Τι συνέβη ακριβώς στο όρος Θαβώρ κατά τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος;

Πώς και γιατί η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος, που εορτάζουμε κάθε χρόνο στις 6 Αυγούστου, συγκλόνισε την παγκόσμια διανόηση και καθηλώνει ακόμη την ανθρώπινη λογική, που δυσκολεύεται πολύ να κατανοήσει τι ακριβώς συνέβη εκείνη την εποχή επάνω στο όρος Θαβώρ!..

Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος, ως γνωστόν, είναι μία εορτή της Εκκλησίας σε ανάμνηση του ομώνυμου γεγονότος από τη ζωή του Χριστού, που εορτάζουμε στις 6 Αυγούστου, αν και χρονολογικά –σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς- έγινε λίγο καιρό πριν από το Πάθος.
Σύμφωνα με τη διήγηση του ευαγγελιστή Ματθαίου (ΙΖ΄ 1-9), ο Ιησούς πήρε τρεις από τους μαθητές του, τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη και ανέβηκαν σε ένα ψηλό βουνό, το οποίο η παράδοση ταυτίζει με το όρος Θαβώρ. Εκεί μεταμορφώθηκε μπροστά τους. Το πρόσωπό του έλαμψε, ο ήλιος και τα ρούχα του έγιναν άσπρα σαν το φως. 

Ξαφνικά εμφανίστηκαν ο Μωυσής και ο Ηλίας, οι μεγαλύτεροι από τους προφήτες, και συνομιλούσαν με τον Ιησού. Ύστερα από λίγο φωτεινό σύννεφο τους επισκίασε και φωνή ακούστηκε από το σύννεφο που έλεγε: «Ούτος εστίν ο υιός μου ο αγαπητός, εν ω ηυδόκησα· αυτού ακούετε».
Οι μαθητές στο άκουσμα των λόγων έπεσαν μπρούμυτα φοβισμένοι, ώσπου ήρθε ο Χριστός και τους άγγιξε λέγοντάς τους να σηκωθούν και να μη φοβούνται. Όταν αυτοί σήκωσαν το μάτια τους, αντίκρισαν μόνο το δάσκαλό τους, ο οποίος τους παράγγειλε να μην αποκαλύψουν το όραμα πριν από την Ανάστασή του.
Είναι αλήθεια, ότι η Μεταμόρφωση του Σωτήρος, σύμφωνα με όσα υποστηρίζουν οι θεολόγοι, θεωρείται εικόνα και προτύπωση της μέλλουσας κατάστασης των δικαίων, των οποίων τη λαμπρότητα δήλωσε ο Χριστός λέγοντας: «Τότε οι δίκαιοι εκλάμψουσιν ως ο ήλιος» (1). Παράλληλα, θεωρείται θεοφάνεια, γιατί ο Χριστός έδειξε τη δόξα της θεότητας.

ΟΙ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Είναι γεγονός, ότι οι Έλληνες Χριστιανοί βιώνουν με ένα ανεξήγητο ιερό πάθος την Μεταμόρφωση του Σωτήρος, ίσως γιατί οι αρχαίοι πρόγονοί μας είχαν κάνει βίωμά τους το θέμα των διαφόρων μεταμορφώσεων σε όλους σχεδόν τους κλάδους του επιστητού, με πρώτο και καλύτερον αυτόν της ελληνικής μυθολογίας.
Ο Άμπελος, για να αναφέρουμε ένα παράδειγμα, ήταν μία μορφή της ελληνικής μυθολογίας. Ήταν σάτυρος από την ακολουθία του θεού Διόνυσου και εθεωρείτο η προσωποποίηση του αμπελιού. Σύμφωνα με την παράδοση, ήταν γιος του Σατύρου και μιας Νύμφης και θεωρείται από τους περισσότερο ευνοούμενους στον κύκλο του αρχαίου θεού. Ο Άμπελος ήταν πολύ όμορφος νέος, είχε όμως πρόωρο θάνατο. Έπεσε από έναν άγριο ταύρο, στη ράχη του οποίου είχε ανεβεί. Ο Διόνυσος, βαθιά στενοχωρημένος από το θάνατο του αγαπημένου του σατύρου, ικέτευσε το Δία να τον μεταμορφώσει σε άμπελο, που από τότε έγινε και το αγαπημένο φυτό του θεού.
Ο μύθος αυτός του Αμπέλου ενέπνευσε πολλούς αρχαίους καλλιτέχνες και η ιστορία της μεταμόρφωσής του συναντάται σε μαρμάρινα συμπλέγματα, αγγεία και αλλού, όπως ακριβώς και το θέα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος το βλέπουμε να ακτινοβολεί σε κάθε καλλιτεχνικό δημιούργημα μεσαιωνικό ή μη.

