Σενάρια τρόμου για την τιμή του πετρελαίου

Μια περίεργα άσχημη συνήθεια στις περιφερειακές κρίσεις, και δη σε αυτές που προέρχονται από τη Βόρεια Αφρική και την εγγύς Μέση Ανατολή, είναι η συμπεριφορά των αγορών σε σχέση με το πετρέλαιο.

Το μέγα ερώτημα που πλανάται πάνω από τις αγορές και μεταφέρεται στις εθνικές οικονομίες είναι αν η σοβούσα πολιτική και κοινωνική κρίση στον αραβικό κόσμο θα επηρεάσει την παγκόσμια οικονομία μέσω, προφανώς, της πιθανής έκρηξης στην τιμή του πετρελαίου.

Τα έως τώρα ιστορικά παραδείγματα συντείνουν προς το συμπέρασμα ότι, όταν φταρνίζεται η Μέση Ανατολή, παθαίνει πνευμονία η παγκόσμια οικονομία.

Συγκεκριμένα, τόσο η ισραηλινό- αιγυπτιακή κρίση και ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ, το 1973, όσο και η περίοδος της ιρανικής ισλαμικής επανάστασης το 1979 οδήγησαν σε αλματώδη «έκρηξη» της τιμής του πετρελαίου και κατ' επέκταση σε δύο παρατεταμένες περιόδους παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης.

Τη δεδομένη στιγμή και με βάση την πρόσφατη ύφεση του 2008-09, της οποίας είχε προηγηθεί ρεκόρ στην τιμή του πετρελαίου (έφτασε το καλοκαίρι του 2008 στα 147 δολάρια το βαρέλι), είναι σαφές ότι η διεθνής οικονομική κοινότητα ανησυχεί για τις επιπτώσεις που θα έχουν οι λαϊκές εξεγέρσεις στον αραβικό (πετρελαϊκό) κόσμο στο σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας.

Πρώτα μια μικρή ιστορία

Το πετρέλαιο είναι ένα διεθνές «αγαθό», του οποίου η τιμή καθορίζεται από την παγκόσμια προσφορά και ζήτηση. Οι πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του 1970 δημιούργησαν σε μεγάλο βαθμό πρόβλημα προσφοράς.

Η αναταραχή στη Μέση Ανατολή διατάραξε τις εξαγωγές πετρελαίου από τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες της περιοχής, «ταΐζοντας έτσι το τέρας του στασιμοπληθωρισμού στη Δύση.

Πιο σημαντικό, ακόμη, ήταν το γεγονός ότι οι κρίσεις του '70 στη Μέση Ανατολή ενίσχυσαν τη δυναμική του ΟΠΕΚ, που σχεδόν από τη μια στιγμή στην άλλη ήταν σε θέση να περιορίσει την προσφορά σε παγκόσμιο επίπεδο και κατ' επέκταση να διατηρήσει μια σταθερά υψηλή τιμή του πετρελαίου για μεγάλο χρονικό διάστημα, δηλαδή και μετά το τέλος των πολεμικών συγκρούσεων αλλά και των πολιτικών ανακατατάξεων.

Αντιθέτως, η οικονομική κρίση του 2007-08 δεν προήλθε από πολεμικές διενέξεις αλλά από τις οικονομικές αμερικανικές φούσκες, οι οποίες, αν και δεν ήταν σε θέση να επηρεάσουν την προσφορά του πετρελαίου, σαφώς όμως καθοδήγησαν τη ζήτηση.

Τι ακριβώς έγινε; Μα την ώρα που οι φούσκες κατέρρεαν στις Η.Π.Α., γιγαντωνόταν η παραγωγή στις αναπτυσσόμενες οικονομίες της Ασίας, όπου φάνηκε να υπάρχει μια αδυσώπητη αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης ενέργειας.

Και με δεδομένο ότι τα παγκόσμια αποθέματα των υδρογονανθράκων στο έδαφος δεν είναι αστείρευτα, η ζήτηση προκάλεσε την αύξηση της τιμής του «μαύρου χρυσού».

Επομένως, με βάση την παραπάνω «μικρή ιστορία» το μέγα ερώτημα που τίθεται είναι τι αντιμετωπίζουμε εμείς τώρα; Την κρίση προσφοράς του 1970 ή την αντίστοιχη κρίση ζήτησης του 2008;

Δυστυχώς, εν προκειμένω, η απάντηση είναι ένας «θανατηφόρος οικονομικός συνδυασμός» και των δύο. Και της ζήτησης και της προσφοράς.

Τα δεδομένα

Με τη έναρξη των κοινωνικών επαναστάσεων στη Βόρεια Αφρική και στην εγγύς Μέση Ανατολή ξεκίνησε και ο φόβος του πετρελαίου.

Και αν αρχικά με την εξέγερση της Τυνησίας, της Αιγύπτου και της Υεμένης (καθώς οι χώρες αυτές δεν είναι μεγάλοι παραγωγοί αργού), το πρόβλημα δεν γιγαντώθηκε, η αναταραχή στο Μπαχρέιν, στο Ομάν και πολύ περισσότερο στη Λιβύη φούντωσε τα σενάρια για «έκρηξη» της διεθνούς τιμής πετρελαίου.

