Σκόπια, η πρωτεύουσα του ιστορικού κιτς

Η κυβέρνηση της ΠΓΔΜ έχει δαπανήσει τεράστια ποσά στα Σκόπια, δημιουργώντας έναν νεο- μπαρόκ αρχιτεκτονικό εφιάλτη. Οι φανταχτερές υπερβολές του έργου συγκαλύπτουν μια καταστροφική οικονομία και ένα ανησυχητικό ρεκόρ όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, γράφει το Spiegel.

Πίδακες εκτοξεύουν νερό μπροστά από τους πολεμιστές: κόκκινο, κίτρινο, μπλε, μοβ. Οι οκτώ χάλκινοι άνδρες κοιτάζουν έντονα μέσα από το σιντριβάνι, ενώ πολύ πάνω από τα κεφάλια τους ο Μέγας Αλέξανδρος κάθεται σε έναν θρόνο, υψώνοντας ένα σπαθί προς τον ουρανό. Βάγκνερ και Τσαϊκόφσκι ακούγεται από τα ηχεία, ενώ το νερό ακολουθεί τους ρυθμούς της μουσικής. Τα Σκόπια έχουν ένα νέο σύμβολο: το μνημείο «Ο πολεμιστής σε Άλογο» στην πλατεία  Plostad Makedonija, στο κέντρο της πόλης, έχει ύψος σχεδόν 30 μέτρα και κόστισε 10,5 εκατ. ευρώ – και είναι τόσο αυθεντικό όσο και η απομίμηση του Μεγάλου Καναλιού στο Λας Βέγκας. Οι περισσότεροι ήρωες από την πολύχρωμη ιστορία της Μακεδονίας υπάρχουν τριγύρω, σμιλεμένοι σε μεγάλη, αν και κάπως παραμορφωμένη κλίμακα. Τα πόδια του εκδικητικού, όπως φαίνεται, σημαιοφόρου, για παράδειγμα, είναι δυσανάλογα μεγάλα.

Από την άλλη πλευρά του ποταμού Αξιού, κοντά στην είσοδο της παλιάς πόλης, το άγαλμα του Φιλίππου Β’ της Μακεδονίας ρίχνει μια κολοσσιαία γροθιά στον ουρανό, ενώ χάλκινα άλογα ξεπηδούν από ένα κοντινό σιντριβάνι. Νέα κυβερνητικά κτίρια που μοιάζουν με ναούς, ένα θέατρο και ένα μουσείο έχουν κατασκευαστεί μεταξύ των δύο μνημείων.

«Ιστορικό κιτς»

Και το κατασκευαστικό έργο δεν έχει τελειώσει: πολυάριθμες προσόψεις παραμένουν καλυμμένες από γερανούς. Τα κτίρια μεταμορφώνονται με το υπαγορευμένο γλυκανάλατο νέο στυλ που τα τοπικά μέσα ενημέρωσης αποκαλούν διπλωματικά «μπαρόκ» ή «νεοκλασικό» και οι αρχιτέκτονες «ιστορικό κιτς». Η αναδιαμόρφωση ονομάζεται Skopje2014 και κοστίζει  στο VMRO, το συντηρητικό-εθνικιστικό κυβερνών κόμμα, εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Ο επίσημος προϋπολογισμός είναι 207 εκατ. ευρώ – που περιλαμβάνει τα ανακαινισμένα κτίρια του υπουργείου, το νέο εθνικό θέατρο και την αψίδα του θριάμβου .

Οι επικριτές θεωρούν ότι  το ποσό είναι πολύ μεγαλύτερο. Ακόμη και το γενικό θέμα Skopje2014 έχει καταδικαστεί από τους ειδικούς, διότι αγνοεί πολλές από τις εθνοτικές ομάδες της ΠΓΔΜ και ευνοεί ένα μικρό τμήμα του εθνικού ιστού. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, οι συμβάσεις για το έργο έγιναν παράνομα. Αλλά τα εγχώρια μέσα ενημέρωσης έχουν περιορίσει τις διαμαρτυρίες τους. «Μπορεί να χάσεις τη δουλειά σου από τις πολλές επικρίσεις. Το VMRO έχει εδώ και καιρό τον έλεγχο των μέσων ενημέρωσης», λέει ένας δημοσιογράφος, ανώνυμα φυσικά. Υπάρχει λόγος που το  μνημειακό ύφος του Skopje2014 δίνει μια αυταρχική αίσθηση.

Η περίπτωση του Τομισλάφ Κεζαρόφσκι είναι μια ακόμη απόδειξη: ο δημοσιογράφος καταδικάστηκε πρόσφατα σε τεσσεράμισι χρόνια φυλάκιση για το γεγονός ότι φέρεται να αποκάλυψε την ταυτότητα του μάρτυρα σε δίκη για δολοφονία το 2008 – μια κατηγορία που οι ανεξάρτητοι παρατηρητές ισχυρίζονται ότι είναι μια προσπάθεια να φιμώσουν έναν επικριτή της κυβέρνησης.

« Ισχυρό μήνυμα της λογοκρισίας »

Ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη έχει επικρίνει σφοδρά την καταδίκη. Η εκπρόσωπος του οργανισμού για την Ελευθερία του Τύπου Ντούνια Μιγιάτοβιτς λέει ότι φοβάται πως η απόφαση του δικαστηρίου θα μπορούσε να γίνει ένα «ισχυρό μήνυμα λογοκρισίας που απευθύνεται προς τους άλλους δημοσιογράφου της χώρας». Οι άνθρωποι στην εξουσία έχουν κάνει εδώ και καιρό γνωστές τις απειλές τους και αμέτρητοι αντικυβερνητικοί οργανισμοί μέσων μαζικής ενημέρωσης έχουν κλείσει τα τελευταία χρόνια.

