Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΤΟ ΕΜΒΡΥΟ ΚΑΙ ΤΟ ΝΕΟΓΝΟ

Ιατρικές μελέτες, που χρησιμοποιούν υπερήχους έχουν δείξει, ότι ήδη μετα την 16η εβδομάδα της κύησης το έμβρυο μπορεί να αντιδρά σε εξωγενείς ηχους. Η ακοή είναι η πρώτη αίσθηση που αναπτύσσεται και η τελευταία που εξαφανίζεται στη διάρκεια της ζωής μας. Τα έμβρυα αντιλαμβάνονται με επάρκεια την αναπνοή της μητέρας, τίς κινήσεις της και την φωνή της, όταν μιλά ή, όταν τραγουδάει.

Οι ήχοι της ροής τού αίματος μέσα απο τον πλακούντα μπορούν να ακούγονται απο το έμβρυο σε αρκετή ένταση κατά τη διάρκεια της ενδομήτριας ζωής.

Για τις ηχητικές συχνότητες κάτω απο 500 Hz, τα επίπεδα της έντασης του ήχου κυμαίνονται μεταξύ 70 και 80 decibel. Το έμβρυο ακούει τον ρυθμικό ήχο τής καρδιάς τής μητέρας περίπου 26 εκατομμύρια φορές. Η αίσθηση αυτού του ρυθμού, που ασκεί ένα είδος προστασίας στον άνθρωπο και συνδέεται με την ασφάλεια, που παρέχει το μητρικό περιβάλλον είναι μεγάλης σημασίας για τη ζωή μας και την ανάπτυξη μας.

Ο Dr. Lee Salk καθοδηγούμενος απο την παρατήρηση, ότι οι περισσότερες νέες μητέρες δείχνουν μία προτίμηση να κρατούν τα βρέφη  στην αριστερή πλευρά του θώρακα κοντά στην καρδιά, ανέλυσε έναν πολύ μεγάλο αριθμό απο φωτογραφίες και καλλιτεχνικές απεικονίσεις του ζεύγους μητέρας-βρέφους. Περίπου το 80% αυτών των εικόνων έδειξε, ότι πράγματι οι μητέρες κρατούσαν τα βρέφη στην αριστερή πλευρά τού στήθους, κοντά στο μέρος της καρδιάς. Αφού βεβαιώθηκε για αυτό το συμβάν ο Dr. Salk εν συνεχεία χρησιμοποίησε ήχους τής καρδιάς τής μητέρας, για να ηρεμεί τα νεογνά και τα βρέφη στο νοσοκομείο. Με αυτό τον τρόπο αποδείχθηκε, ότι οι ενδομήτριοι ήχοι αποτυπώνονται μέσα μας και μας ακολουθούν γιά όλη τη διάρκεια της ζωής μας.

Υπάρχουν μάλιστα πολλές αναλογίες μεταξύ των ρυθμών έργων σύγχρονης μουσικής και των ενδομήτριων ρυθμών. Παρα πολλοί ερευνητές έχουν συνδέσει τούς ενδομήτριους ήχους με  άναρθρους ήχους, που οι μητέρες χρησιμοποιούν, για να κατευνάσουν και να ηρεμήσουν τα παιδιά τους όπως σσσσς, hush, shush, shah (εβραϊκά), ushuru (αιθιοπικά), Enshallah (αιγυπτιακά). Επίσης η χρήση για πνευματικούς λόγους (π.χ. διαλογισμός) πολλών ήχων, που προσομοιάζουν με ενδομήτριους ήχους για παράδειγμα, Ομ (βουδισμός), Shalom (εβραϊκά), γρηγοριανό μέλος και θιβετιανό θρησκευτικό τραγούδι.[1-2]

Η ενδομήτρια συσκευή, που περιλαμβάνει και την αμνιακή συσκευή, δρα σαν ένα είδος ηχητικού φίλτρου, που περιορίζει την διάδοση κάποιων ηχητικών συχνοτήτων πρός το έμβρυο. Για συχνότητες μεγαλύτερες απο 500 Hz υπάρχει κάποια ελάττωση της τάξης των 40-50 dB στο επίπεδο του αισθητηρίου της ακοής τού εμβρύου, ενώ για συχνότητες μικρότερες απο 500 Hz υπάρχει μιά ελάττωση της τάξης των 10-20 dB. To έμβρυο μπορεί να ακούει ανθρώπινη φωνή και μουσική στο φάσμα των συχνοτήτων μικρότερων απο 500 Hz όταν η ένταση του ήχου ξεπερνά τα 60 dB.[3]

