Πώς ήταν άραγε η Ομόνοια π. Μ. (= πρό Μεταναστών);

Φοίνικες, περιποιημένα κιόσκια μικροπωλητών, που δεν είναι όπως σήμερα στους δρόμους, και γραφικές άμαξες στην πλαισιωμένη από νεοκλασικά κτίρια πλατεία Ομονοίας στις αρχές του προηγούμενοι αιώνα.

Διαβάστε ένα αφιέρωμα στην πιο ιστορική πλατεία των Ελλήνων, όπως είναι η πλατεία Ομονοίας, έτσι όπως ίσως την γνώρισαν οι παπούδες μας , ίσως την θυμούνται οι πατεράδες μας και ίσως να μη τη γνωρίσουν ποτέ οι νεότεροι Έλληνες!..

Η Ομόνοια, για να έλθουμε λίγο στην Ελληνική Μυθολογία, ήταν μία μυθολογική θεότητα, κόρη του Δία και της θέμιδας ή της Πραξιδίκης, και αδελφή της Αρετής. Ήταν η προσωποποίηση της ομόνοιας* των πολιτών. Στην Ολυμπία υπήρχε βωμός της από όπου οι γαμπροί έπαιρναν τις νύφες και τις οδηγούσαν στο σπίτι τους. Μερικές παραστάσεις της θεάς έχουν διασωθεί σε νομίσματα. Στη Ρώμη την τιμούσαν με το όνομα Κονκόρντια.

Η Ομόνοια, όμως, υπήρξε και τίτλος ελληνικής εφημερίδας της Αιγύπτου, με έδρα την Αλεξάνδρεια. Ιδρύθηκε το 1880 από τον εκπαιδευτικό Μιχαήλ Μανουσάκη. Αρχικά ήταν εβδομαδιαία και, σε σύντομο διάστημα από την έκδοσή της, έγινε ημερήσια. Την έκδοση της εφημερίδας συνέχισε, μετά τον θάνατο του ιδρυτή της, ο αδελφός του Ιωάννης και, μετά τον θάνατό του (1892), ο τρίτος αδελφός Γεώργιος. Τελικά η εφημερίδα έγινε ιδιοκτησία του Γεωργίου Τηνίου, εκδότη της εφημερίδας Ταχυδρόμος, με την οποία, τελικά, συγχωνεύτηκε.

Η πλατεία Ομονοίας περίπου 1925-1925, όπου στο βάθος φαίνεται το Θέατρο Κοτοπούλη!

Η πλατεία Ομονοίας
Είναι γνωστό ότι τον Ιούνιο του 1863 ξέσπασαν μέσα στην Αθήνα σφοδρές συγκρούσεις ανάμεσα στους οπαδούς δύο αντίθετων πολιτικών παρατάξεων, των «πεδινών» και των «ορεινών». Στις οδομαχίες που έγιναν πήρε μέρος και ο στρατός και η χωροφυλακή αλλά και η συμμορία του ληστή Κυριάκου, που ανέλαβε μάλιστα μαζί με τους «πεδινούς» τη φύλαξη της Εθνικής Τράπεζας! Ένα από τα θύματα των συγκρούσεων εκείνων ήταν και ο γιος του ναυάρχου και αγωνιστή του '21 Κωνσταντίνου Κανάρη. Τελικά, με την παρέμβαση και των πρεσβευτών των Μεγάλων Δυνάμεων, οι αντίπαλοι συμφιλιώθηκαν και το γεγονός γιορτάστηκε στην πλατεία Όθωνα, που μετονομάστηκε σε πλατεία Ομονοίας.

Η βορειοανατολική γωνία της πλατείας Ομονοίας με την οδό Δώρου στο κέντρο, όπως εικονίζονται περί τα τέλη του 19ου αιώνα.

Η ιστορία της Πλατείας Ομονοίας
Ένα μικρό, αλλά περιεκτικό δημοσίευμα για την ιστορία της πασίγνωστης αυτής πλατείας, όπως της Ομονοίας Αθηνών, μας δίδει η γνωστή ιστοσελίδα «Σαν σήμερα..», η οποία, μεταξύ άλλων, γράφει για την πλατεία Ομονοίας τα εξής:
«Η πιο παλιά πλατεία της Αθήνας, από την οποία ξεκινούν ακτινωτά οι βασικές οδικές αρτηρίες της πόλης, Σταδίου, Αθηνάς, Πανεπιστημίου, 3ης Σεπτεμβρίου, Πειραιώς και Αγίου Κωνσταντίνου, καθώς και οι οδοί Κοτοπούλη και Δώρου, που έχουν πεζοδρομηθεί.
Σύμφωνα με το αρχικό πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας των Κλεάθη και Ζάουμπερτ (1834), ο χώρος προοριζόταν για την ανέγερση των Ανακτόρων. Στη συνέχεια αποφασίστηκε η ανέγερση του Ναού του Σωτήρος, προκειμένου το έθνος να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του προς το Θείο για την απελευθέρωση. Ο έρανος, όμως, δεν απέδωσε τα αναμενόμενα και το ποσό που συγκεντρώθηκε διατέθηκε για την ανέγερση του ναού της Μητροπόλεως.

