Έγκλημα και ατιμωρησία

Η είδηση ταράζει. Η είδηση οργίζει, τσιγκλάει το θυμικό. Η εγχώρια είδηση έχει παράξενη ανάγνωση, ειδικά για εκείνους που ενημερώνονται συστηματικά. Η είδηση της ημέρας θυμίζει πολύ γεγονότα του προηγούμενου μήνα, του περασμένου εξαμήνου. Και πρόπερσι όμως τα ίδια γίνονταν. Οι ειδήσεις μοιάζουν μπαγιάτικες, ξαναδιαβασμένες. Να πιάσουμε μερικά παραδείγματα. Στη Θεσσαλονίκη ζευγάρι δικαστικών μαύρισε στο ξύλο το παιδάκι τους. Ο οκτάχρονος πήρε τους δρόμους μελανιασμένος, διωγμένος από το σπίτι του. Στην Αττική πιάσανε πάλι γιατρούς και επιχειρηματίες που δεν έκοβαν αποδείξεις ή εξέδιδαν πλαστά τιμολόγια. Οι διώκτες του οικονομικού εγκλήματος βρήκαν καμιά εικοσαριά εκατομμύρια σε λογιών λογιών απάτες. Πού συνδέονται οι γονικές σφαλιάρες με τα αδήλωτα εισοδήματα; Υπάρχει διάσπαρτο το αίσθημα της ατιμωρησίας σε κάθε είδους παράνομη πράξη.


Θα απαντήσουν ορισμένοι ότι ο δικαστής θα δικαστεί – όταν με το καλό φτάσει η ώρα της δίκης. Το κακοποιημένο παιδί όμως μετά τη νοσηλεία επέστρεψε στο σπίτι του, στα χέρια εκείνων που το έδειραν. Ταυτόχρονα οι φοροκλέφτες συνεχίζουν την τρυφηλή ζωή τους. Ανάλογες ιστορίες από το παρελθόν: ένας παππούς στα Δωδεκάνησα βίαζε την εγγονή του μπροστά στη μάνα. Πήγε στο νοσοκομείο και κατόπιν όλοι μαζί ξανά στο σπίτι. Λίγα χρόνια μετά το ίδιο παιδί ξανά στο νοσοκομείο και η τοπική κοινωνία πάλι θυμωμένη. Αναλόγως οι ελεγκτικοί μηχανισμοί ανακάλυπταν πριν από λίγα χρόνια τους γιατρούς του Κολωνακίου που απέκρυπταν εισπράξεις. Μετά τη διαπόμπευση συνεχίζουν στην πεπατημένη. Διαφορετικά πεδία, η ίδια ατιμωρησία. Επαναλαμβανόμενες ειδήσεις που δεν καταλήγουν σε μέτρα παραδειγματισμού.


Μια ενδιαφέρουσα καταγραφή σε άλλου είδους παράβαση: προ δεκαετίας ένας ρεπόρτερ της αγγλόφωνης Athens News είχε κατέβει στο φανάρι κάτω από το γραφείο του, τότε Χρήστου Λαδά και Σταδίου. Κάθησε επί μία ώρα και μέτρησε περί τις 60 παραβιάσεις του κόκκινου. Μια παράβαση το λεπτό σε ένα μόνο φανάρι. Πόσα φανάρια στη χώρα, πόσες παραβιάσεις την ημέρα; Κι όμως το πανελλήνιο έμεινε και πάλι άφωνο όταν πρώην υπουργός συνελήφθη στον σηματοδότη και δήλωσε «όλοι το κάνουν». Εντούτοις δεν μπορούμε να αποδεχτούμε ότι υπάρχει εθνικό χαρακτηριστικό που συμπυκνώνεται στο «ξέρεις ποιος είμαι εγώ» ούτε στο «δε βαριέσαι, θα την βρούμε την άκρη». Η ροπή στην παρανομία δεν είναι θέμα DNA.


Η παράβαση του νόμου αποκτά ενίοτε ιδεολογική σημαία, γίνεται κίνημα. Στα διόδια ως «δεν πληρώνω», στα πανεπιστήμια ως «δεν εφαρμόζω». Σε αυτά τα πεδία υπάρχουν περιθώρια διαπραγμάτευσης. Να απαιτηθεί η ίδια χαμηλή τιμή ανά χιλιόμετρο για όλη τη χώρα. Οι κάτοικοι της Πελοποννήσου πλήρωναν πανάκριβα τα διόδια όταν οι κάτοικοι της Μακεδονίας πηγαινοέρχονταν δωρεάν. Στα πανεπιστήμια δεν άρεσε το νομοσχέδιο. Αυτά μπορούν να συζητηθούν μέσα από συλλογικότητες. Αντ’ αυτών γίνεται η επιλογή της επιδεικτικής παρανομίας. Παραβιάζονται οι μπάρες ή χτίζονται οι πόρτες στα γραφεία των αντιφρονούντων διδασκόντων.


Η παράβαση του νόμου γίνεται συχνά πεδίο ταξικής αντιπαράθεσης. Αν ένας εφοπλιστής αναγείρει μια μάντρα στο αιγιαλό όλοι ξεσηκώνονται. Αν ένας εργάτης χτίσει αυθαίρετο στο δάσος τυγχάνει κατανόησης: «Nα μην κάνουν ένα μπάνιο τα παιδιά του;». Αν ένας πιτσιρικάς με πόρσε τρακάρει τη νύχτα μεθυσμένος δεν θα έχει την κατανόηση που θα επιδειχτεί για συνομήλικο πιωμένο οδηγό που φοιτά σε νυχτερινό γυμνάσιο δουλεύοντας παράλληλα στη λαχαναγορά. Τα λαϊκά μέσα ενημέρωσης προσεγγίζουν τις ειδήσεις με διαφορετικό τρόπο σαν να αποπειρώνται να αποκαταστήσουν την περιρρέουσα αδικία. Δεν υπάρχουν οι ίδιες κυρώσεις για όλους. Κάποιοι διαφεύγουν μονίμως επειδή έχουν καλό δικηγόρο, καλό λογιστή, πολλά λεφτά, κοινωνικό κύρος. Κατ’ επέκταση , παράλληλα ή συνδυαστικά εκείνοι που έχουν αναλάβει τους ελέγχους και την επιβολή κυρώσεων μοιάζουν παραδομένοι στην νομοτέλεια της ατιμωρησίας. Λειτουργούν δειγματοληπτικά ή μεροληπτικά – σίγουρα νωθρά και βαριεστημένα. 

Κρίσιμο ερώτημα. Πώς ένα κράτος μπορεί να αρχίσει να λειτουργεί εύρυθμα; Πώς διαδίδεται η λογική της συνετής, δίκαιης, σταθερής τιμωρίας όταν καταπατώνται οι θεσπισμένοι κανόνες; Σίγουρα όχι με τις αγριάδες. Ξεκινώντας από το κύτταρο. Αντί της εύκολης λύσης, του ξυλοφορτώματος, μια άλλη, ψύχραιμη κύρωση. «Δεν θα φας παγωτό για μία εβδομάδα». Αλλά η εβδομάδα να διαρκεί μία εβδομάδα όχι μία ώρα επειδή ξαναγαπηθήκαμε. Μέχρι να τρέξει το σάλιο του παιδιού και να καταλάβει ότι διέπραξε κάτι μη αποδεκτό. 


[Aναδημοσίευση άρθρου της Λώρης Κέζα με τον ίδιο τίτλο από το vima.gr]


Τμήμα ειδήσεων defencenet.gr