του Πέδρο Ολάγια
Μια εξαιρετική ομιλία απο έναν πραγματικό Ευρωπαίο, φίλο της Ελλάδας και πολίτη του κόσμου.
Εισήγηση του © Pedro Olalla στo Jean Monnet Workshop (20 Μαΐου 2013)
Οικοδομώντας μια νέα Ευρώπη: ο ρόλος του ανθρωπισμού
Εισήγηση του © Pedro Olalla στo Jean Monnet Workshop (20 Μαΐου 2013)
Οικοδομώντας μια νέα Ευρώπη: ο ρόλος του ανθρωπισμού
Από τον ιστότοπο του Εργαστηρίου Διεθνών Σχέσεων & Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης του Τμήματος ΔΕΣ του Παν/μίου Μακεδονίας
στα πλαίσια του Προγράμματος Jean Monnet
"New Challenges in the EU Integration Process".
Δημοσιεύθηκε και στον ιστότοπο Naoussa International Film Festival
Κάθε φορά που έρχομαι στη Μακεδονία για να φέρω εις πέρας κάποια πρωτοβουλία – και ευτυχώς μου έχει δοθεί ευκαιρία πολλές φορές –, φεύγω από εδώ με τις καλύτερες αναμνήσεις. Φίλοι Μακεδόνες, σας ευχαριστώ πολύ για αυτή την πρόσκληση και για τη μεγάλη τιμή που μου κάνετε σήμερα. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον καθηγητή Ηλία Κουσκουβέλη, και στον διευθυντή του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Νάουσας, κ. Νίκο Κουτσογιάννη, που με σκέφτηκαν γι' αυτή τη συνάντηση, με θέμα τον ρόλο του ανθρωπισμού στην οικοδόμηση μιας νέας Ευρώπης.
Και πολύ ειλικρινά, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω επίσης για την προσήλωση με την οποία παρακολουθήσατε αυτά τα λόγια που με βοήθησαν να επιχειρήσω μια προσωπική απάντηση στη δύσκολη ερώτηση «Γιατί η Ελλάδα;». Τα είπα στα ισπανικά γιατί τα ετοίμασα πριν από λίγους μήνες για να τα πω στοΣαγούντο (στην αρχαία Ζάκυνθα της Ισπανίας) σε ένα ακροατήριο από κλασικούς φιλόλογους, αναστατωμένο και επιστρατευμένο ενώπιον της τελευταίας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης της ισπανικής κυβέρνησης, που παραμελεί επικίνδυνα την καλλιέργεια των ανθρωπιστικών σπουδών και καταργεί τα ελληνικά στη μέση εκπαίδευση. Με αυτές της περικοπές παιδείας θα ήθελα να αρχίσω την ομιλία μου.
Αν και οι δαπάνες για την παιδεία δεν είναι σε καμία περίπτωση η αιτία της «κρίσης», οι περικοπές σε αυτόν τον τομέα είναι, μοιραία, η πιο άμεση επίπτωσή της. Πώς δικαιολογείται αυτό; Όχι με τρόπο αποδεκτό. Στην περίπτωση της Ελλάδας, ο ετήσιος προϋπολογισμός για την παιδεία δεν αρκεί ούτε καν για να πληρωθούν οι τόκοι ενός τετραμήνου του υποτιθέμενου «χρέους». Αυτό δείχνει δύο πράγματα∙ πρώτον: ότι, ακόμα κι αν μηδενιζόταν ολοκληρωτικά ο προϋπολογισμός για την παιδεία, λίγα θα μπορούσαν να γίνουν για την αποπληρωμή αυτού του «χρέους» και δεύτερον: ότι η προέλευσή του δεν είναι ποτέ δυνατόν να αποδοθεί σε υπερβάσεις του προϋπολογισμού της παιδείας. Παρόλα αυτά – τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ισπανία –, όταν χρειάζονται περικοπές, γίνονται εις βάρος της παιδείας. Κι όταν πρόκειται για περικοπές στην παιδεία, η αρχή γίνεται πάντα από τις ανθρωπιστικές σπουδές.
Αποκλείοντας την οικονομική αποδοτικότητα αυτού του μέτρου, απομένει μόνο να σκεφτούμε τη στρατηγική αποδοτικότητα. Αυτή, πράγματι, είναι αναμφισβήτητη. Στο τρέχον σχέδιο ιδιωτικοποίησης του εθνικού πλούτου, αποδόμησης του κοινωνικού κράτους και σταδιακής αποδυνάμωσης του δημοκρατικού κεκτημένου, η ποιοτική εκπαίδευση περιττεύει εντελώς. Αρκούν κάποιες στοιχειώδεις γνώσεις εργαλειακού χαρακτήρα ώστε να σωθούν τα προσχήματα. Κάθε εκπαίδευση προσανατολισμένη στην ανάπτυξη συγκροτημένης προσωπικότητας και στην ενδυνάμωση της συλλογιστικής και κριτικής ικανότητας βαίνει ενάντια στα ισχυρά συμφέροντα. Έτσι λοιπόν, περιττεύει η παιδεία, και περιττεύει ιδίως η ανθρωπιστική παιδεία.