Το καφενείο «Νέον», σε ώρες μεγάλης κίνησης κατά τη δεκαετία του 1920.

Ο χώρος διαμορφώθηκε σε πλατεία το 1846 και αρχικά πήρε το όνομα Πλατεία Ανακτόρων και στη συνέχεια Πλατεία Όθωνος, προς τιμή του βασιλιά. Αποτελούσε το βορειότερο άκρο της πόλης και το τέρμα του εξοχικού περιπάτου των Αθηναίων της εποχής. Το 1862 μετονομάσθηκε σε Πλατεία Ομονοίας, όταν στο χώρο αυτό συγκεντρώθηκαν και έδωsαν όρκο «ομονοίας» οι αρχηγοί των αντιπάλων πολιτικών μερίδων, οι οποίες είχαν προκαλέσει λόγω του δυναστικού αιματηρές ταραχές στη χώρα.

Μία σπάνια φωτογραφία, που δείχνει την πλατεία Ομονοίας, πιθανώς προ του 1885, χωρίς οδόστρωμα, που είναι χωμάτινο, αλλά και ανύπαρκτα πεζοδρόμια.

Ήταν απομεσήμερο της 14ης Οκτωβρίου, όταν πλήθος Αθηναίων συγκεντρώθηκε στην Πλατεία για να πανηγυρίσει την έξωση του Όθωνα. Μετά τη δοξολογία, ο πρόεδρος της Προσωρινής Κυβερνήσεως Δημήτριος Βούλγαρης (γνωστός και ως Τζουμπές) απευθύνθηκε προς τους συγκεντρωμένους. Ανάμεσα στα άλλα ακούστηκαν και τα εξής: «Ας ορκισθώμεν επί της Πλατείας ταύτης, της λαβούσης ήδη το ωραίον της «Ομονοίας» όνομα, και ας είπη έκαστος εξ ημών: Ορκίζομαι πίστιν εις την πατρίδα και υπακοήν εις τας εθνικάς αποφάσεις.»

Η πλατεία Ομονοίας όπως ήταν την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα, όπου διακρίνεται το νεόδμητο μέγαρο του Ι. Πάγκα (Ξενοδοχείο «Μέγας Αλέξανδρος»). (Συλλογή Γ. Μαθά).

Κατά την περίοδο της βασιλείας του Γεωργίου Α' η πλατεία ευπρεπίστηκε και δενδροφυτεύτηκε. Στήθηκε και μια μαρμάρινη εξέδρα, όπου κάθε Κυριακή παιάνιζε μια στρατιωτική μπάντα προς τέρψη των θαμώνων. Η πλατεία με την πάροδο του χρόνο αποτέλεσε το κέντρο της κοσμικής κίνησης στην Αθήνα μέχρι το 1930, οπότε ανασκάφηκε το υπέδαφος της για να γίνει ο υπόγειος σταθμός του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου Πειραιώς - Αθηνών.

Η νοσταλγική εποχή της «Μπελ Επόκ». Μια μοναδική φωτογραφία της οδού Αθηνάς, το 1900, στη συμβολή με την πλατεία Ομονοίας, όπου βλέπουμε τις γραφικές άμαξες να σταθμεύουν προ του Ξενοδοχείου «Μέγας Αλέξανδρος», περιμένοντας τους πελάτες τους!..

Έκτοτε άρχισε να αποκτά περισσότερο εμπορικό χαρακτήρα και να αποτελεί το πιο αναγνωρίσιμο σημείο της Αθήνας για τους κατοίκους της επαρχίας, που έρχονταν στην πρωτεύουσα. Στις 15 Οκτωβρίου 1954 άρχισε η διαρρύθμιση του υπόγειου χώρου, με την κατασκευή μιας υπόγειας πλατείας με τράπεζες, καταστήματα και ταχυδρομείο, αλλά και με τις πρώτες κυλιόμενες σκάλες. Τα έργα ολοκληρώθηκαν το 1960 με τη διαμόρφωση της επιφάνειας της Πλατείας Ομονοίας σε τεχνητή λίμνη με συντριβάνια, στην οποία συχνά βουτούσαν οι φίλαθλοι, έπειτα από κάποια επιτυχία εθνικής ομάδας και οι οπαδοί του Παναθηναϊκού για τους θριάμβους της ομάδας τους.
Με την πάροδο του χρόνου, η Πλατεία Ομονοίας υπέστη και άλλες μεταμορφώσεις, λόγω του αυξανόμενου κυκλοφοριακού φόρτου στο κέντρο της Αθήνας. Η τελευταία έγινε την περίοδο πριν από την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 και προκάλεσε γενική κατακραυγή για το αισθητικό της αποτέλεσμα. Σήμερα, η Ομόνοια έχει μετατραπεί ουσιαστικά σε οδικό κόμβο και δεν λειτουργεί πλέον ως πλατεία.»

