Το παιδί μου παρουσιάζει προβλήματα άρθρωσης

Η Μαρινέλλα Τσουκαλά M.A., CCC-SLP, Παθολόγος Λόγου και Ομιλίας, Ιδρυτής και Επιστημονικός Διευθυντής του Κέντρου "Λέγειν", απαντά στο Υγείαonline.gr, σε 14 ερωτήματα που αφορούν τις διαταραχές στο προφορικό λόγο του παιδιού και εξηγεί πως μπορεί να το βοηθήσει η λογοθεραπεία.

•    Τι σημαίνει άρθρωση;

Άρθρωση είναι η διαδικασία εκείνη σύμφωνα με την οποία οι ήχοι που παράγονται από τις φωνητικές χορδές και στη συνέχεια με τη συνδρομή των υπολοίπων οργάνων της φώνησης, δηλαδή της γλώσσας, της κάτω γνάθου, της μαλθακής υπερώας και των χειλέων, μετατρέπονται σε φθόγγους, συλλαβές και λέξεις.

•    Τι σημαίνει πρόβλημα άρθρωσης;

Ένα άτομο έχει πρόβλημα άρθρωσης, όταν παράγει λανθασμένους φθόγγους, συλλαβές ή λέξεις με τέτοιο τρόπο ώστε αυτοί που τον ακούν να μην καταλαβαίνουν τι είπε ή να δίνουν περισσότερη προσοχή στον τρόπο που ακούγονται οι λέξεις παρά στο τι σημαίνουν.

•    Είναι το πρόβλημα άρθρωσης το ίδιο με τη “μωρουδίστικη ομιλία”;

Το πρόβλημα άρθρωσης μερικές φορές μοιάζει με “μωρουδίστικη ομιλία”, επειδή πολλά μικρά παιδιά δεν προφέρουν σωστά φθόγγους, συλλαβές και λέξεις.
Αλλά οι λέξεις που μοιάζουν χαριτωμένες, όταν δεν προφέρονται σωστά από τα μικρά παιδιά, παρεμποδίζουν την επικοινωνία των μεγαλυτέρων παιδιών ή των ενηλίκων.  Τα μεγαλύτερα παιδιά και οι ενήλικες κάνουν τόσα πολλά και σημαντικά λάθη, ώστε τα προβλήματα άρθρωσής τους είναι πολύ διαφορετικά από τη “μωρουδίστικη ομιλία”.

•    Ποιες είναι οι διαταραχές του έναρθρου λόγου;

Διαταραχές της άρθρωσης είναι τα συνεχή και συστηματικά λάθη στην εκτέλεση των κινήσεων οι οποίες απαιτούνται για την προφορά ενός ή περισσοτέρων φθόγγων. Τα περισσότερα λάθη χωρίζονται σε μια από τις τρεις κατηγορίες: παραλείψεις, αντικαταστάσεις ή παραφθορές.  Ένα παράδειγμα παράλειψης είναι “βάκα” αντί για “βάρκα” ή “νεό” αντί για “νερό”.  Ένα παράδειγμα αντικατάστασής του “σ” με το “θ” κάνει τη λέξη “παππούς” να ακουστεί “παππούθ” ή “θούπα” αντί για “σούπα”.  Όταν ο φθόγγος δεν προφέρεται σωστά, αλλά ακούγεται σαν τον επιδιωκόμενο, αυτό ονομάζεται παραφθορά.

•    Πως προκαλείται ένα από τα προβλήματα άρθρωσης;

Τα προβλήματα άρθρωσης μπορεί να προκληθούν από σωματική αναπηρία, όπως εγκεφαλική παράλυση, ατελής υπερώα ή βαρηκοΐα ή μπορεί να σχετίζονται με άλλα προβλήματα του στόματος, όπως οδοντικά προβλήματα.  Παρ΄ όλα αυτά, τα περισσότερα προβλήματα άρθρωσης χαρακτηρίζονται από την απουσία κάποιας φανερής σωματικής αναπηρίας.  Η αιτία αυτών των λειτουργικών προβλημάτων άρθρωσης μπορεί να είναι η λανθασμένη εκμάθηση των φθόγγων ομιλίας.

•    Είναι η προφορά ένα πρόβλημα άρθρωσης;

Μπορεί να είναι για μερικά άτομα.  Στην Ελλάδα έχουμε διάφορες προφορές όπως η Ηπειρώτικη, η Κρητική, η Επτανησιακή κ.λ.π.  Η προφορά μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα όταν αναμειγνύεται με τους προσωπικούς στόχους του ατόμου.

•    Μπορούν τα προβλήματα του αυτιού κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας να έχουν επίπτωση στην αργή ανάπτυξη των φθόγγων;

Τα παιδιά μαθαίνουν τους φθόγγους της ομιλίας με το να ακούνε την ομιλία γύρω τους.  Αυτή η διαδικασία μάθησης αρχίζει από πολύ νωρίς.  Εάν τα παιδιά έχουν συχνά προβλήματα με τ΄ αυτιά τους κατά τη διάρκεια αυτής της σημαντικής ακουστικής περιόδου, μπορεί ν΄ αποτύχουν να μάθουν μερικούς φθόγγους απαραίτητους για τη σωστή “ομιλία”.

