Πώς φθάσαμε στο Μέτωπο!..

Αναμνήσεις ενός πολεμιστή έτσι όπως ακριβώς καταγράφονται στο προσωπικό ημερολόγιό του για το Έπος του ’40 με άγνωστα ιστορικά στοιχεία για τα προ του πολέμου γεγονότα, που μας οδήγησαν στο περίφημο «ΟΧΙ»!..

ΤΑ ΠΡΟΠΟΛΕΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ
Πολύ προ του 1940 είχαμε πολλές και σοβαρές ενδείξεις πως επίκειται πόλεμος στην Ευρώπη που δεν θα μπορούσαμε να αποφύγουμε κι' εμείς, έστω και αν δεν είχαμε κανένα απολύτως λόγο να εμπλακούμε σ' αυτόν.
Οι μεγάλοι εξοπλισμοί, η προκλητικότητα της Γερμανίας, η δημιουργία του άξονος και η λυκοφιλία Γερμανίας - Ρωσίας, ήταν προάγγελοι κακών που γρήγορα έπληξαν την ανθρωπότητα.
Η τότε κυβέρνησή μας και, προ παντός ο πρωθυπουργός μας Ιωάννης Μεταξάς, τα γνώριζαν όλα αυτά, οπότε μέσα στα όρια των δυνατοτήτων μας, μας προετοίμαζαν για τον αναπόφευκτο αγώνα που θα ήταν αγώνας υπάρξεως.
Ειδικώς στην χώρα μας οι ενδείξεις ήταν σαφέστατες. Η Ιταλία ετοιμαζόταν να μας επιτεθεί από καιρό και μας προκαλούσε με κάθε τρόπο. Από το τέλος του Α' παγκοσμίου πολέμου ήταν εχθρική, πολύ προ της εμφανίσεως τού φασισμού της με τον Μουσολίνι και αυτό γιατί οι Ιταλοί ήθελαν να αναβιώσουν, στην περιοχή μας τουλάχιστον, την ρωμαϊκή αυτοκρατορία, αφού είχαν καταλάβει με τα όπλα την Λιβύη και την Αβησσυνία. Ο σημερινός ερευνητής της νεότερης ιστορίας, διαπιστώνει με έκπληξη πως από τις αρχές του αιώνα μας είχαν διαφανεί οι εχθρικές προθέσεις που έτρεφε η Ιταλία έναντι της Ελλάδος. Η κατάληψη της Δωδεκανήσου, με πρόσχημα την προσωρινότητα, η πολιτική διείσδυσή της στην Αλβανία, η διεκδίκηση της Σμύρνης, ο βομβαρδισμός της Κερκύρας, ένα έγκλημα που η ίδια διέπραξε, δεν ήταν παρά μόνο προάγγελοι - σταθμοί από ενέργειες που εκδήλωναν τις βλέψεις της Ιταλίας μέσα στον Ελληνικό Εθνικό χώρο.
Βλέψεις που ανέλαβε να υλοποιήσει το φασιστικό καθεστώς. Ο Μουσολίνι μεθυσμένος από μεγαλομανία, θα προσπαθήσει να δώσει έκφραση σε ένα όνειρο που ήταν παλαιό.
Ήταν τόση η ιταλική δολιότης ώστε ενώ την 10η Απριλίου 1938 ο Μουσολίνι ανακοίνωνε πως η φήμη περί επιθέσεως της Ιταλίας κατά της Ελλάδος είναι ψευδής και ότι η Ιταλία επιβεβαιοί την πρόθεσίν της να σεβασθεί την εδαφική και νησιωτικήν ακεραιότητα της Ελλάδος... και να δημιουργήσει εγκαρδίους σχέσεις φιλίας, «τας ενούσας τας δύο χώρας», ο κόμης Τσιάνο, ένα μόλις μήνα αργότερα, στις 12 Μαΐου, έγραφε στο ημερολόγιό του: «Τα δημόσια έργα στην Αλβανία έχουν αρχίσει καλά. Όλοι οι δρόμοι οι οποίοι εχαράχθηκαν κατευθύνονται προς τα Ελληνικά σύνορα. Έτσι διέταξε ο Ντούτσε ο οποίος κατέχεται ολονέν σοβαρώτερον από την ιδέαν να επιτεθεί κατά της Ελλάδος, εις πρώτην ευκαιρίαν.»
Έτσι οι Ιταλοί άρχισαν τις συνεχείς προκλήσεις τους εναντίον της πατρίδας μας, ένα πόλεμο ...χωρίς πόλεμο.
Αεροπλάνα τους βομβάρδιζαν επιβατηγά πλοία μας, όπως το ΩΡΙΩΝ και ΦΡΙΝΤΩΝ καθώς και αντιτορπιλικά μας, και πετούσαν στον εναέριο χώρο μας.