Θέλετε ένα άλλο παράδειγμα από την Ελληνική Μυθολογία;

Η Κίρκη, ως γνωστόν, ήταν μία θεότητα των αρχαίων Ελλήνων, γνωστή κυρίως από την Οδύσσεια του Ομήρου. Ήταν θυγατέρα του Ήλιου και της Ωκεανίδας Πέρσης.
Σύμφωνα με το μύθο, η Κίρκη κατοικούσε στο νησί Αιαία, σε ανάκτορο τριγυρισμένο από δάσος. Είχε την ικανότητα να μεταμορφώνει τους ανθρώπους σε γουρούνια, όπως έκανε και τους συντρόφους του Οδυσσέα, όταν έφτασαν στο νησί της.
Ο Οδυσσέας, με τη βοήθεια του Ερμή, ανάγκασε την Κίρκη να επαναφέρει τους συντρόφους του στην ανθρώπινη μορφή τους (2).
Βέβαια δεν θα σταθούμε στο πώς και γιατί η θεά Κίρκη μεταμόρφωνε τους ανθρώπους σε γουρούνια ή ισχύει αυτό, που έλεγε σε δική μου τηλεοπτική εκπομπή ο καλός μου φίλος κ Κώστας Δούκας, ότι δια της μέθης αποκτήνωνε τους ανθρώπους – πράγμα που σημαίνει ότι ο όρος της «κίρκειας μεταμόρφωσης» λαμβάνει άλλη διάσταση.
Σύμφωνα με άλλη παραλλαγή του μύθου, η Κίρκη ήταν κόρη του Αιήτη και της Εκάτης και αδερφή της Μήδειας. Η Εκάτη τη μύησε στα μυστικά της μαγείας. Ως πράξεις της Κίρκης αναφέρονται η κάθαρση των Αργοναυτών από το φόνο του Άψυρτου, η μεταμόρφωση της Σκύλλας, που αρχικά ήταν ωραία κοπέλα, σε τέρας, για λόγους ζηλοτυπίας κ.ά.
Κατά τον Ησίοδο η Κίρκη κατοικούσε στην Τυρρηνική θάλασσα και απέκτησε παιδιά από τον Οδυσσέα, τον Άγριο και το Λατίνο, οι οποίοι βασίλεψαν στους Τυρρηνούς.
Ας κλείσουμε, όμως, αυτό το θέμα της ελληνικής μυθολογίας με τις περίφημες Πλειάδες, που ως γνωστόν ήσαν οι επτά αθάνατες κόρες, που μεταμορφώθηκαν στον ομώνυμο αστερισμό. Τα ονόματά τους ήταν Ταϋγέτη, Ηλέκτρα, Αλκυόνη, Αστερόπη, Κελαινώ, Μαία και Μερόπη. Πολλές είναι οι παραδόσεις που αναφέρονται σ' αυτές (3).
Σχετικά με τη μεταμόρφωσή τους υπάρχουν και άλλες παραδόσεις. Σύμφωνα μ' αυτές ζήτησαν να μεταμορφωθούν από τη μεγάλη τους λύπη για την ατυχία του πατέρα τους, που είχε καταδικαστεί να κουβαλάει στους ώμους του τον ουράνιο θόλο, ή για την ατυχία που είχαν οι αδελφές τους Υάδες να γεννηθούν θνητές και όχι αθάνατες σαν κι αυτές.
Άλλες παραδόσεις αναφέρουν τις Πλειάδες ως κόρες του Ερεχθέα ή του Κάδμου ή της βασίλισσας των Αμαζόνων. Οι Πλειάδες αναφέρονται και από τη μυθολογία άλλων λαών, όπως των αρχαίων Αιγυπτίων και των Περσών.

ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ

Το ότι οι Έλληνες θεωρούν την μεταμόρφωση σαν ένα έμφυτο στοιχείο, αποδεικνύεται από το γεγονός ότι είναι οι πρώτοι που γέννησαν την Υποκριτική Τέχνη, για να μεταμορφώνονται σε άλλα πρόσωπα ή πράγματα, που ο χώρος δεν μας επιτρέπει να αναπτύξουμε. Και μόνον το γεγονός ότι ο άνθρωπος, μεταμορφώνεται, συν τω χρόνω από βρέφος σε γέροντα (μόνον εδώ δεχόμεθα ένα είδος εξελίξεως), μπορεί να μας βάλει όλους σε μία φιλοσοφική αναζήτηση για το πώς και γιατί γίνονται όλα αυτά τα πράγματα στην ζωή μας.
Εάν έλθουμε όμως στον καθαυτό χώρο της επιστήμης, όπως για παράδειγμα η Βιολογία, θα παρατηρήσουμε μια σειρά από μεταμορφώσεις σε διάφορα ζώα κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής τους, από το μετεμβρυακό στάδιο ως την ωριμότητα.
Η μεταμόρφωση είναι γενικό φαινόμενο και παρατηρείται σε όλους εκείνους τους οργανισμούς οι οποίοι έχουν αβγό φτωχό σε θρεπτικές ουσίες, οπότε το έμβρυο δεν μπορεί να συμπληρώσει μέσα σε αυτό την ανάπτυξή του και το εγκαταλείπει. Το ανώριμο άτομο που βγαίνει από το αβγό λέγεται γενικά προνύμφη και στις περισσότερες περιπτώσεις δε μοιάζει καθόλου με τους γονείς του ούτε στη μορφή, ούτε στον τρόπο ζωής. Η προνύμφη έχει ως σκοπό τη θρέψη και την ανάπτυξη, ενώ το τέλειο (ώριμο) άτομο έχει ως σκοπό τη διαιώνιση του είδους. Οι δύο αυτές μορφές εξελίχθηκαν ανεξάρτητα η μία από την άλλη για να ανταποκριθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις ανάγκες που επιβάλλει το περιβάλλον. Το γεγονός αυτό εξηγεί τις διαφορές που παρουσιάζονται μεταξύ τους.
Η μεταμόρφωση, λοιπόν, συναντάται σε όλες τις εξελικτικές βαθμίδες του ζωικού βασιλείου: σπόγγους, κοιλεντερωτά, σκώληκες, μαλάκια, εχινόδερμα, αρθρόποδα. Εμφανίζεται, επίσης, και σε κατώτερα σπονδυλωτά, όπως ψάρια (κυκλόστομοι), αμφίβια κ.ά. Πολύ χαρακτηριστική είναι η μεταμόρφωση των γυρίνων σε βατράχους. Όμως, η πιο χαρακτηριστική μεταμόρφωση είναι αυτή που παρατηρείται στα αρθρόποδα, και ιδίως στην κλάση των εντόμων. Τα έντομα, πριν φτάσουν στο στάδιο του ώριμου ατόμου, περνούν από πολλά προνυμφικά στάδια με μορφή κάμπιας (προνύμφης) και έπειτα περνούν στο στάδιο της νύμφης, συνήθως κλεισμένα μέσα σε ένα βομβύκιο (κουκούλι).

ΤΙ ΕΛΕΓΕ Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ

Η μεταμόρφωση των εντόμων κίνησε το ενδιαφέρον των ανθρώπων από την αρχαιότητα. Ο Αριστοτέλης μελέτησε το φαινόμενο και υποστήριξε ότι η κάμπια είναι ένα «μαλακόν ωόν», ένα έμβρυο, δηλαδή, που επειδή δεν εύρισκε την απαραίτητη ποσότητα τροφής στο αβγό, αναγκάστηκε να το εγκαταλείψει. Σήμερα πιστεύεται ότι ο πολυμορφισμός, ο οποίος παρατηρείται στα είδη που παρουσιάζουν μεταμορφώσεις, είναι ένα φαινόμενο ανάλογο με την εμβρυακή εξέλιξη (οντογένεση), δηλαδή οι κληρονομικές καταθέσεις (γονίδιο), τις οποίες διαθέτει ένα είδος δεν εκφράζονται όλες μαζί, αλλά διαδοχικά, κατά μια αυστηρή τάξη που ρυθμίζεται από διάφορες ορμόνες (4).

