Γερμανοί & Αιγύπτιοι αρχαιολόγοι ερίζουν για χάρη μιας καλλονής

Για χάρη της «βασίλισσας του Νείλου» σφάζονται Αιγύπτιοι και Γερμανοί αρχαιολόγοι. Οι πρώτοι ζητούν πίσω την προτομή της και οι δεύτεροι γιορτάζουν τα 100 χρόνια από την ανακάλυψή της, με μια έκθεση στο Μουσείο Neues του Βερολίνου. Ποιος ήταν όμως ο δημιουργός του περιβόητου γλυπτού;

Ήταν ένας αιώνας πριν όταν ο Γερμανός αρχαιολόγος Λούντβιχ Μπόρχαρτ, κρατώντας στα χέρια του την προτομή της αρχαίας βασίλισσας Νεφερτίτης που μόλις είχε ξεθάψει κάπου εκεί στην πόλη Αμάρνα, «ψυλλιάστηκε» επιτυχώς το μεγαλείο της ανακάλυψής του.«Πραγματικά υπέροχο έργο» έγραψε στο ημερολόγιό του. «Δεν έχει νόημα η περιγραφή του, πρέπει να το δει κανείς». Η φυσικού μεγέθους προτομή, ύψους 47 εκατοστών, με ένα μπλε στέμμα-καπέλο, διακοσμημένο με μια γιρλάντα και μια κορδέλα, θα παρέμενε σε γερμανικά χέρια ώς και σήμερα παρά τις διενέξεις για το δικαίωμα στην κατοχή της.

Για να γιορτάσει τον έναν αιώνα παραμονής της Νεφερτίτης στο Βερολίνο, μια έκθεση στο Μουσείο Neues εξερευνά τη σύντομη βασιλεία της «Κυράς της Ανω και Κάτω Αιγύπτου» και του συζύγου της, του Φαραώ Ακενατών, στην πόλη που ίδρυσαν περίπου στα μέσα του 14ου αιώνα π.Χ. Με εκατοντάδες αντικείμενα που ανακάλυψε ο Μπόρχαρτ στην ίδια ανασκαφή, η έκθεση «Στο φως της Αμάρνα» ψηλαφίζει μέχρι τις 13 Απριλίου τα καλλιτεχνικά έργα και τα τεχνουργήματα της εποχής, δίνει δε έμφαση και στις παραδόσεις που περιβάλλουν την προτομή της βασίλισσας. Μέσα από αρχαιολογικά ημερολόγια, σκαριφήματα και επιστολές, λίγες αμφιβολίες μένουν για την άποψη των Γερμανών σχετικά με τη θέση της. «Χωρίς αμφιβολία, ανήκει δικαιωματικά στην ιδιοκτησία του Ιδρύματος Πρωσικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς» έλεγε ο υπουργός Πολιτισμού Μπερντ Νόιμαν, λίγο πριν η έκθεση ανοίξει τις πόρτες της τον περασμένο Δεκέμβριο.

Τρία χρόνια πριν, ο επικεφαλής των αρχαιολογικών υπηρεσιών της Αιγύπτου Ζάχι Χαουάς υποστήριζε ότι ο Μπόρχαρτ είχε εξαπατήσει τη χώρα του στη μοιρασιά των ευρημάτων, η οποία βάσει των νόμων της εποχής είχε ακολουθήσει εκείνη την ανασκαφή. Η έκθεση στο Neues από την πλευρά της τονίζει τη συμφωνία που ήθελε κάποια αντικείμενα να παραμένουν και κάποια άλλα να φεύγουν για το Βερολίνο. Κάποιοι ερευνητές παραθέτουν κάτι άλλο: Ο Μπόρχαρτ ήξερε πολύ καλά ότι ο γάλλος υπεύθυνος της αρχαιολογικής υπηρεσίας του γαλλοκρατούμενου τότε Καΐρου ήταν ένας φιλόλογος, ικανός να προτιμήσει μια ομάδα αρχαίων επιγραφών από ένα σύνολο αναπαραστατικών ευρημάτων. Ετσι ακριβώς τα χώρισε ο Γερμανός και έτσι διευκολύνθηκε στην επιλογή του ο Γάλλος. Μόνο όταν τη δεκαετία του '20 η Νεφερτίτη εκτέθηκε για πρώτη φορά στο Μουσείο Neues αποκαλύφθηκε το μέγεθος της απώλειας. Ο νέος επικεφαλής αρχαιολόγος του Καΐρου, Γάλλος και αυτός, πρόσφερε τότε σε αντάλλαγμα δύο αιγυπτιακούς θησαυρούς. Οι Γερμανοί απάντησαν «nein».

