Εσβησαν τον φόβο από το ανθρώπινο μυαλό

Η ανακάλυψη ίσως οδηγήσει σε θεραπείες διαταραχών που σχετίζονται με το άγχος όπως οι φοβίες και οι κρίσεις πανικού

Ισως σύντομα να μπορούμε εύκολα να ξαναβρούμε την ξεγνοιασιά μας σβήνοντας τις ανεπιθύμητες αναμνήσεις από τον εγκέφαλό μας όπως η Κέιτ Γουίνσλετ και ο Τζιμ Κάρεϊ στην ταινία «Η αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού»

Ουάσινγκτον 

Ταινίες φαντασίας όπως η «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού», όπου οι ανεπιθύμητες αναμνήσεις σβήνονται για πάντα από την ανθρώπινη μνήμη, ίσως να μην απέχουν ακόμη πολύ από την πραγματικότητα. Ερευνητές κατόρθωσαν να διαγράψουν τα ίχνη «φρέσκων» αναμνήσεων που προκαλούν φόβο από των εγκέφαλο εθελοντών

Με τη μελέτη τους, η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Science», οι επιστήμονες έδειξαν για πρώτη φορά ότι η επίδραση του φόβου μπορεί να μειωθεί σημαντικά ή και να εξαλειφθεί στους ανθρώπους, όπως και στα τρωκτικά, αν κάποιος παρέμβει την κατάλληλη στιγμή στη διαδικασία της «εγγραφής» της ανάμνησης που τον έχει προκαλέσει στον εγκέφαλο. Η ανακάλυψη ανοίγει νέους δρόμους για μια καλύτερη θεραπευτική προσέγγιση των ιδιαίτερα διαδεδομένων διαταραχών που σχετίζονται με το άγχος και το στρες.

Δεν θυμόμαστε το ίδιο το γεγονός

Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Ουψάλας με επικεφαλής τον Τόμας Εγκρενγνώριζαν από προηγούμενες μελέτες ότι η ανάμνηση ενός γεγονότος που μας έχει προκαλέσει φόβο αλλάζει κάθε φορά που ανασύρεται από το μυαλό μας. Αυτό συμβαίνει γιατί οι αναμνήσεις, προκειμένου να εντυπωθούν για τα καλά στη μακροπρόθεσμη μνήμη, περνούν από μια μακρά και επαναλαμβανόμενη διαδικασία «παγίωσης» η οποία βασίζεται στη σύνθεση των πρωτεϊνών στον εγκέφαλο.

Κάθε φορά που θυμόμαστε κάτι, η ανάμνηση αποσταθεροποιείται για λίγο και ύστερα παγιώνεται ξανά, υπό νέες συνθήκες, σε μια νέα διαδικασία παγίωσης. «Με άλλα λόγια μπορούμε να πούμε ότι δεν θυμόμαστε αυτό που αρχικά συνέβη αλλά μάλλον αυτό που θυμηθήκαμε την τελευταία φορά που σκεφτήκαμε το τι είχε συμβεί» εξηγούν οι ερευνητές στο σχετικό άρθρο τους.

Προηγούενες μελέτες είχαν δείξει ότι στα τρωκτικά μια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου, η αμυγδαλή, είναι καθοριστική για την αποθήκευση των μακροπρόθεσμων αναμνήσεων. Με βάση αυτά τα δεδομένα οι ερευνητές θέλησαν να μελετήσουν τη διαδικασία παγίωσης των αναμνήσεων του φόβου στον εγκέφαλο ανθρώπων και να δουν αν θα μπορούσαν να παρέμβουν σε αυτήν.

Βλέποντας τον φόβο να σχηματίζεται

Το πρώτο εύρημα από τις μαγνητικές τομογραφίες ήταν ότι η διαδικασία συντελείται στους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο όπως στα τρωκτικά: αφού η ανάμνηση ενός γεγονότος που μας φόβισε σχηματιστεί για πρώτη φορά, η διαδοχική ανάσυρση και παγίωσή της αφήνει ένα ίχνος, μια συγκεκριμένη «υπογραφή» στην αμυγδαλή. Η ανάμνηση, όπως αναφέρεται στη μελέτη, μπορεί άμεσα να χαρακτηριστεί ως «τρομακτική» από το γεγονός ότι η «υπογραφή» της συνδέεται στενά με τα δίκτυα του φόβου στον εγκέφαλο.

Στη συνέχεια οι ειδικοί εξέτασαν αν παρεμβαίνοντας στη διαδικασία παγίωσης της «φρέσκιας» τρομακτικής ανάμνησης θα μπορούσαν να αλλάξουν την εξέλιξή της – κάτι το οποίο έχει ήδη επιτευχθεί σε ποντικούς αλλά όχι ως τώρα σε ανθρώπους.

Με την ίδια μεθοδολογία που ακολουθείται στα πειραματόζωα, ο φόβος προκλήθηκε στους εθελοντές με την προβολή μιας ουδέτερης εικόνας η οποία ακολουθείτο από ένα ηλεκτροσόκ (κάτι τέτοιο, αν επαναληφθεί αρκετές φορές, έχει ως αποτέλεσμα η θέα και μόνο της εικόνας να προκαλεί φόβο ακόμη και όταν δεν ακολουθείται από ηλεκτροσόκ).

Σβήσιμο μέσω παρεμβολών

Για να παρέμβουν στη διαδικασία παγίωσης, οι ερευνητές χώρισαν τους εθελοντές σε δυο ομάδες και πρόβαλαν στη μια εξ αυτών αμέσως και πολλές φορές ανά χρονικά διαστήματα την εικόνα χωρίς το ηλεκτροσόκ ώστε να την αποσυνδέσουν από το οδυνηρό επακόλουθό της. Στην άλλη ομάδα εθελοντών η παγίωση της ανάμνησης αφέθηκε να ακολουθήσει τον κανονικό της δρόμο – χωρίς δηλαδή την προβολή της εικόνας.

Στο τέλος του πειράματος οι ειδικοί διαπίστωσαν τεράστια διαφορά στους εθελοντές στους οποίους είχε γίνει η παρεμβολή: όχι μόνο είχαν ξεπεράσει τον φόβο τους αλλά επί πλέον, όπως έδειξαν οι λειτουργικές μαγνητικές τομογραφίες, το ίχνος της ανάμνησης είχε σβηστεί από την αμυγδαλή στον εγκέφαλό τους.

«Τα αποτελέσματα αυτά μπορεί να σηματοδοτήσουν μια σημαντική εξέλιξη στις έρευνες για τη μνήμη και τον φόβο» τόνισε ο κ. Εγκρεν. «Στο μέλλον ίσως οδηγήσουν σε βελτιωμένες μεθόδους θεραπείας για εκατομμύρια ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα άγχους όπως οι φοβίες, το μετα-τραυματικό στρες και οι κρίσεις πανικού».

tovima.gr