Νυμφαίο της Μίεζας - Ο κήπος του Αριστοτέλη |
Γι’ αυτό λοιπόν, ενώπιον αυτής της παράλογης κατάστασης, χρειάζεται και πάλι να υπερασπιστούμε το προφανές, να επιμείνουμε για ακόμα μια φορά στη βαθιά ανάγκη για ανθρωπιστικές σπουδές. Θα μπορούσαν να παρατεθούν πολυάριθμοι λόγοι προς υπεράσπιση της αναγκαιότητας αυτών των γνώσεων και αυτής της στάσης απέναντι στον κόσμο, αλλά θα αναφέρω μονάχα έναν, τον οποίο θεωρώ αρκετό να καταστήσει τους άλλους περιττούς. Η καλλιέργεια της ανθρωπιστικής στάσης είναι θεμελιώδης σε κάθε κοινωνία, διότι από αυτήν πηγάζει η ηθική: και δίχως ηθική δεν υπάρχουν ούτε κατακτήσεις, ούτε πρόοδος: μόνο αυθαιρεσία, μόνο χάος. Η άσκηση της ηθικής – άσχετη με την τυφλή συμμόρφωση σε έναν στυγνό ηθικό κώδικα – μας εξοπλίζει με τις νοητικές ικανότητες που μας οδηγούν να επιλέγουμε συνειδητά και υπεύθυνα ανάμεσα στη μία ή άλλη συμπεριφορά, δηλαδή μας εξοπλίζει με ελευθερία. Χωρίς ηθική δεν είναι εφικτή η ελευθερία∙ ούτε είναι εφικτό να περιμένουμε δημοκρατία, δικαιοσύνη, πολιτική, αλληλεγγύη. Τίποτα από αυτά δεν είναι δυνατόν να υπάρξει χωρίς τις ανθρωπιστικές σπουδές, δίχως μία αγωγή που να δίνει βάθος και προοπτική στην ανθρώπινη βούληση, δίχως την εκγύμναση του Λόγου και της επιχειρηματολογίας, δίχως δεξιότητες για την προάσπιση της σκέψης.
Αυτοί που κάνουν τις περικοπές το ξέρουν. Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σπεύδει να καταπνίξει κάθε ολοκληρωτικό καθεστώς; Η ελευθερία της σκέψης και του λόγου. Ποιες είναι άραγε οι προθέσεις ενός συστήματος που συνηγορεί στην εγκατάλειψη της καλλιέργειας αυτής της συμπεριφοράς και αυτής της δύναμης στα παιδιά και στους ενηλίκους; Σε τι είδους ανθρωπότητα θέλει να κυβερνά ένα σύστημα που περιορίζει σιγά σιγά αυτόν τον χώρο του ανθρωπισμού; Απαρνούμενοι την ανθρωπιστική παιδεία αφήνουμε ελεύθερο τον δρόμο στον νόμο του ισχυρού, για να εξουσιάζουν οι περισσότερο δυνατοί και λιγότερο ευσυνείδητοι πάνω σε μία μάζα αδαή και ανίσχυρη. Και βέβαια, αυτή η προοπτική δεν στερείται οπαδών.
Μέρα με τη μέρα, στο όνομα της «κρίσης» υποχωρούν η ιστορία, η φιλοσοφία, η φιλολογία, οι τέχνες, οι κοινωνικές σπουδές, η διαμόρφωση της πολιτικής συνείδησης, και ανθεί μία ιδιαίτερη περιφρόνηση και αποστροφή για τον κλασικό πολιτισμό, για τα ελληνικά και τα λατινικά, τις δύο γλώσσες που εδώ και χιλιετίες προσφέρουν αγόγγυστα τις πρώτες ύλες της σκέψης μας. Γι’ αυτό, ας μην αμφιβάλλουμε για ένα πράγμα: οι περικοπές στην παιδεία δεν γίνονται με σκοπό την εξοικονόμηση πόρων, αλλά με σκοπό την υπονόμευση της αντιγνωμίας.
