Επίκαιρα Διδάγματα από τον Αγώνα του Εικοσιένα

Του Στέλιου Παπαθεμελή 

25η Μαρτίου 1821, «αύτη η ημέρα ην εποίησε ο Κύριος, αγαλλιασώμεθα και ευφρανθώμεν εν αυτή»! Ό,τι συνέβη τότε μόνον ως θαύμα μπορεί να ερμηνευθεί. Τα αντικειμενικά δεδομένα για μιαν επανάσταση ήταν απολύτως αρνητικά. Εκείνο που περίσσευε ήταν η ψυχή, αυτός ο πολλαπλασιαστής/καταλύτης της δύναμης του Ελληνισμού – όταν την ανακαλύπτει και την ενεργοποιεί.

Ο κόσμος, είπε ο Γέρος του Μοριά, «μας έλεγεν τρελλούς. ημείς αν δεν είμεθα τρελλοί δεν εκάναμεν την επανάσταση, διατί ηθέλαμεν συλλογισθεί, πρώτον δια πολεμοφόδια, καβαλαρία μας, πυροβολικόν μας, πυριταποθήκες μας, τα μαγαζιά μας ηθέλαμεν λογαριάσει, την δύναμίν μας, την τουρκικήν δύναμιν». Και ξεκαθαρίζει: «Όταν αποφασίσαμεν να κάμωμεν την Επανάστασιν δεν εσυλλογισθήκαμεν ούτε πόσοι είμεθα, ούτε πως δεν έχομεν άρματα […] αλλ’ ως βροχή έπεσεν εις όλους μας η επιθυμία της Ελευθερίας μας».

Αλλά αυτός ο πόθος και το πάθος της Ελευθερίας είναι διαρκές και αδιάκοπο γεγονός. Στους αιώνες της Τουρκοκρατίας το Γένος ουδέποτε έμεινε ανενεργό, αδρανές και μοιρολατρικό. Πριν περάσει μία γενιά από την Άλωση, ξεσπάθωσε η πρώτη κλεφτουριά και τα πρώτα αρματολίκια… Στην πραγματικότητα ο υπό ξένη κατοχή Ελληνισμός αρνήθηκε εξαρχής τη δουλεία και πέρασε σε μια συνεχή σύγκρουση και εμπόλεμη κατάσταση με τον κατακτητή. Τότε η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν η ισχυρότερη της Ευρασίας, με δυνάμει αντίπαλον δέος τη λεγόμενη χριστιανική Ευρώπη. Τα συμφέροντα όμως των ευρωπαϊκών δυνάμεων εξυπηρετούνταν ή εθεωρείτο ότι εξυπηρετούνται με τη διασφάλιση της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η κακόφημη Ιερά Συμμαχία ανήγαγε σε δόγμα αυτή τη διασφάλιση.

Σε πείσμα αυτού του βαθύτατα απαγορευτικού διεθνούς περιβάλλοντος, το ελληνικόν Έθνος, επαναστάτησε και κήρυξε στην Επίδαυρο, την 1η Ιανουαρίου του 1822, «διά των νομίμων παραστατών του εις εθνικήν συνηγμένων Συνέλευσιν, ενώπιον Θεού και ανθρώπων, την πολιτικήν αυτού ύπαρξιν και ανεξαρτησίαν».

Από τις παραδουνάβιες ηγεμονίες ως το Ταίναρο, και από τη Μακεδονία και την Ήπειρο ως την Κύπρο, η ολόψυχη συστράτευση του Ελληνισμού για την αποτίναξη της τυραννίας είναι εκπληκτική.

Οι συνιστώσες εκείνης της εποποιίας:

Πρώτον: Η Μεγάλη Εκκλησία. Ο εθναρχικός της ρόλος υπήρξε καθοριστικός για τη διάσωση της εθνικής μας αυτοσυνειδησίας και της φυσικής μας επιβίωσης. Οι λιγοστές περιπτώσεις προσωπικής αναξιότητας δεν μπορούν να σπιλώσουν την πεντακάθαρη εικόνα της αλήθειας.

Δεύτερον: Ο κοινοτισμός και η καθημερινή αλληλεγγύη. Οι συλλογικές και συμμετοχικές μορφές παραγωγής, οι δραστικές επιρροές του μοναχισμού, κρυφό σχολειό, «γράμματα, σπουδάματα του Θεού τα πράματα». Το εθιμικό πλάι στο εξελισσόμενο Πατριαρχικό δίκαιο. Η γόνιμη πρόσληψη των ιδεών της Γαλλικής και της Αμερικανικής Επανάστασης, με την επιρροή των λογίων μας που ζουν στη Δύση, φτάνει ως τα καπετανάτα των ελληνικών βουνών και τους ναυτικούς μας, που κυριαρχούν στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο.

Τρίτον: Η ανακάλυψη της αδιάσπαστης ενότητας του Ελληνισμού. Κλασική αρχαιότητα και βυζαντινή παράδοση αντιμετωπίσθηκαν, παρά κάποιαν φαινομενική διάσταση, ως ενιαία ιστορική πορεία, διαδοχή και συνέχεια.