Mια σημαντική διαδικασία εκμάθησης ήχων λαμβάνει χώρα μέσα στη μήτρα. Το νεογνό μπορεί να αναγνωρίζει φωνές, να διακρίνει λέξεις ακόμη και να δείχνει προτίμηση για ιστορίες, που διάβαζε η μητέρα κατα τη διάρκεια της εμβρυικής ζωής. Επίσης, το νεογνό μπορεί να αντιλαμβάνεται μουσικούς ήχους και μελωδίες. Η μεταβίβαση ήχων και ρυθμών απο τη μητέρα στο έμβρυο δίνει απαραίτητες πληροφορίες για την ανάπτυξη του εγκεφαλικού ιστού του εμβρύου.

Σύμφωνα με εργασίες του Righetti[4], το νεογνό μπορεί να διακρίνει ενδομήτριους ήχους της δικής του μητέρας απο ήχους μιάς άλλης μητέρας και επίσης να αντιδρά στίς μεταβολές τού καρδιακού παλμού και των κινήσεων. Η ανάπτυξη του συναπτικού νευρικού δικτύου στον εγκέφαλο του εμβρύου εξαρτάται απο τίς μαθησιακές διαδικασίες. Παρατηρείται μία σημαντική ελάττωση στούς εγκεφαλικούς νευρώνες και τίς νευρικές συνδέσεις τού εγκεφάλου τού εμβρύου στη διάρκεια του τελευταίου τριμήνου της κύησης  και μία περαιτέρω ελάττωση στη διάρκεια της παιδικής ηλικίας. Αυτό το φαινόμενο σχετίζεται ίσως με παρατηρήσεις ψυχολόγων, που θεωρούν, ότι το έμβρυο διαθέτει ανεπτυγμένες συμπεριφορές και δυνατότητες, που εξαφανίζονται στη μετέπειτα ζωή.

Το ενδομήτριο περιβάλλον και οι πρώτες ηχητικές μνήμες παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του εμβρύου.

Πολλές έρευνες έχουν εστιάσει στο να μελετήσουν διαφορές και ομοιότητες στην ανάπτυξη μονοωικών διδύμων (identical twins). Οι περισσότερες δείχνουν μία σημαντική συσχέτιση μεταξύ της διανοητικής ικανότητας (IQ) των διδύμων, που αποχωρίσθηκαν μεταξύ τους κατά την παιδική ηλικία. Με βάση αυτό το συμπέρασμα θεωρήθηκε, ότι η σημαντική συσχέτιση στο IQ των διδύμων οφείλεται στίς γενετικές ομοιότητές τους. Βέβαια, τα προηγούμενα αποτελέσματα είχαν αγνοήσει το γεγονός, ότι τα δίδυμα μοιράζονταν και το ενδομήτριο περιβάλλον.

Μια ανάλυση σε 212 ερευνητικές μελέτες που αφορούσαν δίδυμα άτομα έδειξε, ότι οι εμπειρίες της ενδομήτριας ζωής εξηγούν κατά 20% την συσχέτιση μεταξύ των IQ. Aυτό το γεγονός εξηγεί και την πολύ σημαντική συσχέτιση μεταξύ τού ΙQ διδύμων, που μεγάλωσαν ξεχωριστά[5]. Και βέβαια οι ακουστικές εμπειρίες τού εμβρύου αποτελούν το κυριώτερο ερέθισμα για εγκεφαλική ανάπτυξη. Ετσι το ενδομητρικό αμφιθέατρο αποτελεί  την σημαντικότερη εκπαιδευτική διαδικασία της ζωής μας, σε σχέση ακόμη και με την πανεπιστημιακή παιδεία.

Πολύ πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν την ευεργετική επίδραση της μουσικής όσον αφορα στην περιγεννητική αύξηση του βάρους και στην πρωιμώτερη έξοδο απο την μονάδα εντατικής παρακολούθησης σε πρόωρα νεογνά. Ο αμερικανός αναισθησιολόγος Dr. Fred Schwartz, που εφαρμόζει συστηματικά μουσική στη μονάδα εντατικής παρακολούθησης νεογνών του Piedmont Hospital της Atlanta έχει διαπιστώσει, ότι νανουρίσματα με τη φωνή της μητέρας ή μουσικοί ήχοι, που προσομοιάζουν με ήχους του εμβρυικού περιβάλλοντος (womb sounds) βοηθούν στην ταχύτερη απόκτηση βάρους και την ταχύτερη αύξηση της περιμέτρου της κεφαλής στα πρόωρα νεογνά.