Χαρακτηριστικό ήταν και το ... αστείο επεισόδιο της 18ης Σεπτεμβρίου, 1940 που έγινε στην Σαντορίνη:
«Ενωρίς εκείνη την ημέρα, Ιταλικό αεροπλάνο που έκανε βόλτες πάνω από το νησί, χαμήλωσε κάποια στιγμή, για να βομβαρδίσει πλοίο που βρισκόταν κοντά στις Καμμένες. Ήταν το πλοίο που εχρησιμοποιείτο για να μεταφέρει στην Αθήνα υλικά από το ορυχείο των Φηρών. Το αεροπλάνο άδειασε όλες τις βόμβες του, μα δεν κατάφερε να το πετύχει. Φαίνεται δε πως ο βομβαρδισμός ερέθισε το ηφαίστειο το όποιο, με ανανεωμένη ένταση, εξέβαλε πυκνό σύννεφο καπνού, που γρήγορα κάλυψε το πλοίο και το προστάτεψε έτσι από τον κίνδυνο. Το πλήρωμα του βομβαρδιστικού πανηγύρισε, όταν είδε τον καπνό, διότι αυτό ήτο το πιο σίγουρο σημάδι πως το πλοίο καιγόταν. Ανέφεραν στην βάση τους ότι εξεπλήρωσαν την αποστολή τους και το βράδυ της ιδίας ημέρας ο ραδιοφωνικός σταθμός της Ρώμης ανακοίνωσε την "επιτυχία," πράγμα που διασκέδαζε ιδιαιτέρως τους κατοίκους του νησιού οι όποιοι, με τα ίδια τους τα μάτια, είχαν δει το πλοίο μας να φεύγει δια τον Πειραιά.
Σχετικώς με τους κατά καιρούς «θυμούς» του ηφαιστείου της Σαντορίνης θα πρέπει να σημειωθεί πως κατά τον 14ον αιώνα, Βενετσιάνικη γαλέρα περνούσε κοντά από το νησί. Τότε μία μικρή έκρηξη του ηφαιστείου του, εκτόξευσε βαριά δηλητηριώδη αέρια που κάλυψε την επιφάνεια της θαλάσσιας περιοχής όπου έπλεε με τα κουπιά η γαλέρα και θανάτωσε όλο το πλήρωμα της. Έτσι το μακάβριο πλοίο παρασυρμένο από τους καιρούς, ακυβέρνητο έφθασε στην Κρήτη. Εκεί εξεπλάγησαν οι νησιώτες μας όταν είδαν το σκάφος με όλους τους επιβαίνοντες νεκρούς.
Όμως το αποκορύφωμα της Ιταλικής προκλητικότητος ήταν ο τορπιλισμός του ευδρόμου μας ΕΛΛΗ στο λιμάνι της Τήνου την 15ην Αύγουστου 1940 με θύματα άνδρες του πολεμικού ναυτικού μας. Η κυβέρνηση μας είχε αποδείξεις για το έγκλημα αυτό τα μέρη της τορπίλης, που σήμερα βρίσκονται στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Όμως ο Μεταξάς που, πάση θυσία ήθελε ν' αποφύγει τον πόλεμο, δεν έκανε καμμιά σχετική ανακοίνωση ή διαμαρτυρία για να μην προκαλέσει τους Ιταλούς. Μόνο την 28ην Οκτωβριου 1940, όταν οι Ιταλοί μας κήρυξαν τον πόλεμο, ο Ελληνικός λαός έμαθε την αλήθεια. Από τότε προστάτης μας ήταν η Παναγία γι' αυτό δινόταν, σε μας που πηγαίναμε στον πόλεμο, η ευχή: «Στο καλό, με την νίκη, και η Παναγιά μαζί σου».

Το εύδρομό μας "ΕΛΛΗ" που βυθίστηκε από το Ιταλικό υποβρύχιο "Δελφίνο' στις 15 Αυγούστου 1940, στο λιμάνι της Τήνου.

Έτσι την νύκτα της 27 προς 28 Οκτωβριου 1940, στην Κηφισιά, σε μία βίλα διόροφη, γωνία Κεφαλληνίας και Δαγκλή, ο Ιωάννης Μεταξάς έλαβε από τον πρεσβευτή της Ιταλίας Γκράτσι το ιταλικό τελεσίγραφο.Διαβάζοντας το κείμενο, ο πρωθυπουργός μας, κοίταξε τον Ιταλό πρεσβευτή και με στέρεα φωνή του είπε: «Alors, c' est la querre... !!! » 'Ωστε λοιπόν πόλεμος;
Στα απομνημονεύματα του ο Γκράτσι έγραφε σχετικώς: "Έφυγα υποκλιθείς με μίσος για το επάγγελμά μου."
Λίγο αργότερα το υπουργικό συμβούλιο συνεδρίαζε. Η συγκίνηση όλων ήταν βαθιά. Πήρε ο Μεταξάς τα έτοιμα διατάγματα. Θέτω προς υπογραφήν αυτά και τα υπογράφω πρώτος.
Έκανε τον σταυρό του και υπέγραψε τα διατάγματα τής επιστρατεύσεως. «Ο Θεός σώζει την Ελλάδα» είπε.
Ξημέρωνε μια μεγάλη ημέρα. Ήταν η 28η Οκτωβρίου 1940.
