Το πραγματικό πείραμα του Φρανκενστάιν

Τα λόγια του καθήλωσαν το κοινό που είχε συγκεντρωθεί σε ένα τεχνολογικό συνέδριο στην Οξφόρδη το καλοκαίρι που μας πέρασε.



Ο καθηγητής Χένρι Μάρκραμ ανακοίνωσε πως η ομάδα του σκοπεύει να δημιουργήσει τον πρώτο εγκέφαλο τεχνητής συνείδησης και νοημοσύνης μέχρι το 2018.

Δίπλα στη λίμνη της Γενεύης, αυτοί οι λαμπροί και ταυτόχρονα εκκεντρικοί επιστήμονες, κατασκευάζουν τον πρώτο τεχνητό εγκέφαλο. Ένας ελβετικός -δεν θα μπορούσε να ήταν άλλος άλλωστε- εγκέφαλος ακριβείας, φτιαγμένος από σιλικόνη, χρυσό και χαλκό.

Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι ένα πλάσμα -εάν μπορούμε να το αποκαλέσουμε έτσι- το οποίο, σύμφωνα με τους δημιουργούς του, θα μπορεί μέσα σε μία δεκαετία να σκέφτεται, να αισθάνεται, ακόμα και να ερωτεύεται.

Το πρόγραμμα «Blue Brain» του καθηγητή Μάρκραμ θεωρείται ως μία από τις εξοχότερες προσπάθειες στην επιστημονική ιστορία.

Εάν το εγχείρημα του 47χρονου Ισραηλινού από τη νότια Αφρική στεφθεί με επιτυχία, τότε θα είμαστε ένα βήμα πιο κοντά στο να πραγματοποιήσουμε μία φαντασία χρόνων, να δούμε ίσως στην πραγματικότητα τον πρώτο Φρανκενστάιν, το φανταστικό πλάσμα της συγγραφέως Μαίρυ Σέλλεϊ, η οποία συμπτωματικά είχε γράψει το μυθιστόρημά της πολύ κοντά στο σημείο όπου πραγματοποιείται σήμερα το μοναδικό αυτό πείραμα.

Εάν το πείραμα πετύχει, τότε θα προκύψουν σίγουρα φιλοσοφικά και ηθικά διλήμματα για μία ανώτερη τάξη, ενώ ίσως μας φέρει αντιμέτωπους με την πραγματικότητα του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος.

Ο καθηγητής Μάρκραμ πιστεύει, ωστόσο, πως ο τεχνητός εγκέφαλος θα αχρηστεύσει τη ζωοτομή, θα νικήσει τις νοητικές ασθένειες και θα βελτιώσει σε μεγάλο βαθμό την ευφυΐα μας και την ικανότητα εκμάθησης.

Ουσιαστικά, το όλο εγχείρημα του Μάρκραμ είναι να δημιουργήσει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο εγκεφάλου -ξεκινώντας με τον εγκέφαλο ενός αρουραίου, και εν συνεχεία με έναν ανθρώπινο εγκέφαλο- σε έναν από τους ισχυρότερους ηλεκτρονικούς υπολογιστές του κόσμου.

Όπως ελπίζει, θα δημιουργηθεί ένας ευαίσθητος εγκέφαλος, που θα μπορεί να σκέφτεται, να κρίνει, να εκφράζει επιθυμία, να επαναφέρει αναμνήσεις και ίσως να ερωτεύεται, να θυμώνει, να λυπάται, να πονάει και να χαίρεται.

«Μέχρι το 2018, ο τεχνητός εγκέφαλος θα είναι πραγματικότητα, υποστηρίζει ο καθηγητής με βεβαιότητα. «Χρειαζόμαστε πολλά χρήματα αλλά είμαστε σε καλό δρόμο. Υπάρχουν κάποιοι επιστήμονες σε όλο τον κόσμο, που είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν.»

Αναπόφευκτα υπάρχει σκεπτικισμός. Ακόμα, όμως, και οι επικριτές του Μάρκραμ δέχονται πως το εγχείρημά του είναι σπουδαίο και κυρίως πως έχει τα χρήματα για να το κάνει.

