ΚΡΥΜΜΕΝΑ ΑΡΧΑΙΑ ΜΥΣΤΙΚΑ

Της Μαίρης Αδαμοπούλου
Ιατρικά εργαλεία 2.500 ετών
«Ακούν» στο ίδιο όνομα και στην εμφάνιση είναι απαράλλακτα εδώ και χιλιετίες. Θα μπορούσαν με άνεση να βρίσκονται στην τσάντα ενός σημερινού γιατρού ή στον εξοπλισμό ενός σύγχρονου χειρουργείου. 
Κι όμως βρίσκονται εκτεθειμένα σε μια προθήκη του Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιά, στον όροφο του κτιρίου που πλαισιώνει στη δυτική και νότια πλευρά το ελληνιστικό θέατρο της Ζέας, στην προθήκη με τα μικροαντικείμενα δεξιά στην αίθουσα με τον αριθμό δύο.



Σπάτουλες, λαβίδες και κοχλιάρια είναι μερικά μόνο από τα εργαλεία που συνόδευσαν έναν γιατρό στον τάφο του και τα έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη και μαρτυρούν πόσο ανεπτυγμένη ήταν η Ιατρική στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως από τα χρόνια που κρατούσε το σκήπτρο ο Αγαμέμνων στις πολύχρυσες Μυκήνες οι γιατροί προχωρούσαν σε ανατρήσεις κρανίων για να απομακρύνουν θραύσματα οστών και πηγμένο αίμα αλλά και για να αφαιρέσουν όγκους που προκαλούσαν πόνο, ενώ υπάρχουν παραδείγματα που τα κρανία φέρουν πολλαπλές επεμβάσεις και φαίνεται πως οι ασθενείς είχαν επιβιώσει της επέμβασης.



Εγχείρηση στο κρανίο άλλωστε από έναν γιατρό παρουσία του Ασκληπιού απεικονίζεται και σε ένα αναθηματικό ανάγλυφο από την Αττική του 4ου αιώνα π.Χ. που φαίνεται πως αφιέρωσε ο ασθενής μετά τη θεραπεία του στον θεό της Ιατρικής - αν και, σύμφωνα με τον Ομηρο, ο Ασκληπιός δεν ήταν θεός αλλά θνητός ήρωας, ένας άριστος γιατρός, που λατρεύτηκε μετά θάνατον.


O πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης, άλλωστε, αναφέρει μαχαιρίδια για την αφαίρεση αμυγδαλών και νυστέρια, λαβίδες, τανάλιες, χειρουργικά άγκιστρα, πριόνια, τρυπάνια και σμίλες για επεμβάσεις στα οστά, βελόνες για παρακεντήσεις, καθετήρες, βεντούζες για αφαίμαξη ή για θεραπεία από το κρύωμα, ακόμη και θερμοφόρες από πηλό.
Παράλογο; Καθόλου, υποστηρίζουν οι ειδικοί που έχουν παρατηρήσει πως όλων των ειδών τα εργαλεία - όχι μόνο τα ιατρικά - όταν αποκτήσουν μια μορφή που αποδεικνύεται λειτουργική σπάνια ξαναλλάζουν.


Τι αλλάζει λοιπόν στο διάβα των αιώνων στην εργαλειοθήκη ενός γιατρού; Κατά βάση το υλικό. Ο ορειχάλκινος καθετήρας του αρχαίου ελληνικού κόσμου σήμερα κατασκευάζεται από πλαστική ύλη. Το τρυπάνι με το οποίο γίνονταν επεμβάσεις στο κρανίο ήταν χειροκίνητο. Σήμερα λειτουργεί με ηλεκτρισμό. Οι λαβίδες και τα νυστέρια κατασκευάζονται απλώς από διαφορετικό κράμα μετάλλου.


Κι αν οι επεμβάσεις στο κρανίο εντυπωσιάζουν, μια άλλη ιδιαίτερα δημοφιλής επέμβαση από την αρχαιότητα ώς σήμερα είναι η λεγόμενη καισαρική τομή, στην οποία υποβάλλονται οι έγκυοι όταν ο τοκετός δεν μπορεί να γίνει φυσιολογικά. Ο πρώτος που γεννήθηκε με αυτόν τον τρόπο ήταν ο ίδιος ο Ασκληπιός!
Ο μύθος λέει πως ο Απόλλων ερωτεύτηκε μια νεαρή πριγκίπισσα, την Κορωνίδα, η οποία ενώ ήταν έγκυος έκανε έρωτα με έναν άλλο άνδρα. Ο Απόλλων για να την εκδικηθεί ζήτησε από την αδελφή του Αρτεμη να τη σκοτώσει με τα βέλη της. Καθώς καιγόταν το σώμα της νεκρής - λέγεται, μαζί με τις σορούς άλλων νεκρών γυναικών - ο Απόλλων δεν άντεξε στην απώλεια του γιου του, άνοιξε την κοιλιά της Κορωνίδας και άρπαξε το παιδί.


Πίσω δεν πήγαιναν ούτε οι οδοντίατροι. Υπάρχουν ευρήματα που δείχνουν πως οι αρχαίοι γιατροί που δεν αποτελούσαν διαφορετική ειδικότητα από τους οδοντιάτρους μπορούσαν να φτιάξουν γέφυρες, να αντικαταστήσουν χαλασμένα δόντια με άλλα ζώων, αλλά και να βοηθήσουν τραυματίες που είχαν σπάσει το σαγόνι τους. Ο γιατρός κατάφερε να δέσει τα δόντια με χρυσό σύρμα και να τα κρατήσει στη θέση τους.


Ανεπτυγμένη όμως ήταν και η προσθετική μελών, όπως δείχνουν τα αρχαιολογικά ευρήματα. Στον 3ο αιώνα π.Χ. ήταν γνωστή η χρήση πρόσθετων λειτουργικών μελών, και συγκεκριμένα ενός ποδιού, ενώ ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ. χρησιμοποιούνταν πρόσθετα μεγάλα δάχτυλα ποδιών στην αρχαία Αίγυπτο, ώστε να διευκολύνονται ακρωτηριασμένοι ασθενείς στο περπάτημα.


katohika