Πολλοί θέλουν να πιστεύουν πως πολεμήσαμε κατά του φασισμού, μα φασισμό είχαμε και μεις. Η ουσία είναι πως αγωνισθήκαμε σαν Έλληνες για την πατρίδα μας, δεν κάναμε αγώνα κατά πολιτικών συστημάτων, ασχέτως αν με τις νίκες μας και ιδίως την αποτυχία των Ιταλών, κατά την εαρινή τους επίθεση το 1941, όπου βρισκόταν στην Αλβανία και ο Μουσολίνι, ο Ιταλικός φασισμός άρχισε να καταρρέει και να ακούγονται και από τους πιο φανατικούς άλλοτε φασίστες και συνεργάτες του Μουσολίνι, έντονες διαμαρτυρίες. Ήταν η αρχή του τέλους του.
Ασχέτως πάντως προς αυτά είναι γεγονός πως η πατρίδα μας είχε επιτύχει την πρώτη της νίκη, πολύ προτού φθάσει σ' επαφή με τους εχθρούς μας και αυτό γιατί η Ελλάδα είχε πει το ΟΧΙ χρόνια πριν, με τις προετοιμασίες της. Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια. Το ΟΧΙ του Μεταξά δεν ήταν ένας παλικαρισμός. Είχε προηγηθεί προετοιμασία πολλών ετών. Ένας πόλεμος δεν κερδίζεται μόνο με την γενναιότητα ή και την άσκοπη θυσία. Υπήρχαν επιτελικά σχέδια, εξοπλισμός και μεγάλα αμυντικά έργα. Η «Γραμμή Μεταξά» λ.χ. που επί ημέρες κράτησε τους Γερμανούς και τους προξένησε μεγάλες απώλειες, μας είχε κοστίσει 1500 εκατομμύρια δραχμές, ενώ γενικώς οι προπαρασκευές μας, για τον πόλεμο, 16 δισεκατομμύρια δραχμές. Τεράστιο ποσόν για την τότε οικονομία μας.
Εκτός αυτού η πατρίδα μας δεν υστέρησε και στον επιστημονικό τομέα να μεγαλουργεί.
Ο καθηγητής της Φυσικής του Ε.Μ.Π. Παύλος Σαντορίνης είχε κάνει περί το 1936 μια μεγάλη ανακάλυψη, βρήκε το εκατοστομετρικό Ραντάρ που έπαιξε μεγάλο ρόλο στον Β' παγκόσμιο πόλεμο, ιδίως στον αέρα και την θάλασσα. Το πήραν οι σύμμαχοί μας και επεκράτησαν στους αγώνες κατά των υποβρυχίων κυρίως, όπως και στους ουρανούς.
Το "Ελληνικό θαύμα" λοιπόν δεν ήταν τυχαίο, ήταν αποτέλεσμα μέσων, προετοιμασίας και πίστεως προς την νίκη αφού αγωνιστήκαμε για ό,τι πιο ιερό είχαμε - την ελευθερία μας.
Άδικα οι Ιταλοί μάς έκαναν ψυχολογικό πόλεμο με δηλώσεις τους, για τα εκατομμύρια των λογχών τους καθώς και την μεγάλη αεροπορία και το ναυτικό τους. Και είχαν κάνει μεγάλο λάθος στους υπολογισμούς τους. Δεν είχαν υπολογίσει την "Ελληνική ψυχή". Θα πρέπει να σημειωθεί πως το Ιταλικό Επιτελείο επίστευε πως η ολη στρατιωτική επιχείρηση κατά της Ελλάδος θα αποτελούσε "στρατιωτικόν περίπατον"
Χαρακτηριστική ήταν η έκθεση τού διοικητού των ιταλικών δυνάμεων στην Αλβανία, στρατηγού Βισκόντι Πράσκα, που του είχε ζητήσει ο Ντούτσε, για την εν γένει στρατιωτική κατάσταση. Στην έκθεση αυτή ο στρατηγός Πράσκα ανέφερε την 15ην Οκτωβρίου 1940:
«Προετοιμάσαμεν μίαν επιχείρησιν κατά της Ηπείρου δια την 26ην και αυτή εμφανίζεται υπό αισιωτάτους οιωνούς ... Το θέατρον τούτο του αγώνος μάς επιτρέπει σειράν κυκλωτικών κινήσεων κατά των Ελληνικών δυνάμεων - υπολογιζομένων εις 30.000 άνδρας περίπου - αι οποίαι θα μας επιτρέψουν την κατάληψιν της Ηπείρου εις βραχύ διάστημα 10 -15 ημερών. Η ενέργεια αύτη, που πιθανόν να μας επιτρέψει να εξοντώσωμεν όλας τας Ελληνικάς δυνάμεις - προπαρασκευάσθη μέχρι τών ελαχίστων λεπτομερειών και θα είναι, κατά το ανθρωπίνως δυνατόν, τελεία.»
Προφανώς ο Ιταλός στρατηγός ήταν εκτός πραγματικότητος...