•    Μπορεί ένα παιδί να ξεπεράσει ένα λειτουργικό πρόβλημα άρθρωσης;

Ο τρόπος ομιλίας του παιδιού συνήθως γίνεται πιο κατανοητός καθώς το παιδί μεγαλώνει, αλλά μερικά παιδιά θα χρειαστούν άμεση εκπαίδευση για να ξεπεράσουν όλα τα λάθη της άρθρωσής τους.  Ο ακριβής τρόπος ομιλίας του κάθε παιδιού θα καθορίσει την απάντηση σ΄ αυτή την ερώτηση.

•    Μαθαίνουν τα παιδιά όλους τους φθόγγους αμέσως;

Οι φθόγγοι μαθαίνονται σύμφωνα με μια διαδοχική σειρά.  Μερικοί φθόγγοι όπως το “π”, το “μ” και το “μπ” μαθαίνονται από την ηλικία των τριών ετών.  Άλλοι φθόγγοι όπως το “σ”, το ‘ρ” και το “λ” συχνά δεν έχουν πλήρως κατακτηθεί εως τη σχολική ηλικία.

•    Σε ποια ηλικία θα πρέπει ένα παιδί να παράγει σωστά όλους τους φθόγγους;

Τα παιδιά θα πρέπει να παράγουν σχεδόν όλους τους φθόγγους σωστά πριν πάνε στην 1η δημοτικού.  Πολλά παιδιά βέβαια μαθαίνουν αυτούς τους φθόγγους πολύ πιο νωρίς.

•    Πως μπορώ να βοηθήσω ένα παιδί να προφέρει όλους τους φθόγγους σωστά;

Δίνοντας του ένα καλό παράδειγμα.  Μην διακόπτετε ή διορθώνετε συνεχώς το παιδί.  Μην αφήνετε κανέναν (συγγενή η φίλο) να πειράζει ή να κοροϊδεύει το παιδί.  Αντίθετα να του δείχνετε έναν καλό τρόπο ομιλίας.  Να χρησιμοποιείτε με έμφαση τη λέξη που δεν προφέρει καλά.  Εάν το παιδί λέει, “Σέλω να παίτσω”, εσείς μπορείτε να πείτε “Εντάξει, θέλεις να παίξεις.  Που θέλεις να παίξεις; Θέλεις να παίξεις στον κήπο;”

•    Μπορεί ένας ενήλικας που έχει προβλήματα άρθρωσης να βοηθηθεί;

 Τα περισσότερα προβλήματα άρθρωσης επιδέχονται βοήθεια, ανεξάρτητα από την ηλικία του ατόμου, αλλά όσο πιο πολύ παραμένει το πρόβλημα τόσο πιο δύσκολο είναι να βελτιωθεί.  Μερικά προβλήματα άρθρωσης όπως εκείνα που αφορούν στους μυς της άρθρωσης (δυσαρθρία), είναι ιδιαίτερα δύσκολα και γενικά θα πάρουν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα να ξεπεραστούν απ΄ ότι μια λειτουργική δυσκολία.  Άλλες παράμετροι που μπορεί να επηρεάσουν την πρόοδο στην άρθρωση ενός παιδιού ή ενός ενήλικα είναι η ακουστική ικανότητα, η διαμόρφωση της στοματικής κοιλότητας, όπως η ανατομία των δοντιών και η συχνότητα της ειδικής θεραπείας που δέχεται, το κίνητρο, το διανοητικό επίπεδο και η συνεργασία.

•    Ποιος μπορεί να βοηθήσει; 

Εάν ανησυχείτε για την ομιλία επικοινωνήστε με ένα Παθολόγο Λόγου και Ομιλίας.  Ο Παθολόγος Λόγου και Ομιλίας είναι ειδικευμένος με μεταπτυχιακές σπουδές (επιπέδου Μάστερ ή Διδακτορικού) και θα πρέπει να είναι επίσημα αναγνωρισμένο και διπλωματούχο μέλος των διεθνών επιστημονικών εταιρειών (όπως π.χ. American Speech-Language-Hearing Association) www.asha.org.  Είναι ειδικευμένος στο να αξιολογεί και να βοηθάει το παιδί ή τον ενήλικα με προβλήματα άρθρωσης, καθώς επίσης και με άλλες δυσκολίες στο λόγο ή/και την ομιλία.  Ο Παθολόγος Λόγου και Ομιλίας μπορεί να σας συμβουλεύσει για το αν χρειάζεται ειδική βοήθεια και για το πώς θα διαμορφωθεί.  Ο Παθολόγος  Λόγου και Ομιλίας μπορεί επίσης να σας δώσει οδηγίες, ώστε να προλάβετε ή να περιορίσετε το πρόβλημα.  Η πρώιμη βοήθεια είναι πολύ σημαντική ιδιαίτερα για τα πιο σοβαρά προβλήματα στην άρθρωση.

•    Χρειάζεται να διορθώσουμε ένα πρόβλημα άρθρωσης;

Εάν σκεφθείτε την πιθανή επίπτωση που μπορεί να έχει ένα πρόβλημα άρθρωσης στην κοινωνική, συναισθηματική, εκπαιδευτική και/ή επαγγελματική ζωή κάποιου, η απάντηση είναι εμφανής.  Η ομιλία μας είναι ένα σημαντικό κομμάτι του εαυτού μας. 

Η ποιότητα της ζωής μας επηρεάζεται από την ικανότητα της ομιλίας μας!

Μαρινέλλα Τσουκαλά, M.A., CCC-SLP
Παθολόγος Λόγου και Ομιλίας
Ιδρυτής και Επιστημονικός Διευθυντής Κέντρου "Λέγειν"Α.Ε.
Μέλος του American Speech-Language - Hearing Association (ASHA)

πηγή