στάχτες του σκορπίστηκαν γύρω από το αγαπημένο του νησί της Σαλαμίνος.

ΠΗΓΗ