Η πατρίδα μας, για πρώτη φορά στην μακραίωνα ιστορία μας, είχε ετοιμοπόλεμο στρατό από 500.000 περίπου οπλίτες που είχαν πλαισιωθεί με εξαίρετους αξιωματικούς, που, οι περισσότεροι ήταν εμπειροπόλεμοι.
Θυμούμαι τα ένδοξα εκείνα χρόνια που ήταν τόση η πίστη μας στην νίκη και τέτοιος ο ενθουσιασμός μας ώστε πηγαίναμε στον πόλεμο τραγουδώντας. Ήταν τότε που εμείς οι Αθηναίοι, περνούσαμε με το 1ον Σύνταγμα την Φλώρινα, που ήταν χιονισμένη και μας πετούσαν λουλούδια... Αξέχαστες στιγμές. Αυτή ήταν "η γενιά του '40." Τέτοιες στιγμές έχουν βάρος αιωνιότητος!!!
Όλα συνέτειναν στην νίκη μας. Η προετοιμασία μας, η λαμπρή ηγεσία μας, οι γενναίοι και μορφωμένοι αξιωματικοί μας, και οι στρατιώτες μας, που ως έγραφε τότε ο ξένος τύπος, "θα τους ζήλευε και η λεγεών των ξένων " και ακόμη πως "οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες".
Όμως στον αγώνα μας, στα βουνά της Αλβανίας, κατά των Ιταλών και Αλβανών ακόμη, έπρεπε να νικήσουμε το αφόρητο κρύο, που έφθανε τους -20 βαθμούς, την πείνα, τις στερήσεις και το μαρτύριο της πορείας, μέσα στις λάσπες και τα χιόνια. Και ακόμη τον βασανιστικό ύπνο τότε που για στρώμα είχαμε την παγωμένη γη και σκέπασμα στρώμα χιονιού...
Και νικήσαμε παντού.
Λέγεται, από όσους δεν γνωρίζουν την αλήθεια, πως οι Ιταλοί δεν πολέμησαν. Πρέπει να είμαστε δίκαιοι, αγωνίστηκαν και αυτοί έστω και αν ο πόλεμός τους ήταν κατακτητικός και άδικος. Στα βουνά του Πόγραδες, που ήταν ΒΑ' μας, ήταν τόσο το κρύο ώστε όσοι κατείχαν ένα επίκαιρο ύψωμα πάγωναν. Όταν δυνάμεις μας έκαναν επίθεση για κατάληψη του υψώματος αυτού, δεν συνάντησαν σοβαρή αντίσταση από τους Ιταλούς - οι περισσότεροι ήταν παγωμένοι, ενώ οι άλλοι, που μόλις μπορούσαν να κινηθούν, μάχονταν απεγνωσμένα. Όταν κατελήφθη το ύψωμα από τους στρατιώτες μας, παίχτηκε το 'ίδιο δράμα. Την νύκτα είχαν παγώσει οι περισσότεροι άνδρες μας. Πολλοί που επέζησαν μεταφέρθηκαν στα νοσοκομεία λόγω κρυοπαγημάτων. Ατυχώς μεγάλο μέρος των τραυματιών μας είχε πληγεί από κρυοπαγήματα. Τα νοσοκομεία μας, ιδίως των Ιωαννίνων, ήταν γεμάτα από τέτοιους ασθενείς που νοσηλευόταν σε ράντζα και σε διαδρόμους ακόμη.
Επειδή οι σκοποί μας ήταν αδύνατον να ανθέξουν περισσότερο από μία ώρα, αναγκαστικά τους αντικαθιστούσαν κάποτε κάθε μισή ώρα. Ήταν δραματική η κατάσταση που είχε δημιουργηθεί, από το αφόρητο κρύο που πάγωνε τις ψυχές και τα μέλη μας. Όμως έπρεπε να ανθέξουμε και να μην χάσουμε την μαχητικότητά μας μια και ο εχθρός μας δεν ήταν μόνο οι Ιταλοί, αλλά και ο βαρύτατος χειμώνας.
Θα πρέπει να σημειωθεί πως ατυχώς ο στρατός μας, εφαρμόζοντας το σύστημα των Γάλλων, χρησιμοποιούσε αρβύλα, γι' αυτό το χιόνι έμπαινε από επάνω στα πόδια μας. Εκτός αυτού, είχαμε και τις τόσο ανθυγιεινές μπάντες με τις οποίες τυλίγαμε τα πόδια μας. Αυτές μάς έσφιγγαν και εμπόδιζαν την κυκλοφορία του αίματος στα κάτω άκρα. Πολύ έβλαψε τον στρατό μας στον πόλεμο της Αλβανίας αυτός ο τύπος στολών μας. Οι Ρώσοι, που είχαν μεγάλη πείρα από χαμηλές θερμοκρασίες, στην χώρα τους, φορούσαν μπότες, πολύ φαρδιές που γέμιζαν με άχυρο. Έτσι και με τις χονδρές μάλλινες κάλτσες τους, προστάτευαν τα πόδια τους - ενώ οι Γερμανοί στην Ρωσία που πολεμούσαν σε περιοχές όπου εκεί η ψύξις έφθανε τούς μείον 40 βαθμούς Κελσίου, είχαν τόσους ασθενείς από κρυοπαγήματα κυρίως των κάτω άκρων και σ' άλλα μέρη του σώματός τους, ώστε τα 3/5 των τραυματιών τους, στα νοσοκομεία τους, έπασχαν από κρυοπαγήματα.