Διότι - επανερχόμαστε στη βασική αρχή της προσφοράς και ζήτησης- τη στιγμή που οι μεγάλες βιομηχανικές παραγωγικές μονάδες στην Ασία (Κίνα) ζητούν συνεχώς πρώτες ύλες, οι κάνουλες στη Μέση Ανατολή κλείνουν, λόγω των συγκρούσεων και της τοπικής πολιτικής ανασφάλειας.

Αν, δε, στο ντόμινο των αναταράξεων στον αραβικό κόσμο προστεθεί και η μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα, η Σαουδική Αραβία, τότε τα σενάρια για παγκόσμια τιμή κοντά ή πάνω από τα 200 δολάρια το βαρέλι, πιθανώς, να μην ανήκουν στη σφαίρα της οικονομικής φαντασίας.

Συγκεκριμένα, από τη στιγμή που η πολιτική κρίση ξεκίνησε στη Λιβύη, η τιμή του πετρελαίου τύπου Brent είναι έως και 230% αυξημένη από το χαμηλότερο σημείο τον Δεκέμβριο του 2008.

Πλέον, είναι μόνο 19% κάτω από το υψηλότερο σημείο όλων των εποχών, τον Ιούλιο του 2008, ακριβώς λίγο πριν από την παγκόσμια οικονομική κρίση.

Πόσο σημαντική είναι η Λιβύη και τι θα γίνει, αν σταματήσει την παραγωγή η Σαουδική Αραβία; 

Το καθεστώς Καντάφι «ελέγχει» σήμερα μόνο το 2% της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου. Όμως, το λυβικό μερίδιο στην ευρωπαϊκή αγορά αυξάνεται και εκτιμάται περίπου στο 10%.

Μέχρι στιγμής, υπολογίζεται ότι ένα ποσοστό, που κυμαίνεται από το 1/3 και φτάνει έως το μισό των εξαγωγών πετρελαίου της Λιβύης, έχει διακοπεί.

Αλλά ακόμα και αν το σύνολο των 1,6 εκατομμυρίων βαρελιών λυβικού πετρελαίου την ημέρα διακοπεί, είναι εκεί η Σαουδική Αραβία - η μεγαλύτερη παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο – που έχει υποσχεθεί να παρέμβει με επιπλέον προσφορά.

Οι Σαουδάραβες - που κυριαρχούν στο ΟΠΕΚ - λένε ότι έχουν επιπλέον 4 εκατομμύρια βαρέλια σε πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα και μπορούν να συμβάλουν στη διατήρηση της υπάρχουσας προσφοράς.

Είναι σαφές, επομένως, τι θα συμβεί και πού θα πάει η τιμή, αν στο ντόμινο των αναταραχών μπει και η Σαουδική Αραβία, η οποία ετοιμάζεται για τη δική της «ημέρα της οργής», που έχει προγραμματισθεί για τις 11 Μαρτίου.

Αφενός θα υπάρξει αναταραχή, και αφετέρου η οικονομία σε διεθνές επίπεδο θα πέσει «στα πόδια» του Ιράν, που θα είναι πλέον ένας από τους βασικούς παραγωγούς.

Όμως, είναι γνωστές οι σχέσεις της Δύσης με το Ιράν, που σαφώς δεν εμπνέουν αισιοδοξία για καλή συμπεριφορά της Τεχεράνης.  

 Οι μεγάλοι παραγωγοί πετρελαίου

* Σαουδική Αραβία: 12%
* Ιράν: 5,3%
* Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα: 3,2%
* Αγκόλα: 2,3%
* Λιβύη: 2%

Παράπλευρα προβλήματα!

Αυτό που είναι ελαφρώς πιο ανησυχητικό είναι ότι η άνοδος της τιμής του πετρελαίου έρχεται σε μια στιγμή όπου οι κεντρικές τράπεζες βρίσκονται υπό αυξανόμενη πίεση, για να αρχίσουν να αυξάνουν εκ νέου τα επιτόκια.

Εάν η τιμή του πετρελαίου παραμείνει στα 120 δολάρια ανά βαρέλι, θα προκαλέσει μια εφάπαξ αύξηση του πληθωρισμού σε πολλές χώρες, που σε μέση κλίμακα θα κυμαίνεται κοντά στο 0,48%.

Όμως, στην Ευρώπη και στις ενεργειακά «ανώριμες» Ηνωμένες Πολιτείες, οι τιμές καταναλωτή θα ήταν αυξημένες κατά 0,51% και 1,63% αντίστοιχα.

Αν η τιμή του πετρελαίου ανέβει στα 150 δολάρια το βαρέλι και παραμείνει εκεί, οι επιπτώσεις διπλασιάζονται.
Προς το παρόν, μένει να δούμε τις εξελίξεις, καθώς, παρά την κρίση στον αραβικό κόσμο, είναι πολύ νωρίς να πούμε αν η τιμή του πετρελαίου θα παραμείνει υψηλή για αρκετό καιρό, και επομένως είναι δύσκολο να παρακολουθήσουμε τον «χαμό» που θα ακολουθήσει.

Εξάλλου, αν οι δυτικοί μετρούν τα πάντα με το ευρώ ή το δολάριο, κάποιοι θα πουν ότι ίσως αξίζει μια οικονομική ταλαιπωρία, για να υπάρξουν πραγματικά δημοκρατικές αλλαγές στη Μέση Ανατολή.

ΠΗΓΗ: zougla.gr