Δεκάδες εκατομμύρια ευρώ συγκεντρώνονται στο εργαστήριό του, στο Brain Mind Institute της Πολυτεχνικής Σχολής της Λωζάννης -χορηγοί μεταξύ άλλων είναι η ελβετική κυβέρνηση, η ΕΕ, ιδιωτικές τράπεζες και ο κολοσσός IBM.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι το πιο πολύπλοκο αντικείμενο στον κόσμο. Ο Μάρκραμ, όμως, επιμένει πως οι τελευταίοι υπερ-υπολογιστές πολύ σύντομα θα τον έχουν του «χεριού» τους.

Μία περιπλάνηση στα εργαστήρια της ομάδας είναι αρκετή για να καταλάβει κάποιος ότι δεν πρόκειται για μία απλή επιστημονική προσπάθεια. Συγκεκριμένα, το τμήμα του Μάρκραμ μοιάζει με το εσωτερικό του διαστημικού σκάφους Enterprise και είναι γεμάτο με «παιχνίδια» που θα έκαναν ακόμα και τον Τζέιμς Μποντ να ζηλεύει.



Για να κατανοήσουμε την σπουδαιότητα του Blue Brain, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε αρχικά τι δεν είναι αυτό το πρόγραμμα.

Ο Δρ. Μάρκραμ δεν προσπαθεί να φτιάξει ένα μεταλλικό ρομπότ-υπηρέτη, σαν αυτά που βλέπουμε στις αμέτρητες ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Τα πραγματικά ρομπότ, αν και περπατάνε, μιλάνε και βασίζονται σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, που τους μαθαίνουν να συμπεριφέρονται σαν άνθρωποι, στην πραγματικότητα δεν είναι πιο ευφυή από ένα πλυντήριο πιάτων. Ο Μάρκραμ μάλιστα τα χαρακτηρίζει ως «αρχαϊκά».

Αντίθετα, ο καθηγητής προσπαθεί να κατασκευάσει έναν πραγματικό άνθρωπο ή τουλάχιστον το πιο σημαντικό και πολύπλοκο κομμάτι του πραγματικού ανθρώπου, τον εγκέφαλό του.

Αντί να προσπαθεί, λοιπόν, να αντιγράψει τις λειτουργίες του εγκεφάλου, μαθαίνοντας σε έναν υπολογιστή πώς να παίζει για παράδειγμα σκάκι, να ανεβαίνει τις σκάλες και άλλα, ξεκίνησε από τη βάση, από τον ίδιο τον βιολογικό εγκέφαλο.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι γεμάτος από νευρικά κύτταρα, τους λεγόμενους νευρώνες, που επικοινωνούν ο ένας με τον άλλο, χρησιμοποιώντας μικροσκοπικούς ηλεκτρικούς παλμούς.

Το πρόγραμμα κυριολεκτικά απομονώνει τον εγκέφαλο κύτταρο προς κύτταρο, χρησιμοποιώντας εξαιρετικά περίπλοκες τεχνικές διαμελισμού, αναλύοντας δισεκατομμύρια συνδέσεων μεταξύ των κυττάρων και εν συνεχεία οργανώνοντας αυτές τις συνδέσεις στον υπολογιστή.

Το τελικό αποτέλεσμα είναι μία κυανοτυπία ή ένα αντίγραφο του εγκεφάλου, που έχει αποδοθεί σε μορφή λογισμικού και όχι με σάρκα και οστά. Η ιδέα είναι πως, φτιάχνοντας ένα μοντέλο του πραγματικού εγκεφάλου, ίσως να αρχίσει να συμπεριφέρεται όπως ο πραγματικός εγκέφαλος.

Προκειμένου να δείξει εμπράκτως τι ακριβώς κάνει, ο Μάρκραμ παρουσίασε ένα μηχάνημα που μοιάζει περισσότερο με μία μηχανή βασανιστηρίων. Πρόκειται για έναν τροχό, διαμέτρου 60 εκατοστών, με δεκάδες πολύ λεπτές γυάλινες ακτίνες, που στοχεύουν προς το κέντρο. Στο σημείο εκείνο διαμελίζεται ο εγκέφαλος των αρουραίων με τη χρήση εργαλείων πολύ πιο λεπτών από την ανθρώπινη τρίχα. Στη συνέχεια, χαρτογραφούνται οι ενδοσυνδέσεις και μετατρέπονται σε ηλεκτρονικό κώδικα.