Στα χιονισμένα βουνά. Λόγω του πολικού ψύχους, οι στρατιώτες μας μόνο μικρό χρονικό διάστημα μπορούσαν να παραμένουν στις σκοπιές τους.

Αυτό το αφόρητο κρύο ήταν και για μας ένας από τους πιο επικίνδυνους και ύπουλους εχθρούς εκτός των Ιταλών, αφού σε μία νύκτα μπορούσες να προσβληθείς από κρυοπαγήματα. Έτσι, με τις πολικές αυτές συνθήκες, αγωνιζόμαστε, επί μήνες και εμείς, γι' αυτό είχαμε πολλά θύματα από παγόπληκτους, που τόσο υπέφεραν.
Όμως ας περιγράψουμε τα γεγονότα του πολέμου, όπως τα έζησα.
Πολύ συνέτεινε στην νίκη μας, η απόλυτη συμφωνία της κυβερνήσεως μας, υπό τον Ιωάννη Μεταξά, που με τον πόλεμο δικαιώθηκε, παρά τις αμαρτίες της δικτατορίας, με τις ένοπλες δυνάμεις μας. Η μόνη διαφωνία ήταν η διαφορετική γνώμη που είχε ο Ιωάννης Μεταξάς με τον αρχιστράτηγο Παπάγο, στο θέμα της επιστρατεύσεώς μας. Ο Παπάγος ήθελε γενική επιστράτευση, ενώ ο Μεταξάς μερική. Και είχε δίκαιο ο Μεταξάς γιατί, ως επιτελικός και αυτός, με μεγάλη πείρα, δεν ήθελε να δώσει ερείσματα στον Μουσολίνι και ακόμη γιατί γνώριζε πολύ καλά πως δεν υπήρχε δυνατότης γενικής επιστρατεύσεως, για πολλούς λόγους.

Μοίρα καταδιωκτικών αεροπλάνων μας PZL Ρ 24, Πολωνικής κατασκευής, κατά την διάρκεια επιθεωρήσεως. Χρόνια προ τον πολέμου, η πατρίδα μας, που εξοπλιζόταν, είχε παραγγείλει αεροπλάνα σε διάφορες χώρες της Ευρώπης. Μόνο η Πολωνία μάς παρέδωσε αεροσκάφη διώξεως, ως τα ανωτέρω, με τα οποία αγωνιστήκαμε κατά της ιταλικής και γερμανικής αεροπορίας.

Ας θυμηθούμε το χάος που είχε προκληθεί κατά την επιστράτευση μας - όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν μέρος της Κύπρου. Άλλωστε υπήρχε και το προηγούμενο των επιστρατεύσεων στις επαναστάσεις Πλαστήρα - Κονδύλη, πολύ προ του 1940, τότε που δεν υπήρχε ρουχισμός για να ντυθούν οι έφεδροι, που αναγκαστικά φορούσαν τα πολιτικά τους ρούχα με ένα περιβραχιόνιο!!! Αυτή ήταν η κατάντια του στρατού μας.
Γι' αυτό κάναμε αθόρυβη, μερική επιστράτευση, μετά την υπογραφή του Γερμανορωσικού συμφώνου της 22ας Αυγούστου 1939.
Πάντως ο Μεταξάς τα εγνώριζε όλα αυτά και ετοιμαζόταν, ως ανεφέρθη, για τον μεγάλο αγώνα της Ελλάδος - α¬γώνα επιβιώσεως. Γνώριζε δηλαδή, χρόνια πριν, πως όχι μόνο ο πόλεμος ήταν αναπόφευκτος με την Ιταλία, αλλά και με την Γερμανία. Απόδειξη, τον Δεκέμβριο του 1940, που η Γερμανία κυριαρχούσε στην Ευρώπη, είχε προβλέψει πως "θα συντριβεί."
Παρ' όλα αυτά, είχε τονίσει, σε ομάδα δημοσιογράφων, πως η άμυνά μας κατά των δύο αυτών δυνάμεων ήτο Εθνικό καθήκον. Αυτό μάλιστα το είχε δηλώσει τότε και στον Γερμανό πρεσβευτή ώστε να ενημερώσει την κυβέρνησή του πως η Ελλάς θα πολεμήσει και κατά της Γερμανίας, αν χρειαστεί!! Τότε οι Γερμανοί μας διεβεβαίωναν πως δεν υπάρχει τέτοιο θέμα, και αυτό ίσως γιατί πίστευαν πως η Ιταλία θα είχε επικρατήσει.
