Η μεταμόρφωση του μυθικού άτρωτου πολεμιστή Καινέα

Στην Ιλιάδα  ο Καινέας γενεαλογείται ως πατέρας του Κορώνου και παππούς του Λεοντέα, αρχηγού των Λαπιθών. Σύμφωνα με μία άποψη ο Καινέας ήταν χθόνια θεότητα, ενώ σύμφωνα με άλλη άποψη ήταν μία υπόσταση του θεού Άρη. Ως άντρας έλαβε μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία και στο κυνήγι τουΚαλυδώνιου Κάπρου...

Ο Μύθος μας λέει ότι ο  Ποσειδώνας πλάγιασε κάποτε με την Νύμφη Καινίδα, κόρη του Έλατου  και τηςΙππέας από την Μαγνησία ή λένε μερικοί του Κορώνου του Λαπίθη, και της είπε να του ζητήσει κάποιο ερωτικό δώρο.
-Μεταμόρφωσε με, του είπε εκείνη, σε άτρωτο πολεμιστή, βαρέθηκα να είμαι γυναίκα. 

Τότε ο Ποσειδώνας της άλλαξε το φύλλο, και η Καινίδα έγινε Καινεύς και είχε τόση επιτυχία στον πόλεμο ώστε οι Λαπίθες δεν άργησαν να την εκλέξουν βασιλιά τους. Γέννησε μάλιστα και γιο η Καινίς, τον Κόρωνο, που ο Ηρακλής τον σκότωσε πολλά χρόνια αργότερα ενώ μαχόταν για λογαριασμό του Αιγίμιου του Δωριέα. 

Με τα μυαλά φουσκωμένα από αυτή την καινούρια του κατάσταση, ο Καινεύς κάρφωσε δόρυ καταμεσής στην αγορά εκεί όπου συναθροίζονταν οι άνθρωποι, και τους ανάγκασε να κάνουν θυσίες σε αυτό, σαν το δόρυ να ήταν θεός, και να μην τιμούν καμία άλλη θεότητα. 

Ποσειδών και Καινίς

Πληροφορούμενος την αλαζονεία του Καινέα, ο Ζεύς υποκίνησε τους Κενταύρους να κάνουν φονικό. Στους γάμους του Πειρίθου, οι Κένταυροι ρίχθηκαν ξαφνικά καταπάνω στον Καινέα, αλλά αυτός δεν δυσκολεύτηκε διόλου να σκοτώσει πέντε - έξι από δαύτους, επειδή τα όπλα τους εξοστρακίζονταν από τομαγεμένο δέρμα του χωρίς να τον τραυματίζουν καθόλου. 

Ωστόσο, οι Κένταυροι που είχαν απομείνει, τον χτύπησαν κατακέφαλα με κορμούς από έλατα ώσπου τον έχωσαν μέσα στο χώμα και πάνω του στοίβαξαν σωρό τους κορμούς. Βυθίσθηκε όρθιος μέσα στη γη  και ο Καινεύς πέθανε σκασμένος. Σε λίγο ξεπετάχτηκε από εκεί ένα πουλί με φτερά στο χρώμα της άμμου, που ομάντης Μόψος, ο οποίος ήταν παρών, το αναγνώρισε ότι ήταν η ψυχή της Καινίδας και όταν πήγαν να το θάψουν, το πτώμα ήταν πάλι γυναικείο.
 

 

Ο Καινεύς (δεξιά) μάχεται εναντίον Κενταύρου. Αττική λήκυθος με διακόσμηση υπερτεθέντων χρωμάτων, περ. 500-490 π.Χ., Μουσείο του Λούβρου.

Σε αυτόν τον μύθο είναι πλεγμένα τρία ξεχωριστά νήματα.  

Πρώτο η μεταμόρφωση της Καινίδας σε άντρα πολεμιστή είναι ένα έθιμο που σε κάποια μέρη της Αλβανίας συνεχίζει να υπάρχει.Τα κορίτσια που κατατάσσονται σε πολεμικές ομάδες είναι πάντα ντυμένα άντρες έτσι ώστε όταν σκοτώνονται στην μάχη ο εχθρός να δοκιμάζει μεγάλη έκπληξη όταν ανακαλύπτει το φύλλο τους.