Όσο για την αψίδα του θριάμβου, κάθε άλλο παρά δικαιολογείται από την τρέχουσα οικονομική κατάσταση. Η οικονομική κρίση έχει χτυπήσει σκληρά την ΠΓΔΜ. Ένας στους δύο νέους είναι άνεργοι και το συνολικό επίπεδο της ανεργίας είναι ένα από τα υψηλότερα στον κόσμο – σχεδόν στο 30 τοις εκατό. Εκείνοι που έχουν θέσεις εργασίας είναι ανακουφισμένοι όταν ο μισθός τους φτάσει μέχρι τον επόμενο μήνα. Τα πανεπιστήμια λειτουργούν ανεπαρκώς, όπως και τα νοσοκομεία. Οι μεταρρυθμίσεις είναι απαραίτητες σε πολλά σημεία, αλλά η κυβέρνηση έχει προφανώς άλλες προτεραιότητες.
Υπάρχουν πολλές παράξενες ιστορίες από την κυβέρνηση και το έργο κατασκευής της.

Δύο νέοι αρχιτέκτονες, ο Boro Gadjovski και ο Filip Dubrovski στέκονται μπροστά από το πρόσφατα ανεγερθέν μνημείο των Πεσόντων Ηρώων. Πίσω τους, ένας νεαρός που κρατούσε έναν πυρσό, άστραφτε στον ήλιο του φθινοπώρου. «Στην αρχή μπορούσες να δεις μόνος τους γυμνασμένους μύες του», λένε γελώντας, αναφερόμενοι στο ότι ήταν γυμνός. Υπήρχαν κύματα αγανάκτησης: ένα τέτοιο γυμνό «κλασικό» άγαλμα δεν επιτρεπόταν κι έτσι ο λαμπαδηδρόμος «εξοπλίστηκε» με ένα παντελόνι.

Χαμένη ευκαιρία

Οι δύο άνδρες δεν βρίσκουν κανένα όφελος στο Skopje2014 –προτιμούν να θυμούνται ένα άλλο έργο ανακατασκευής της πόλης μετά την καταστροφή της πόλης από τον σεισμό του 1963. Μετά την καταστροφή, «η ανοικοδόμηση ήταν μια μοναδική ευκαιρία για σύγχρονο σχεδιασμό της πόλης. Υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, συμμετείχαν πολλές χώρες. Τα Σκόπια έγιναν σύμβολο για την παγκόσμια αλληλεγγύη», λέει ο Gadjoski. «Θα έφτιαχναν μια ανθρώπινη αλλά και ουτοπική πόλη», προσθέτει ο Dubrovski.

Το σχέδιο ανοικοδόμησης μετά το σεισμό έκανε ο διάσημος Ιάπωνας αρχιτέκτονας Κένζο Τάνγκε και οδήγησε σε τσιμεντένια στρουκτουραλιστικά σύμβολα και κομψούς ουρανοξύστες που αποκλίνουν από τις συνήθεις αδιάφορες κατασκευές. Ο Τάνγκε σχεδίασε ένα σταθμό τρένου που δεν τελείωσε ποτέ. «Ήθελε να βάλει πεζογέφυρες για τους πεζούς ώστε να διασχίσουν τους δρόμους πηγαίνοντας στο κέντρο. Οι πεζοί θεωρούνταν πιο σημαντικό από την κυκλοφορία των αυτοκινήτων. Πού αλλού οι άνθρωποι σκέφτονταν τόσο προοδευτικά στη δεκαετία του 1960;» ρωτά ο Dubrovski .

Το εμπορικό κέντρο Gradski Trgovski Centar είναι το τελευταίο απομεινάρι της περιόδου αυτής στην πλατεία. Παρότι κέρδισε ένα εθνικό βραβείο αρχιτεκτονικής στη Γιουγκοσλαβία του Τίτο, το Skopje2014 ζητά να «γίνει πιο μαπρόκ».

Υπάρχει μια ομάδα αρχιτεκτόνων στην πόλη που αντιτίθενται σε αυτήν την μεταμόρφωση. Διαμαρτύρονται στην άκρη του εμπορικού κέντρου τα βράδια. Ο Gadjovski και ο Dubrovski συμμετέχουν, μαζί με ακόμη 30 άτομα. Μια γυναίκα τραγουδάει υπέροχη τζαζ στο κρύο βράδυ του φθινοπώρου. Άλλοι διανέμουν χειροποίητα μπαλόνια. Μόνο ένας μικρός τοπικός τηλεοπτικός σταθμός στέλνει μια ομάδα για να καλύψει το γεγονός. «Το καλοκαίρι ήμασταν χίλιοι άνθρωποι», λέει ένας από τους διαδηλωτές και παρουσιάζει τις φωτογραφίες στο smartphone του. Αλλά δεν είναι μόνο οι διαμαρτυρίες που ενοχλούν τους σχεδιαστές του Skopje2014. «Τα νέα κτίρια είναι πάρα πολύ κοντά στον ποταμό», λέει ο Boro Gadjovski. «Αν πλημμυρίσει μπορεί να υπάρξει πρόβλημα».

spiegel.de

antinews.gr