Έτσι, ο αγώνας για μας ήταν εθνικό καθήκον. Και όχι μόνον πόλεμος αμύνης μας αλλά το σπουδαιότερο, και επιθέσεώς μας μετά στο μέτωπο φυσικά της Αλβανίας, κάτι που τότε εθεωρείτο παραφροσύνη. Άλλωστε, ως εδήλωνε η τότε κυβέρνηση μας, "η Ελλάς είναι υποχρεωμένη να πολεμήσει για την τιμή της". Μα τα μεγάλα επιτεύγματα δεν είναι πάντα έργα λογικής.
Ως είναι γνωστόν, απέναντι στον εχθρό σ' ένα μόνο πράγμα πρέπει να στηρίζεσαι - στο όπλο σου, και αυτό γιατί ο δρόμος προς την ελευθερία περνάει από το μονοπάτι της μάχης. Έπρεπε να πολεμήσουμε λοιπόν, έστω και αν είμαστε μόνοι.
Ήταν τότε που κάθε λίγο περιμέναμε την απόφαση της Τουρκίας, να μπει στον πόλεμο και επί μήνες, ακούγαμε τις δηλώσεις των πολιτικών της και είχε γίνει σλόγκαν τότε η φράση: "η απόφαση της Τουρκίας" που φυσικά δεν μπήκε στον πόλεμο. Παρ' όλα αυτά θυμάμαι πως δήλωνε: «θέλετε να μάθετε για την μαχητικότητα των Ελλήνων; Ρωτήστε εμάς. Θέλετε να μάθετε για μας; Ρωτήστε τους Έλληνες.»
Και ως πιστεύω γλύτωσε η Τουρκία τον πόλεμο γιατί εμείς σταματήσαμε τους Ιταλούς οι οποίοι, αν νικούσαν, θα προχωρούσαν ανατολικά... Στο μεταξύ η Τουρκία υπέγραφε με την μεσολάβηση του Χίτλερ, στις 17.2.1941, σύμφωνο φι¬λίας με την Βουλγαρία.
Ως σημείωσα, προετοιμαζόμασταν για τον επικείμενο πόλεμο. Το καλοκαίρι του 1939 είχα επιστρατευθεί (εποχή μερικής επιστρατεύσεως) και είχα τοποθετηθεί με τον λόχο μου στο αεροδρόμιο Τατοΐου, για την ασφάλειά του, σε περίπτωση πτώσεως αλεξιπτωτιστών, κάτι που ήδη είχαν καθιερώσει οι Γερμανοί και επανελήφθη, αργότερα, στην Κρήτη. Πολύ σωστά το επιτελείο μας δεν έπρεπε να αιφνιδιαστεί, γιατί είχε σχετικές πληροφορίες για την σύνθεση των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων και δικαιώθηκε.
Είχαμε χαρακώματα, γύρω από το αεροδρόμιό μας αυτό, που ήταν υψίστης σημασίας για την άμυνά μας. Μετά εγκαταστήσαμε πολυβολεία εδάφους καθώς και αντιεροπορικά. Είχαμε μέσα επικοινωνίας και συνεχή επαγρύπνηση και αυτά μήνες προ της κηρύξεως του πολέμου κατά της πατρίδος μας. Εκεί στο αεροδρόμιο υπήρχαν τα περισσότερα αεροπλάνα μας, βομβαρδιστικά Μπλενχάϊμ και Ποτέζ 63, δικινητήρια γρήγορα και ευέλικτα αεροσκάφη, τα καλύτερα της εποχής, καθώς και μοίρες καταδιωκτικών PZL, πολωνικής κατασκευής. Ατυχώς παρ' ότι εγκαίρως είχαμε παραγγείλει αεροπλάνα σε διάφορες χώρες, Αγγλία, Γερμανία κ.λ.π. (την Γερμανία θα την πληρώναμε με καπνά που από καιρό συγκέντρωνε - ενώ στην Αγγλία δόθηκαν μετρητά που ουδέποτε, ως πληροφορήθηκα, μάς επεστράφησαν, γιατί συμψηφίσθησαν με την μετέπειτα στρατιωτική βοήθεια) δεν μας παραδόθηκαν τα αεροσκάφη λόγω των πολεμικών αναγκών των χωρών αυτών. Οι Γερμανοί μάς είχαν παραδώσει λίγα Χέϊνκελ, αν θυμούμαι καλά και οι Άγγλοι, μετά τον Οκτώβριον του 1940 μερικά καταδιωκτικά Γκλαντιέτορ.