Στη μονάδα εντατικής παρακολούθησης τού νοσοκομείου που προαναφέρθηκε τοποθετούνται ειδικά ηχεία σε απόσταση 3-10 ιντσών απο την βρεφοκοιτίδα και παράλληλα γίνονται μετρήσεις της έντασης του ήχου με ειδικές συσκευές (battery operated digital sound level meter), ώστε η ένταση να διατηρείται σε επίπεδα 75-80 dB με δυνατότητα αναπροσαρμογής της ανάλογα με τίς αντιδράσεις του νεογνού. Κατα την διάρκεια του 24ωρου ειδικά εκπαιδευμένες νοσηλεύτριες είναι υπεύθυνες για την εκπομπή της μουσικής -μέσω CD player- και την επιλογή συγκεκριμένων ηχητικών συνδυασμών.

Η θετική επίδραση της μουσικής στα πρόωρα νεογνά εκτιμάται αντικειμενικά εφ΄ όσον προκαλεί και επιθυμητές μεταβολές σε καρδιοαναπνευστικούς δείκτες, όπως είναι η αύξηση του κορεσμού οξυγόνου στο αίμα (oxygen saturation), η ελάττωση της καρδιακής συχνότητας και της αρτηριακής πίεσης.

Η επίδραση των νανουρισμάτων (vocal lullabies) στον χρόνο παραμονής των νεογνών στην μονάδα εντατικής θεραπείας (NICU) και στην ταχύτητα απόκτησης βάρους μελετήθηκε από τους Caine (1991)[6], Coleman (1997)[7], Standley (1996).[8] Mία πολύ ενδιαφέρουσα εργασία δημοσιεύθηκε το 1997 απο τούς  Coleman και συν.[7] στο περιοδικό International Journal of Arts in Medicine, η οποία κατέγραψε τίς φυσιολογικές και συμπεριφερολογικές  μεταβολές σε 33 πρόωρα νεογνά στην μονάδα εντατικής θεραπείας (NICU), αφού εκτέθηκαν σε ηχογραφημένες φωνές (και των δύο φύλων) για μία περίοδο τεσσάρων ημερών. Κάθε μία απο τις παρεμβάσεις περιλάμβανε 20 λεπτών ομιλίας η τραγουδιού, που ακολουθείτο απο 20 λεπτά σιωπής και στη συνέχεια εκ νέου 20λεπτη έκθεση σε ομιλία ή τραγούδι. Η σημαντική αυτή μελέτη έδειξε, ότι ιδιαίτερα το τραγούδι μπορεί να μειώνει σημαντικά την καρδιακή συχνότητα και τον κορεσμό τού οξυγόνου στο αίμα σε σχέση με την σιωπή, αλλά και με την μή-μουσική ομιλία.

Είναι απόλυτα ξεκάθαρο, ότι ο ήχος γενικότερα και η μουσική ιδιαίτερα διαδραματίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου, που ξεκινά ήδη απο την εμβρυική μας ζωή. Αυτή η γνώση μάς επιβάλλει να επιλέγουμε προσεκτικά, ακόμη και κατα τη διάρκεια της κύησης, τα μουσικά - ηχητικά ερεθίσματα, στα οποία θα εκθέτουμε τα παιδιά μας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Schwartz FJ. Perinatal stress reduction, music and medical cost savings. Journal of Prenatal and Perinatal Psychology and  Health, 1997;12(1):19-29

2. Schwartz FJ, Ritchie R. Music listening in neonatal intensive care units. In Music Therapy & Medicine, Theoretical & Clinical Applications, pp 13-23, Eds Cheryl Dileo, American Music Therapy Association, Inc, 1999.

3. Hepper PG, Shahidullah BS. Development of fetal hearing. Archives of Disease in Childhood, 1994;71:F81-F87.

4. Righetti PL, The emotional experience of the fetus: A preliminary report.Pre-and Perinatal Psychology Journal, 1996;11(1):55-65

5. Devlin B, Daniels M, Roeder K. The heritability of IQ. Nature 1997; 388:468-471.

6. Caine J. The effects of music on the selected stress behaviors, weight, caloric and formula intake, and length of hospital stay of premature and low-birth weight neonates in a newborn intensive care unit. Journal of Music Therapy 1991;28:88-100.