Μέχρι στιγμής, ο υπερ-υπολογιστής του Μάρκραμ -ένας IBM Blue Gene- μπορεί, με τη βοήθεια των πληροφοριών που συγκεντρώνονται από τα κομμάτια του πραγματικού εγκεφαλικού ιστού, να προσομοιώσουν τις λειτουργίες 10.000 νευρώνων, που βρίσκονται σε μία μόνο κολώνα νεοφλοιού του αρουραίου -το τμήμα εκείνο του εγκεφάλου που θεωρείται ως το κέντρο της λογικής σκέψης.

Αυτό είναι και το δύσκολο κομμάτι, όπως ομολογεί ο Μάρκραμ. Για να προχωρήσει, θα χρειαστεί έναν μεγαλύτερο υπολογιστή.

Χρησιμοποιώντας μόλις 30 watt ηλεκτρικής ενέργειας -αρκετή για να τροφοδοτήσει αμυδρά έναν λαμπτήρα- ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να έχει υψηλές επιδόσεις με έναν παράγοντα εκατομμύρια φορές πιο ισχυρό από τον υπολογιστή Blue Gene. Η αντιγραφή, όμως, ολόκληρου του ανθρώπινου εγκεφάλου είναι «ένα εντελώς ακατόρθωτο εγχείρημα σήμερα,» σύμφωνα με τον Μάρκραμ.

Ακόμα και το επόμενο στάδιο -ένας ολοκληρωμένος εγκέφαλος αρουραίου- απαιτεί 200 εκατομμύρια λίρες και έναν πολύ πιο δυνατό υπερ-υπολογιστή. Για τη δημιουργία δε ενός ανθρώπινου εγκεφάλου το κόστος θα φτάσει σε κάποια δισεκατομμύρια δολάρια.

Η ισχύς των υπολογιστών αυξάνεται αλματωδώς και είναι θέμα χρόνου να κυκλοφορήσει ο κατάλληλος εξοπλισμός.

«Θα φτάσουμε και εκεί,» δήλωσε με βεβαιότητα ο Μάρκραμ. Για την ακρίβεια, πιστεύει πως θα έχει σύντομα στην κατοχή του έναν υπολογιστή αρκετά ισχυρό, που να μπορεί να επεξεργαστεί όλα τα δεδομένα και να προσομοιώσει τον ανθρώπινο εγκέφαλο πριν το τέλος αυτής της δεκαετίας.

Το αποτέλεσμα; Ίσως ένας εγκέφαλος, ένα ενσυνείδητο, ευαίσθητο ον, ικανό να μάθει και να πάρει αυτόνομες αποφάσεις.

Φυσικά, εάν είναι δυνατή μία τέτοια πιθανότητα, τότε κάποιος εύλογα θα αναρωτηθεί: «είναι τρελός ο άνθρωπος;»

Ο Μάρκραμ δεν είναι τρελός, αλλά είναι σίγουρα ανησυχητικός. Είναι ένας συνδυασμός ευγενή επιστήμονα της Βικτωριανής εποχής και γκουρού της Νέας Εποχής.

«Θα πρέπει να κατανοήσεις τη φυσική, τη δομή του σύμπαντος και τη φιλοσοφία,» ισχυρίζεται ο ίδιος. Μιλάει για ανθρώπους που «δεν φτάνουν τις δυνατότητές τους» και είναι πεπεισμένος πως οι περισσότεροι άνθρωποι έχουμε τη δυνατότητα να γίνουμε διάνοιες αλλά δεν το γνωρίζουμε. Πιστεύει πως ο τεχνητός εγκέφαλος θα μπορέσει να δείξει σε όλους μας πώς να εκμεταλλευτούμε την αχρησιμοποίητη δυναμικότητα του εγκεφάλου μας. Εάν δημιουργήσουμε ένα ον πιο ευφυές από μας, ίσως να μας διδάξει πώς να το φτάσουμε.