Τατόϊ 1936: Εκπαιδευτικό αεροπλάνο μας τύπου ΑΒΡΟ ΤΟΥΝΤΟΡ. Τέτοια αεροσκάφη μας εχρησιμοποιούντο, χωρίς οπλισμό, ως ταχυδρόμοι -σύνδεσμοι, πετώντας πολύ χαμηλά, μεταξύ μετώπου και κέντρου, κατά τον αλβανικό πόλεμο. (Φωτογραφία Αλεξ. Λαγκαδά)

Στο αεροδρόμιο λοιπόν Τατοΐου το θέρος του 1940, τα καταδιωκτικά μας PZL έκαναν καθημερινώς, πρωΐ - απόγευμα, εικονικές αερομαχίες, επάνω από τα κεφάλια μας, χωρισμένα σε ζεύγη, στην περιοχή μεταξύ Πάρνηθος και Πεντέλης, ήταν εντυπωσιακές οι αερομαχίες αυτές γιατί έδιναν τελεία εικόνα των αγώνων στους αιθέρες. Ήταν τέτοιος ο θόρυβος των κινητήρων 18 - 20 αεροπλάνων μας που συγχρόνως αγωνίζονταν σε ύψος δύο περίπου χιλιομέτρων, ώστε νόμιζες πως "σχίζονταν οι ουρανοί. "
Αυτά τα καταδιωκτικά μας έγραψαν σελίδες δόξας στην Αλβανία, πολεμώντας κατά της πολυάριθμης ιταλικής αεροπορίας και αργότερα κατά της τότε ανίκητης γερμανικής.
Πρώτος αξιωματικός πιλότος μας που σκοτώθηκε στην Αλβανία, αερομαχώντας με καταδιωκτικό PZL, ήταν ο Γιάννης Σακελλαρίου, φίλος και συμμαθητής μου στο Βαρβάκειο. Είχε καταρρίψει ιταλικό καταδιωκτικό, λίγο πριν "ο χάρος του δώσει το φιλί εις το αεροπλάνο" ως αναφέρει ο ύμνος της αεροπορίας μας...
Το καλοκαίρι του 1940 που βρισκόμουν στο Τατόι, για την ασφάλεια του αεροδρομίου μας, ως σημείωσα ήδη, κατασκεύασα ένα μικρό ραδιόφωνο, με φορατή γαληνίτη και ακουστικά. Τοποθέτησα μία κεραία που στήριξα στα αντίσκηνά μας και άκουγα τον ραδιοφωνικό μας σταθμό που αναμετέδιδε τις εκπομπές του B.B.C. "Ετσι είχα πλήρη ενημέρωση, για τα πολεμικά γεγονότα και ιδίως για την "μάχη της Αγγλίας" τότε που η Αγγλική αεροπορία έκανε αγώνα ζωής λόγω των μαζικών επιθέσεων τής Λουφτβάφε.
Κατά μία εκπομπή του το B.B.C. ανέφερε: « Ταύτην την στιγμήν μεγάλες αερομαχίες λαμβάνουν χώρα εις τους ουρανούς της Μεγάλης Βρεττανίας. Πολυάριθμα αεροσκάφη της Γερμανικής αεροπορίας εις συνεχή κύματα, υποστηριζόμενα από μαχητικά Μέσσερσμιτ, βομβαρδίζουν τις πόλεις μας. Μετά, θα ακολουθήσει δελτίον ειδήσεων, με τα αποτελέσματα των σημερινών αεροπορικών συγκρούσεων.»
Πράγματι, αργότερα, εξεδόθη το ακόλουθο πολεμικό τους ανακοινωθέν που ανέφερε:
«Κατά την διάρκειαν της ημέρας κατερρίφθησαν εις αερομαχίας 85 εχθρικά αεροσκάφη και 28 ημέτερα, 15 πιλότοι των οποίων διασώθησαν.»
Έτσι, γνώριζα και ενημέρωνα τους συναδέλφους μας για την πορεία της Μάχης της Αγγλίας - που παρακολουθούσα με ζωντανό και άμεσο τρόπο.
Είναι γεγονός πως οι 'Αγγλοι πιλότοι των καταδιωκτικών Σπιτφάϊαρ και Χαρικαίην νίκησαν στους αιθέρες, προκάλεσαν τεράστιες απώλειες στην γερμανική αεροπορία, οπότε, αφού οι Γερμανοί δεν μπόρεσαν να κυριαρχήσουν στον αέρα, ματαίωσαν την απόβασή τους στην Αγγλία.
Την μάχη της Αγγλίας θα μπορούσε να κερδίσει η Γερμανία αν, εκτός των άλλων, δεν έκανε το λάθος να μην χρησιμοποιήσει πρόσθετες εξωτερικές δεξαμενές καυσίμων για τα καταδιωκτικά τους Μέσσερσμιτ. Οι δεξαμενές αυτές, που χρησιμοποίησαν αργότερα οι σύμμαχοι στα καταδιωκτικά τους, για την αύξηση του χρόνου ενεργείας τους, έμοιαζαν με τορπίλες, ιδίως στον πόλεμο της Αφρικής.
Απορεί κανείς όταν διαπιστώνει το μεγάλο αυτό σφάλμα της Λουφτβάφε, που ήταν στοιχειώδες. Έτσι τα Μέσσερσμιτ που τα χρονικά όρια πτήσεώς τους ήταν περιορισμένα όχι περισσότερο της μιας ώρας και 1/4 κατανάλωναν τα περισσότερα καύσιμα τους, κατά την μετάβαση και επιστροφή τους στην Αγγλία, όπου συνόδευαν και προστάτευαν τα βομβαρδιστικά τους και αερομαχούσαν μόνο επί 15 - 20 λεπτά, οπότε επέστρεφαν στις βάσεις τους, στην Γαλλία, Βέλγιο και Ολλανδία. Κάποτε μάλιστα, ελλείψει καυσίμων, γυρίζοντας, έπεφταν στην θάλασσα. Τότε τα γερμανικά βομβαρδιστικά έμεναν χωρίς την προστασία των καταδιωκτικών τους όποτε ήταν εύκολη λεία για τα αγγλικά καταδιωκτικά, ιδίως τα Στούκας που είχαν μειωμένα μέσα αμύνης.