Τέταρτον: Η υπερταξική σύνθεση των αγωνιστών. Στον Αγώνα μετέσχαν οι πάντες και έδωσαν τα πάντα. «Όλοι, και οι κληρικοί και οι προεστοί και οι καπεταναίοι και οι εκπαιδευμένοι και οι έμποροι, […] όλοι εσυμφωνήσαμεν σ’ αυτόν τον σκοπόν και εκάμαμεν την επανάστασιν», λέει ο Κολοκοτρώνης. Όλοι τα έδωσαν όλα, συχνά δυστυχώς εκτός του εγωισμού τους, ο οποίος αποδυνάμωσε τις δυνατότητες και διακύβευσε πολλές φορές την αποτελεσματικότητα της Επανάστασης.

Να συνοψίσουμε και να κωδικοποιήσουμε τα διδάγματα εκείνου του επικού αγώνα.

Πρώτον: Η Τουρκία ήταν και εξακολουθεί να είναι ο εχθρός, ο κύριος εχθρός του Ελληνισμού. Ο τουρκικός επεκτατισμός αποτελεί διαρκή απειλή και γεννά πρόβλημα εθνικής ασφάλειας για τον Ελληνισμό. Όμως ενωμένοι και αποφασιστικοί θα τον αντιμετωπίσουμε νικηφόρα.

Δεύτερον: Ήταν και είναι εκτός τόπου και χρόνου η αναμονή και η προσδοκία να μας δώσουν οι τρίτοι λύση στα εθνικά προβλήματα. Δεν υπάρχουν φιλίες ανάμεσα στα έθνη. Υπάρχουν συμφέροντα, ωμά και κυνικά. Δεν συνεστήθη ακόμη διεθνής οργανισμός ο οποίος να έχει τη βούληση και μαζί τη δύναμη να προστατεύσει την ειρήνη και την ελευθερία των λαών.
Στα 1821 η απαλλαγή των Ελλήνων από διάφορες αυταπάτες και η εμπιστοσύνη τους στις δικές τους δυνάμεις έδωσε άλλη διάσταση και άλλη προοπτική στον αγώνα τους. Και παρά τα αναδεικνυόμενα και συνεχώς διογκούμενα νεολληνικά ελαττώματα, ο αγώνας φούντωσε και θέριεψε. Η αναγκαία σκληρότητα του Κολοκοτρώνη την ώρα που ο κατακτητής έστηνε μια γιγαντιαία επιχείρηση προσκυνήματος από μέρους των επαναστατών, έσωσε την κατάσταση και το Γένος ολόκληρο: «Τσεκούρι και φωτιά στους προσκυνημένους».

Τρίτον: Η ενότητα των Ελλήνων είναι η δύναμή τους. Ενώ «η διχόνοια που βαστάει/ένα σκήπτρο η δολερή» και «καθενός χαμογελάει/πάρ’ το λέγοντας και συ» είχε και έχει καταστροφικές συνέπειες. Είναι απολύτως βέβαιο ότι, χωρίς τις διαμάχες καπεταναίων και προκρίτων, η Επανάσταση θα είχε επικρατήσει στον πρώτο χρόνο. Είναι σίγουρο ότι ο Ιμπραήμ θα είχε συντριβεί άμα τη εμφανίσει του στην Πελοπόννησο, αν τότε οι επαναστάτες δεν είχαν στρέψει τα όπλα τους ο ένας κατά του άλλου. Ο διχασμός, ιδιοπαθής αρρώστεια των Ελλήνων, ανέτρεψε ή ματαίωσε κατ’ επανάληψη τα επιτεύγματα των κατορθωμάτων τους. Η δύναμη του ενωμένου Ελληνισμού ανέτρεψε τον μύθο τής ως τότε αήττητης τουρκικής αυτοκρατορίας, παρά τα αντιστρόφως ανάλογα και τότε και έκτοτε υλικά μεγέθη.

Τέταρτον: Οι αξίες της ζωής και το όραμα για μια πατρίδα ισχυρή, ελεύθερη και δημοκρατική με παιδιά, χωρίς αποπαίδια, ήταν όνειρο και έργο των καπεταναίων του ’21 και πρέπει να αποτελέσει όνειρο και έργο και ημών των σημερινών απογόνων τους.

Πρέπει να υπακούσουμε στην έκκληση του Εθνεγέρτη Ρήγα: «Λοιπόν αγριωθήτε/με χαρά στην Τουρκιά».

Και να πιστέψουμε τον αληθινό φιλέλληνα Λόρδο Βύρωνα που καλούσε τότε τους Επαναστάτες: «Απ’ τους άπιστους Φράγκους/λευτεριά μη ζητάτε!/εκεί ζουν Ηγεμόνες που πουλούν/και αγοράζουν./Με δικό σας τουφέκι και σπαθί πολεμάτε!/αυτού θα βρείτε ελπίδα κι ό,τι/θέλουν ας τάζουν».

* O Στέλιος Παπαθεμελής είναι Πρόεδρος Δημοκρατικής Αναγέννησης
E-mail: stpapathemelis@gmail.com, danagennisi.press@gmail.com

kostasxan