Η καλύτερη απόδειξη ότι ο Μάρκραμ δεν είναι τρελός είναι ότι φροντίζει να «λερώσει» και ο ίδιος τα χέρια του. Γνωρίζει τα πάντα για τα μηχανήματα που χρησιμοποιεί, καθώς και το κάθε εγκεφαλικό κύτταρο από άκρο σε άκρο.



Πιστεύει πως οι βαθύτερες και πιο θεμελιώδεις ιδιότητες της ανθρώπινης οντότητας -των σκέψεων, των συναισθημάτων, του μυστηριώδους συναισθήματος της αυτογνωσίας - προκύπτουν από τρισεκατομμύρια ηλεκτροχημικές αλληλεπιδράσεις στη φαιά ουσία. Πιστεύει πως δεν υπάρχει κάποια μυστήρια «ψυχή» που ξυπνά το αίσθημα του εαυτού μας. Αντιθέτως, επιμένει πως αυτό είναι αποτέλεσμα φυσικών διενεργειών μέσα στο κρανίο μας.

Φυσικά, η συνείδηση είναι ένα από τα βαθύτερα επιστημονικά μυστήρια. Πως γίνεται εκατομμύρια μικροσκοπικοί ηλεκτρικοί παλμοί μέσα στο κεφάλι μας να προκαλούν το συναίσθημα του εγώ, του πόνου ή της αγάπης; Κανείς δεν γνωρίζει.

Εάν ο Μάρκραμ, όμως, είναι σωστός, αυτό δεν έχει σημασία. Πιστεύει πως η συνείδηση είναι πιθανότατα κάτι που απλά «προκύπτει», δεδομένου ενός επαρκούς βαθμού οργανωμένης πολυπλοκότητας.

Ας το δούμε όμως και αλλιώς: φανταστείτε τους υπέροχους σχηματισμούς που δημιουργούνται όταν ένα σμήνος πουλιών πετάει με αρμονία το σούρουπο. Χιλιάδες πουλιά αλληλεπιδρούν, δημιουργώντας έναν σχηματισμό που μοιάζει με μία μεμονωμένη οντότητα, που έχει δική της ζωή. Ο Markram πιστεύει πως έτσι κάπως προκύπτει και η συνείδηση -από το συνδυασμό μεμονωμένων εγκεφαλικών κυττάρων, τα οποία δημιουργούν έναν ευαίσθητο εγκέφαλο.

Τι προβλήματα, όμως, μπορεί να προκύψουν από μία τέτοια επινόηση; Τι θα γίνει εάν η μηχανή αρχίσει να έχει απαιτήσεις; Τι θα συμβεί αν αρχίσει να παρακαλάει να μην την απενεργοποιήσουμε ή να μην την αφήσουμε μόνη της τη νύχτα;

«Ίσως θα πρέπει να του συμπεριφερόμαστε όπως σε ένα παιδί,» εξηγεί ο Μάρκραμ.

Στην πραγματικότητα, ο τεχνητός εγκέφαλος θα φέρει στην επιφάνεια ένα σωρό ηθικά ζητήματα. Θα μπορούμε όντως να χρησιμοποιούμε τεχνητούς εγκεφάλους, που θα συμπεριφέρονται όπως οι πραγματικοί εγκέφαλοι, για να συνεχίζουμε να κάνουμε πειράματα;

Μία από τις μεγαλύτερες ελπίδες του Μάρκραμ για τον τεχνητό του εγκέφαλο είναι πως θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ιατρικές δοκιμές. Θα ήταν, όμως, σωστό να προκαλέσουμε στον εγκέφαλο -ακόμα και αν είναι τεχνητός- οποιοδήποτε είδος «πόνου»;

«Εάν δεχτούμε πως η δημιουργία μιας προσομοίωσης είναι το ίδιο με τη δημιουργία ενός πραγματικού εγκεφάλου, τότε μιλάμε για πραγματικά προβλήματα. Η διαδικασία της δημιουργίας θα αλλάξει την κοινωνία. Θα προκύψουν ηθικά προβλήματα, που τώρα δεν μπορούμε ούτε καν να διανοηθούμε. Εάν δω ότι προκαλείται πόνος, θα σταματήσω,» υποστήριξε ο ίδιος.