Στις 23 Ιουλίου 1944 υπήρξε κάποια ανάλογη περίπτωση, με διαφορετικά όμως μέσα, όταν συμμαχικά καταδιωκτικά επετέθησαν, από την Βόρειο Αφρική, σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις των Γερμανών στην Κρήτη. Ήταν τότε που το συμμαχικό στρατηγείο απεφάσισε να κτυπήσει τους εχθρούς μας στην Μεγαλόνησο γιατί είχαν φερθεί με μεγάλη σκληρότητα στο λαό της.
Απογειώθηκαν 183 συμμαχικά αεροσκάφη, μεταξύ τους και οι μοίρες καταδιωκτικών μας Χάρικαίην οι 335 και 336, που είχαν εφεδρικές δεξαμενές βενζίνης. Κατά την απογείωση των αεροπλάνων μας, αποσπάσθηκε η εφεδρική δεξαμενή βενζίνης σ' ένα καταδιωκτικό μας, με πιλότο τον Ανθυποσμηναγό Αθανασάκη, ο οποίος ειδοποιήθηκε αμέσως από τον πύργο ελέγχου του αεροδρομίου, να επιστρέψει, όμως εκείνος συνέχισε την πτήση του γνωρίζοντας τι θ' αντιμετωπίσει.
Με τις επιθέσεις των αεροπλάνων μας κατεστράφησαν εχθρικοί στόχοι στην Κρήτη και ιδίως αποθήκες καυσίμων -όμως υπήρχαν απώλειες αεροπλάνων μας, τέσσερα από τα οποία δεν επέστρεψαν. Μεταξύ τους και ο Αθανασάκης, που δυστυχώς, είχε τραγικό τέλος. Λόγω εξαντλήσεως των καυσίμων του, έκανε αναγκαστική προσγείωση στον Ψηλορείτη. Εκεί προσπάθησαν να τον συλλάβουν οι Γερμανοί, όμως εκείνος τους πυροβόλησε με το περίστροφό του, οπότε οι Ναζί τον σκότωσαν. Αυτό ήταν το τέλος του ηρωικού μας πιλότου, που από την στιγμή της απογειώσεώς του, γνώριζε πως αρχίζει μία πτήση χωρίς επιστροφή.
Όμως και το ναυτικό μας δεν υστέρησε σε προετοιμασίες. Έγιναν οι δυνατές εργασίες συντηρήσεως στα 4 παλαιά υποβρύχια μας, καθώς και τα αλλά πλοία μας, που πλαισίωναν 4 καινούργια αντιτορπιλικά μας τύπου ΥΔΡΑ που ήταν από τα καλύτερα της εποχής, με ταχύτητα που έφθανε τους 40 περίπου κόμβους. Έτσι, με κάθε τρόπο, ετοιμαζόμαστε για τον αναπόφευκτο πόλεμο.
Εδώ θα πρέπει να σημειώσω ότι οι Ιταλοί έκαναν τεράστια σφάλματα. Κακή επιλογή εποχής, ορεινό πόλεμο, όπου δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τα άρματα μάχης, καθώς και τα μηχανοκίνητα μέσα τους, και το χειρότερο η πίστη τους πως δεν θα πολεμήσουμε. Ο Ντούτσε, παρ' ότι ήταν δάσκαλος, δεν γνώριζε καλά την ιστορία μας, που ήταν ιστορία συνεχών πολέμων για την ελευθερία μας, δια μέσω των αιώνων. Χαρακτηριστική είναι η άποψη τού Ιταλού ιστορικού Μ. Τσέρβι, ο οποίος γράφει στο βιβλίο του "Ο Έλληνοϊταλικός πόλεμος" ότι οι Ιταλοί ηγέτες έσφαλαν συνεχώς από την πρώτη ως την τελευταία στιγμή της εκστρατείας που μένει μνημειώδης, στην Ιταλική ιστορία, σαν σπάνιο παράδειγμα πολιτικής απρονοησίας, στρατιωτικής ανεπαρκείας, χαμερπούς αριβισμού και μυωπίας στρατιωτικής τακτικής." (…) *

---------
* Από το προσωπικό ημερολόγιο του Αλέξανδρου Λαγκαδά, πολεμιστή στο Αλβανικό μέτωπο, όπως ακριβώς περιγράφει το γεγονός στο βιβλίο του: «ΑΛΒΑΝΙΑ 1940-1941: Αναμνήσεις ενός πολεμιστού», Εκδόσεις «Θέογνις», Αθήνα, Μάρτιος 2001. Πρόλογος: ΄Αγγελος Παν. Σακκέτος.

sakketos