Αλλά αν έλθουμε και στην επιστήμη της Βοτανικής, θα δούμε ότι, με τον όρο μεταμόρφωση, εννοούμε μια εξελικτική διαδικασία κατά την οποία τα διάφορα όργανα των φυτών (εναέριες ρίζες, αποταμιευτικοί βλαστοί, αγκάθια, σέπαλα, πέταλα κτλ.) προέκυψαν από τις βασικές βλαστικές μορφές, δηλαδή τη ρίζα, το βλαστό και τα φύλλα.
Για ορισμένους επιστήμονες, η μεταμόρφωση είναι ένα φαινόμενο που απαιτεί εκατομμύρια χρόνια για να πραγματοποιηθεί. Στηρίζεται στις μεταλλάξεις που συμβαίνουν τυχαία και απαιτεί επίσης πίεση από μέρους του περιβάλλοντος, ώστε να προχωρήσει προς μια κατεύθυνση (φυσική επιλογή). Π.χ. στο ερημικό περιβάλλον, όπου υπάρχει ανάγκη περιορισμού της διαπνοής, τα φύλλα των κάκτων μεταμορφώθηκαν σε αγκάθια και ο βλαστός (που δεν έχει στομάτια και δε διαπνέει) έγινε όργανο φωτοσύνθεσης. Έτσι επιβίωσαν οι κάκτοι!
Στη μεταμόρφωση, άλλωστε, στηρίζεται η θεωρία της δημιουργίας του άνθους από μετατροπή των φύλλων κατά τη φυλογενετική εξέλιξη των φυτών. Οι διάφορες μεγάλες υποδιαιρέσεις φυτών (Πτεριδόφυτα, Γυμνόσπερμα, Αγγειόσπερμα) αντιπροσωπεύουν μεγάλους σταθμούς της εξέλιξης αυτής.
Ένα είναι, όμως, βέβαιον: Όταν μιλάμε για μεταμόρφωση, εννοούμε την μεταμόρφωση και όχι την εξέλιξη που πίστευε ο Δαρβίνος. Υπ’ αυτήν την έννοια ίσως μπορέσουμε να ξετυλίξουμε τον μίτο της Αριάδνης για να κατανοήσουμε (εάν μπορέσουμε!) το παγκόσμιο φαινόμενο που διαδραματίσθηκε εκείνη την εποχή, πάνω στο όρος Θαβώρ, με την Μεταμόρφωση του Σωτήρος!..

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Ματθ. ΙΓ' 43.
2. Σύμφωνα με την «Τηλεγόνεια», ο Οδυσσέας απέκτησε από την Κίρκη γιο, τον Τηλέγονο, ο οποίος αργότερα σκότωσε τον πατέρα του και παντρεύτηκε την Πηνελόπη. Η ίδια η Κίρκη παντρεύτηκε τον Τηλέμαχο.
3. Σύμφωνα με την επικρατέστερη παράδοση, ήταν κόρες του Άτλαντα και της Πλειόνης και αδελφές των Υάδων. Οι έξι απ' αυτές είχαν την τύχη να ζευγαρώσουν με θεούς. Μόνο η Μερόπη παντρεύτηκε θνητό, το Σίσυφο. Κυνηγημένες και οι επτά από το Γίγαντα κυνηγό Ωρίωνα, που τις είχε ερωτευτεί, παρακάλεσαν το Δία να τις απαλλάξει από τον κόπο να τρέχουν συνέχεια, και αυτός τις μεταμόρφωσε στα αστέρια που αποτέλεσαν τον ομώνυμο αστερισμό.
4. Μελέτες και πειράματα που έγιναν σε διάφορα έντομα κατέληξαν στην απομόνωση δυο τέτοιων ορμονών που λέγονται εκδυσόνη και νεανική ορμόνη. Ανάλογα με τη σχετική ποσότητα των δύο αυτών ορμονών ενεργοποιείται ένα μέρος από τη γενετική κληρονομιά του είδους και προκύπτουν τα διάφορα μορφολογικά και ανατομικά χαρακτηριστικά της προνύμφης, της νύμφης ή του ώριμου ατόμου.

sakketosaggelos