Πτήση Βερολίνο - Κάιρο

Θα περνούσαν πολλά χρόνια ώσπου ο Ζάχι Χαουάς να επαναφέρει το ζήτημα με επιστολές στις πολιτισμικές Αρχές του Βερολίνου, που έκαναν τον κόπο να ταξιδέψουν στο Κάιρο για τις συζητήσεις. Φαίνεται ωστόσο πως οι σχέσεις των δύο πλευρών οξύνθηκαν ελαφρώς, φτάνοντας στο σημείο ο Χαβάς να αρνηθεί την πρόσκληση για τον εορτασμό της ανακαίνισης του Μουσείου Neues. Το αιγυπτιακό αίτημα μάλιστα ξεθύμανε μετά το πρόσφατο τέλος της βασιλείας του Χόσνι Μουμπάρακ, αφού πλέον το ενδιαφέρον στράφηκε στα θέματα ασφάλειας των ανασκαφών.

Οπως και να έχει, η σημερινή έκθεση αναβιώνει την Αμάρνα, σαν να ήταν μια πόλη μακάρια, σχεδόν πεφωτισμένη: τα κοσμήματα από φαγεντιανή, τα κεραμικά με τα γαλάζια ειρηνικά άνθη, τα πλακάκια με τα ανέμελα ψάρια και πουλιά και ένα ανάγλυφο που απεικονίζει τη Νεφερτίτη πρόσωπο με πρόσωπο με τον σύζυγό της, ως ισότιμο ζευγάρι, περιστοιχισμένο από τις κόρες του, κάτι τέτοιο υποδεικνύουν. Πολλά από αυτά εκτίθενται στο κοινό για πρώτη φορά από τότε που ο Μπόρχαρτ τα μετέφερε στο Βερολίνο. Είναι σχεδόν επόμενο ότι ο Νόιμαν υπερασπίστηκε πρόσφατα την παραμονή της προτομής στη χώρα του, τονίζοντας τη σημασία της διαθεσιμότητας τέτοιων θησαυρών προς έρευνα και μελέτη από όσους ενδιαφέρονται. «Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε» έλεγε «ότι ένα τέτοιο έργο τέχνης ανήκει στην παγκόσμια, διεθνή κληρονομιά ενός λαού, ανεξαρτήτως πού βρίσκεται». Το «ανεξαρτήτως», βέβαια, ας μην το δέσουμε «σκοινί-κορδόνι».

Η κυρία και ο γλύπτης

Η βασίλισσα με τον μακρύ λαιμό - για τον οποίο φέρεται να ήταν ιδιαίτερα υπερήφανη - έζησε μεταξύ 1370 και 1330 π.Χ. Υπήρξε σύζυγος του Φαραώ Ακενατών και μαζί υποστήριξαν την αποκλειστική λατρεία του θεού του Ηλιου Ατόν. Ιδρυσαν την πόλη Αμάρνα, όπου βασίλευσαν για περισσότερο από μία δεκαετία. Πιστεύεται ότι η Νεφερτίτη είχε πρωτοφανή εξουσία για σύζυγος βασιλιά, ενδεχομένως δε να παρέμεινε και κυρίαρχος της Αιγύπτου μετά τον θάνατό του, μέχρι τη βασιλεία του Τουταγχαμών. Πιο σίγουρο είναι ότι απέκτησε έξι κόρες με τον Ακενατών ή ότι η ομορφιά της ήταν αδιαμφισβήτητη. Το τελευταίο ενίσχυσε η προτομή της που ανακαλύφθηκε τον Δεκέμβριο του 1912 στο εργαστήρι του γλύπτη Τούθμωσι. Και είναι μόλις λίγες ημέρες που επιβεβαιώθηκε ότι είναι στα αλήθεια αυτός ο δημιουργός της «Μόνα Λίζα της Αρχαίας Αιγύπτου». Σύμφωνα με τη θεωρία του γάλλου αρχαιολόγου Αλέν Ζιβιέ και τις ανασκαφές του στον τάφο του Τούθμωσι, τα υλικά και οι τεχνικές που χρησιμοποιούσε ο γλύπτης ήταν όμοια με εκείνα της διάσημης προτομής. Τα ευρήματα του τάφου φανερώνουν έναν καλλιτέχνη ευκατάστατο, μεγάλης υπόληψης.

Περισσότερα για τη Νεφερτίτη μπορείτε να δείτε εδώ και εδώ

[Του Νικόλα Ζώη από την εφημερίδα Τα Νέα]

Τμήμα ειδήσεων defencenet.gr