Η σύγχρονη πλατεία Ομονοίας

Για την πλατεία Ομονοίας βρήκαμε ένα ενδιαφέρον δημοσίευμα, που κάνει το γνωστό Ξενοδοχείο Άλμα (Hotel Alma). Αξίζει τον κόπο να το διαβάσουμε:
Η πλατεία Ομόνοιας είναι η δεύτερη σπουδαιότερη πλατεία της Αθήνας, μετά την πλατεία Συντάγματος. Αποτελεί μια μικρογραφία της πρωτεύουσας καθώς διαθέτει γραφικότητα, κοσμικότητα, λάμψη, γοητεία και εμπορική κίνηση. Είναι χαρακτηριστικό ότι βρίσκεται στη συμβολή έξι κεντρικών δρόμων της πόλης και αρκετών μικρότερων. Γι' αυτό ανέκαθεν αποτελούσε το πιο πολυσύχναστο και πολύβουο κομμάτι της Αθήνας.
Περπατώντας κανείς στην Ομόνοια νομίζει ότι συμμετέχει σ' ένα πανηγύρι των λαών. Εδώ συναντάει κανείς ανθρώπους από κάθε φυλή και από κάθε γωνιά της γης να συνυπάρχουν και να συνεργάζονται αρμονικά. Μικροπωλητές που πουλούν αντιπροσωπευτικά προϊόντα του τόπου τους, βιαστικοί διαβάτες, νοικοκυρές που κάνουν τα ψώνια τους και τουρίστες που παρατηρούν εντυπωσιασμένοι. Οι έντονοι ρυθμοί της πόλης είναι έκδηλοι στην πλατεία περισσότερο από οπουδήποτε αλλού.

Ένας γερανός έχει αρχίσει ν’ αλλάζει την όψη της Ομόνοια που ξέραμε.

Σήμα κατατεθέν της ιστορικής πλατείας Ομόνοιας, ήταν το στρογγυλό της σχήμα. Στην πάροδο των χρόνων γνώρισε πολλές μετατροπές αλλά πάντα διατηρούσε το κυκλικό της σχήμα. Εξάλλου όπως προαναφέραμε βρίσκεται στην καρδιά της πόλης και αποτελούσε τη συμβολή πολλών μεγάλων και αρκετών μικρότερων δρόμων. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας της ανακαίνισης που έγινε λίγο πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες, οι ιθύνοντες κατάφεραν να τετραγωνίσουν τον κύκλο! Μια αλλαγή που άλλαξε τις συνήθειες μιας ζωής για τους Αθηναίους, καθώς οι κυκλοφοριακές μεταρρυθμίσεις που επέφερε ο τετραγωνισμός της πλατείας ήταν τεράστιες. Ο σκοπός της μετατροπής αυτής ήταν αφενός η αναβάθμιση της περιοχής και η βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών και αφετέρου η μείωση του κυκλοφοριακού προβλήματος.
Κλείνοντας το αφιέρωμα αυτό να μη λησμονήσουμε να πούμε, ότι οι περισσότερες φωτογραφίες είναι αλιευμένες από ένα ειδικό αφιέρωμα , που είχε κάνει η εφημερίδα "Καθημερινή" στο ένθετο περιοδικό της ("Επτά Ημέρες") την Κυριακή 23 Ιανουαρίου 1994, το οποίο είχε την καλοσύνη να φέρει ως δώρο των γενεθλίων τού γράφοντος ο αείμνηστος σήμερα φίλος και συνάδελφος, Νίκος Αλατζάς.

------------
* ομόνοια η (ΑΜ ομόνοια) [ομόνους]• ταυτότητα αντιλήψεων, σκέψεων και αισθημάτων, αρμονική συμβίωση, ομοφροσύνη, συμφωνία, σύμπνοια («νυνί δε πάντες αν ομολογήσαιτε ομόνοιαν μέγιστον αγαθόν είναι πόλει», Λυσ.)• || (αρχ.) 1. (στους Πυθαγορείους) ονομασία των αριθμών τρία και εννέα• 2. (ως κύριο ον.) Ομόνοια• προσωποποίηση της αρμονικής συμβίωσης και της σύμπνοιας μεταξύ των ανθρώπων• 3. το φυτό αργεμώνη• 4. (στη στωική φιλοσ.) «επιστήμη κοινών αγαθών».

sakketos