Παραδέχτηκε, επίσης, πως τα μηχανήματά του θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και για κακούς σκοπούς -από το στρατό, για παράδειγμα, με σκοπό να δημιουργήσει φουτουριστικές μηχανές-δολοφόνους. Για το λόγο αυτό, με μία εξαιρετικά ασυνήθιστη κίνηση για έναν δημοσίως χρηματοδοτούμενο επιστήμονα, αποφάσισε να κρατήσει μυστικό ένα μέρος του ηλεκτρονικού κώδικα του προγράμματος Blue Brain.

Η ομάδα του Μάρκραμ, στην πραγματικότητα, δεν είναι η μόνη που προσπαθεί να δημιουργήσει έναν τεχνητό εγκέφαλο, αν και προφανώς προηγείται. Στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, το πρόγραμμα Brainbox προσπαθεί και αυτό να δημιουργήσει το μοντέλο ενός ανθρώπινου μυαλού.

Ο Δρ. Ντέιβιντ Λέστερ, ένας από τους επικεφαλής επιστήμονες του προγράμματος, δήλωσε πως ανταγωνίζεται επάξια τον Μάρκραμ σε μία κούρσα που θα πρέπει να κερδίσει με τη επιδεξιότητά του παρά με το χρήμα.

«Έχουμε συγκεντρώσει 4 εκατομμύρια λίρες,» αναφέρει ο Λέστερ. «Το Blue Brain έλαβε ένα μεγάλο ποσό χρηματοδότησης από την ελβετική κυβέρνηση και την IBM. Ο Χέντρι Μάρκραμ είναι ένας επιστήμονας που τον λαμβάνουν σοβαρά υπόψη.»

Το Μάντσεστερ ελπίζει πως είναι δυνατόν να απλοποιήσει τα βασικά στοιχεία του εγκεφάλου και να μειώσει δραματικά την υπολογιστική δύναμη που απαιτείται για την αντιγραφή τους.

Υπάρχουν ορισμένοι που αμφιβάλλουν ότι ο Μάρκραμ θα τα καταφέρει. Ο καθηγητής του Imperial College, Ιγκόρ Αλεξάντερ, ισχυρίζεται πως μπορεί μεν ο Μάρκραμ να δημιουργήσει ένα αντίγραφο του ανθρώπινου εγκεφάλου αλλά θα είναι σαν «άδειος κάδος», ανίκανος να έχει συνείδηση.

Προσθέτει, επίσης, πως η φιλοδοξία του είναι αναμφίβολα αδύνατη. Πέρυσι, μοντέλα του εγκεφάλου ενός αρουραίου δημιούργησαν απρόσμενα «σχήματα εγκεφαλικών κυμάτων» στο λογισμικό. Είναι δυνατόν, έστω και για ελάχιστα δευτερόλεπτα, να υπήρξε μία φευγαλέα συνείδηση στον εγκέφαλο το αρουραίου;

«Ίσως,» υποστηρίζει ο Μάρκραμ. Εάν υπήρξε κάτι τέτοιο στον εγκέφαλο ενός αρουραίου τότε γιατί όχι και στον εγκέφαλο ενός ανθρώπου;

Είναι δύσκολο φυσικά να μην παρομοιάσει κάποιος το πείραμα του Δρ. Μάρκραμ με αυτό του Φρανκενστάιν.

Το πείραμα του Φρανκενστάιν πήγε εντελώς λάθος. Μιλάμε για έναν άνθρωπο και ένα τέρας που είχε φτιάξει από κομμάτια ανθρώπινων σωμάτων.

Μία εγκεφαλική μηχανή, ίσως αρκετές φορές πιο ευφυής από τον ίδιο μας τον ανθρώπινο εγκέφαλο, δημιούργημα ενός από τα καλύτερα εξοπλισμένα εργαστήρια στον κόσμο, μπορεί να αποδειχτεί ιδιαίτερα διαβολική, αλλά μπορεί να είναι και η αιτία για πολλά καλά πράγματα.
by SociaLMagazinE


skotinoprosopo.blogspot.gr