Δεύτερο η άρνηση των Λαπιθών να δεχθούν την ελληνική επικυριαρχία, το δόρυ που μπήγεται στην γη για να γίνει αντικείμενο λατρείας είναι πιθανό ότι ήταν μαγιόξυλο προς τιμή της Νέας Σεληνοθεάς Καινίδας ή Ελάτης στην οποία ήταν αφιερωμένο το έλατο. Οι Λαπίθες ηττήθηκαν ύστερα από τους Αιολείς της Ιωλκού, οι οποίοι, με την βοήθεια των συμμάχων τους Κενταύρων, τους υπέταξαν στον θεό τους Ποσειδώνα, αλλά δεν ανακατεύτηκαν στους φυλετικούς νόμους.

Όπως και στο Άργος μόνο η αρχηγός της γενιάς θα υποχρεώθηκε να φοράει ψεύτικη γενειάδα για να εξασφαλίσει το δικαίωμα της να ενεργεί ως δικαστής και στρατιωτικός ηγέτης: έτσι η Καινίς έγινε Καινεύς και η Ελάτη έγινε Έλατος.

Τρίτο, η ιεροτελεστία που καταγράφεται σε μελανόμορφο πιθάρι λαδιού όπου γυμνοί άνδρες οπλισμένοι με τσεκούρια χτυπούν ξόανο της Μητέρας Γης στο κεφάλι, προφανώς για να απελευθερώσουν την Κόρη, το Πνεύμα του Νέου Έτους: Καινίς σημαίνει καινούρια.

Το είδος του πουλιού με τα φτερά στο χρώμα της άμμου το οποίο ξεπετιόταν από το ξόανο θα εξαρτιόταν από την εποχή όπου γινόταν η ιεροτελεστία. Αν ήταν άνοιξη, το πουλί αυτό μπορεί να ήταν κούκος.

Ακολουθεί απόσπασμα από τον Ακουσίλαο σχετικά με τον παραπάνω μύθο:

Με την Καινή, την κόρη του Ελάτου, σμίγει ο Ποσειδών. Κατόπιν -επειδή αυτή δεν ήθελε να γεννήσει παιδιά ούτε από εκείνον ούτε από άλλον- την κάνει ο Ποσειδών άντρα άτρωτο, που είχε τη μεγαλύτερη δύναμη από τους ανθρώπους εκείνου του καιρού. Και όταν δοκίμαζε κανείς να τον τρυπήσει με σίδερο ή χαλκό, έπεφτε πολύ εύκολα την ίδια στιγμή στα χέρια του.

Και γίνεται αυτός βασιλιάς των Λαπιθών και έκανε συχνά πολέμους με τους Κενταύρους. Αυτός τώρα έστησε μια λόγχη στην αγορά και πρόσταξε να τη λογαριάζουν για θεό. Στους θεούς όμως αυτό δεν άρεσε, και σαν τον είδε ο Δίας να κάνει αυτά που έκανε, τον απειλεί και στέλνει εναντίον του τους Κενταύρους. Και εκείνοι τον χτυπούν και τον ρίχνουν χάμω όπως ήταν όρθιος, και τον χώνουν στη γη και βάζουν από πάνω ένα βράχο για μνήμα, και πεθαίνει.

Καινῇ δὲ τῇ Ἐλάτου μίσγεται Ποσειδῶν. ἔπειτα (οὐ γὰρ ἦν αὐτῷ ἱερὸν παῖδας τεκὲν οὔτ᾽ ἐξ ἐκείνου οὔτ᾽ ἐξ ἄλλου οὐδενός) ποιεῖ αὐτὸν Ποσε̣ιδέων ἄνδρα ἄτρωτον, ἰσχὺν ἔχοντα μεγίστην τῶν ἀνθρώπων τῶν τότε, καὶ ὅτε τις αὐτὸν κεντοίη σιδήρῳ ἢ χαλκῷ, ἡλίσκετο μάλιστα χρημάτων. καὶ γίγνεται βασιλεὺς οὗτος Λαπιθέων καὶ τοῖς Κενταύροις πολεμέεσκε.

ἔπειτα στήσας ἀκόντιον ἐν ἀγορῇ θεὸν ἐκέλευεν ἀριθμεῖν. θεοῖσι δ᾽ οὐκ ἦεν ἀρεστόν, καὶ Ζεὺς ἰδὼν αὐτὸν ταῦτα ποιοῦντα ἀπειλεῖ καὶ ἐφορμᾷ τοὺς Κενταύρους, κἀκεῖνοι αὐτὸν κατακόπτουσιν ὄρθιον κατὰ γῆς καὶ ἄνωθεν πέτρην ἐπιτιθεῖσιν σῆμα, καὶ ἀποθνῄσκει.
Μετάφραση του αποσπάσματος: Σταύρος Τσιτσιρίδης 

πηγή: Οι ελληνικοί μύθοι, Ρόμπερτ Γκρεϊβς