Το μυστήριο του πλανήτη που βγήκε εκτός πορείας

O Fomalhaut b (η κουκκίδα στο λευκό τετράγωνο) είναι ένας από τους ελάχιστους εξωπλανήτες που έχουν φωτογραφηθεί άμεσα (Φωτογραφία: NASA/ESA )

Η ανακάλυψή του έγινε πρωτοσέλιδο το 2008, όταν οι αστρονόμοι τον παρουσίασαν ως τον πρώτο εξωπλανήτη που φωτογραφήθηκε άμεσα και μάλιστα στο ορατό φως. Σε νεότερες εικόνες, όμως, ο πλανήτης Fomalhaut b φαίνεται να έχει ξεφύγει από την προβλεπόμενη τροχιά του -μια σοβαρή ανωμαλία που γίνεται αιτία για καβγά ανάμεσα σε δύο έγκριτους αστρονόμους.
Από το 1995 μέχρι σήμερα, οι αστρονόμοι έχουν επιβεβαιώσει την ύπαρξη σχεδόν 700 πλανητών έξω από το Ηλιακό Σύστημα. Σχεδόν όλοι όμως έχουν εντοπιστεί μόνο έμμεσα, βάσει των οπτικών και βαρυτικών τους επιδράσεων στα μητρικά τους άστρα.

Ο Fomalhaut b, σε απόσταση 25 ετών φωτός, είναι διαφορετική περίπτωση, αφού φωτογραφήθηκε -έστω σαν μικροσκοπική κουκκίδα- από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble. Η ανακάλυψή του δημοσιεύτηκε μάλιστα στο κορυφαίο περιοδικό Science από την ομάδα του Ελληνοαμερικανού Πολ Κάλας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ.

Το εντυπωσιακό με τις εικόνες είναι ότι, καθώς ο πλανήτης περιφέρεται γύρω από το άστρο μέσα σε έναν δίσκο σκόνης, διακρίνεται να
«μαζεύει» τη σωματίδια που συναντάει στην πορεία του και να δημιουργεί έτσι έναν καθαρό, διαυγή δακτύλιο, ο οποίος ουσιαστικά ιχνηλατεί την τροχιά του.

Όμως ο ίδιος ο Κάλας ανακοίνωσε ότι, σε νέες εικόνες που ελήφθησαν με διαφορετικό όργανο του Hubble το 2010, ο εξωπλανήτης φαίνεται να έχει ξεφύγει από αυτή την πορεία και να έχει εισέλθει μέσα στον δίσκο σκόνης και μάλιστα χωρίς να τον διαταράξει.

Και αυτό προκάλεσε την αντίδραση του Ρέι Τζεϊαγουαρντάνα, έγκριτου αστρονόμου του Πανεπιστημίου του Τορόντο -ο οποίος μάλιστα έχει προσωπικές διαφορές με τον Κάλας.

Όπως επισημαίνει ο Τζεϊαγουαρντάνα στο δικτυακό τόπο του Nature, o Fomalhaut b θα ήταν αδύνατο να εισέλθει στον δακτύλιο σκόνης χωρίς να διαταράξει τα σωματίδιά του. «Είναι πια ξεκάθαρο ότι η αρχική τους ιστορία δεν ευσταθεί» λέει ο ερευνητής.

Επισημαίνει ακόμα ότι ο Fomalhaut b είναι περίεργα φωτεινός στο ορατό φως και περίεργα σκοτεινός στο υπέρυθρο φάσμα, ένδειξη ότι είναι ψυχρός. Ο Κάλας αντιτείνει ότι ο πλανήτης υπάρχει, απλώς μπορεί να είναι παλιός και να έχει πια κρυώσει, και ίσως περιβάλλεται από φωτεινά υλικά, όπως για παράδειγμα οι δακτύλιοι του Κρόνου.

Ο Τζεϊαγουαρντάνα όμως επιμένει: αν ο Fomalhaut b περιβάλλεται από ανακλαστικά υλικά, τότε το φως που κατέγραψε το Hubble δεν προερχόταν από τον ίδιο τον πλανήτη αλλά από αυτά τα υλικά. «Συνεχίζουν να κάνουν λόγο για πλανήτη που απεικονίστηκε άμεσα. Πρέπει να σταματήσουν να το κάνουν αυτό» λέει.

Το ποιος έχει δίκιο μένει να διευκρινιστεί με περαιτέρω μελέτες. Αν όμως ο Τζεϊαγουαρντάνα έχει δίκιο, ίσως υπάρχουν κι άλλοι αστρονόμοι που θα πρέπει να επανεξετάσουν τις παρατηρήσεις τους.

Ο Κάλας βέβαια ισχυρίζεται ότι ο άσπονδος συνάδελφός του «προσπαθεί να δημιουργήσει θέμα από το τίποτα».

Οι δύο ερευνητές έχουν πάντως διαφορές από παλιά: ο Τζεϊαγουαρντάνα κατηγορεί τον Κάλας για υπερβολικούς ισχυρισμούς που τροφοδότησαν μια «πλανητική μανία» στα ΜΜΕ. Ο Κάλας όμως υποστηρίζει ότι ο όρος «πλανητική μανία» επινοήθηκε από τον ίδιο το 1998, όταν επέκρινε τον Τζεϊαγουαρντάνα με άρθρο του στο Science.

Newsroom ΔΟΛ, visaltis