7. Coleman JM, Pratt RR, Stoddar RA, Gerstman DR, Abel H. The effects of male and female singing and speaking voices on selected physiologic and behavioral measures of premature infants in the intensive care unit.International Journal of Arts in Medicine 1997;5(8):4-11

8. Standley JM. The effects of music and multimodal stimulation on physiologic and developmental responses of premature infants in neonatal intensive care. Proceedings of Vith International Society of Music in Medicine Symposium, 1996, San Antonio, Texas.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Ο κ. Θανάσης Δρίτσας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1960. Σπούδασε Ιατρική στο πανεπιστήμιο Αθηνών και ειδικεύθηκε στην καρδιολογία (1987-1994) στα πανεπιστημιακά νοσοκομεία Guy΄s & Hammersmith Hospital, RPMS, London, UK.

Παράλληλα με τις ιατρικές του σπουδές μελέτησε ανώτερα θεωρητικά και σύνθεση με τους Κώστα Κυδωνιάτη και Γιάννη Ιωαννίδη και παρακολούθησε σεμινάρια σύνθεσης στην Royal Academy of Music, London, UK. Πολλές επιστημονικές του εργασίες έχουν δημοσιευθεί σε διεθνή περιοδικά υψηλού δείκτη αναφοράς (citation impact factor) στα αντικείμενα της υπερτροφικής μυοκαρδιοπάθειας, των καρδιακών αρρυθμιών, της αιμοδυναμικής της καρδιακής βηματοδότησης, της καρδιακής ανεπάρκειας, της φυσιολογίας της άσκησης και της καρδιακής αποκατάστασης (cardiac rehabilitation).

O κ. Θανάσης Δρίτσας σε συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής.

Εχει αναγνωρισθεί διεθνώς ως πρωτοπόρος για την κλινική  και ερευνητική του δραστηριότητα στη χρήση της μουσικής ως θεραπευτικού μέσου (music medicine) και αποτελεί διακεκριμένο μέλος της Ευρωπαικής Καρδιολογικής Εταιρείας (FESC), μέλος της Αμερικανικής Εταιρείας Μουσικοθεραπείας (ΑΜΤΑ) και της Διεθνούς Εταιρείας Μουσικής στην Ιατρική (ISMM).

Παραγωγός της εκπομπής Μαγικός Αυλός του Τρίτου Προγράμματος της ΕΡΑ (1999-2001). Ως προσκεκλημένος ομιλητής έχει δώσει διαλέξεις και παράλληλα συναυλίες με έργα του ως συνθέτης σε πολλά επιστημονικά συνέδρια και αίθουσες συναυλιών στην Ελλάδα, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Εχουν κυκλοφορήσει σε δίσκους (CD) τα έργα του: Εικόνες-String Images (MUSICA VIVA 2002), Υδατογραφίες (PROTASIS MUSIC 2004), Δύο Μουσικά Παραμύθια (LYRA 2005), Μορφέας-Θεραπευτικό CD που χρησιμοποιεί εμβρυικούς ήχους  για εισαγωγή ύπνου σε συνεργασία με τον αμερικανό αναισθησιολόγο Fred Schwartz (INFO HEALTH 2004), Θεραπευτικοί ήχοι απ’ όλο τον κόσμο (εκδ. Ελευθεροτυπία /Ε-Ιατρικά 2004). Επίσης είναι συγγραφέας του βιβλίου Η Μουσική ως Φάρμακο (ΙΝFO HEALTH 2003) και είχε την εκδοτική επιμέλεια των βιβλίων Μουσικοκινητικά Δρώμενα ως Θεραπευτική Αγωγή (εκδ. Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών 2003) και η Τέχνη ως Μέσον Θεραπευτικής Αγωγής (εκδ. Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών 2004). Η μουσική του χρησιμοποιήθηκε από την χορογραφική ομάδα διεθνούς φήμης Gelabert-Azzopardi Companya de Danca στο Edinburgh International Art Festival 2004-Arthur’s Feet σε μία παράσταση, την οποία παρουσίασαν ως χορευτές άτομα με αναπηρίες.

Εχει ιδρύσει και είναι Πρόεδρος της Ομάδας Εργασίας Ποιότητας Ζωής & Ψυχοκοινωνικής Καρδιολογίας της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας. Εργάζεται ως καρδιολόγος στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο από το 1995 και είναι υπεύθυνος του τμήματος Δοκιμασιών Κόπωσης, Εργοσπιρομετρίας, Φυσιολογίας της Ασκησης και Καρδιακής Αποκατάστασης. Το παραπάνω άρθρο είναι αναδημοσίευση από τον ιστοχώρο του κ. Δρίτσα: www.cardiacmusic.gr.

http://www.freeinquiry.gr