Πιστεύω ότι η κοινωνία μας οφείλει να πάρει επιτέλους στα σοβαρά τον προβληματισμό για τη σπουδαιότητα και την αναγκαιότητα του ανθρωπισμού. Τα προβλήματα του κόσμου μας δεν μπορούν να λυθούν χωρίς αυτόν· ή για να το θέσω αλλιώς, οποιαδήποτε λύση δεν πηγάζει από εκείνον, δεν θα είναι ποτέ λύση υπέρ των ανθρώπων, όλων των ανθρώπων. Αφού, τι είναι κατά βάθος αυτό που ονομάζουμε ανθρωπιστική στάση; Κατά την άποψή μου, δεν είναι πολιτιστικό ντιβερτιμέντο εκ του ασφαλούς· είναι η καλλιέργεια του πνεύματος για να στρατευόμαστε συνειδητά και γενναιόδωρα υπέρ της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, για να επιμένουμε στην προσπάθεια να οικοδομήσουμε έναν κόσμο απαλλαγμένο από το δόγμα και αντικείμενο της αμφισβήτησης, της ηθικής, της αισθητικής, ευνομούμενο και ελεύθερο· είναι μια στάση αντίσταση απέναντι σε ένα αντίξοο και βάρβαρο περιβάλλον· είναι ένας αγώνας του οποίου οι κατακτήσεις απειλούνται συνεχώς διότι προσβάλλουν τον εγωισμό και διότι χρήζουν της ατομικής αρετής για να επιβιώσουν.
Μόνο με τέτοια στάση μπορούμε να προσβλέψουμε στ’ αλήθεια στην οικοδόμηση ενός διαφορετικού κόσμου. Και γιατί πρέπει να το κάνουμε; Γιατί το τωρινό μας σύστημα αδυνατεί να ικανοποιήσει τις βασικές ανάγκες και τα θεμελιώδη δικαιώματα του μεγαλύτερου μέρους της ανθρωπότητας. Ζούμε σε τόσο άδικο και άνισο κόσμο, που τα κέρδη πενήντα εταιρειών υπερβαίνουν σήμερα το σύνολο του ΑΕΠ 160 χωρών. Σε έναν τόσο απάνθρωπο κόσμο που έχει κάνει την ανισότητα «κινητήρα ανάπτυξης», αφού το ίδιο το ΔΝΤ παραδέχεται ότι το ΑΕΠ αυξάνεται κατά έναν πόντο όταν η ανισότητα αυξάνεται κατά 1,6. Αυτή η απάτη που ονομάζεται Παγκοσμιοποίηση, τίποτα δεν έχει παγκοσμιοποιήσει παρά την εκμετάλλευση και τη ένδεια. Ούτε καν η πρόσβαση σε πόσιμο νερό δεν έχει παγκοσμιοποιηθεί. Και ούτε το δικαίωμα στην τροφή, στην υγεία, στην αξιοπρεπή κατοικία και εργασία. Δεν έχουν παγκοσμιοποιηθεί η δικαιοσύνη και η παιδεία. Το μόνο πράγμα παγκοσμιοποιημένο στ’ αλήθεια είναι η εκμετάλλευση και η ένδεια. Αυτές είναι παντού: στην Αμερική, στην Ασία, στην Αφρική… Τώρα και στην Ευρώπη, στην Ελλάδα, εδώ στη Θεσσαλονίκη. Απέναντι σε αυτή τη διεστραμμένη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης, πρέπει εμείς να«παγκοσμιοποιήσουμε» την αντίσταση· και κάτι παραπάνω: να«παγκοσμιοποιήσουμε» τον ανθρωπισμό. Σε άλλους καιρούς όχι και τόσο μακρινούς, οι επαναστάσεις γίνονταν ενάντια στις μεγάλες πολιτικές αυτοκρατορίες, επικαλούμενοι την αξιοπρέπεια των λαών. Στον καιρό μας, η πραγματική επανάσταση πρέπει να γίνει ενάντια στη μεγάλη αυτοκρατορία της χρήματο-οικονομικής παγκοσμιοποίησης, επικαλούμενοι, όχι απλώς την αξιοπρέπεια των λαών, αλλά την αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπινου όντος, επικαλούμενοι αυτόν τον κοινό παρονομαστή που πρέπει να μας ενώνει πέρα από συμφέροντα και πιστεύω.
Και γιατί πρέπει να ξεκινήσουμε από την οικοδόμηση μιας νέας Ευρώπης; Γιατί η σημερινή έχει αποδείξει επαρκώς ότι δεν κατάφερε να γίνει ένα προοδευτικό και αλληλέγγυο όραμα· και γιατί όσοι απολαμβάνουμε ακόμα περισσότερο από άλλους ελευθερία, ευημερία και πολιτισμό, έχουμε αυτό το ηθικό χρέος προς στην υπόλοιπη ανθρωπότητα. Στην Ευρώπη συμβαίνει τώρα αυτό που, εδώ και δεκαετίες, συμβαίνει και πέρα από τα σύνορά της: ότι εκείνοι που ελέγχουν τη χρηματοπιστωτική εξουσία στον κόσμο οικειοποιούνται όλο και περισσότερα τμήματα της πολιτικής εξουσίας μέσω της δημιουργίας και εκμετάλλευσης του χρέους· πράγμα που πράττουν σε συμπαιγνία με τις κυβερνήσεις μας, και επωφελούμενοι της έλλειψης μιας οργανωμένης και αποτελεσματικής αντίδρασης από τους πολίτες. Αυτό, βεβαίως, είναι πολύ σοβαρό, γιατί όταν οι χρηματο-οικονομικές δυνάμεις θα έχουν κατακτήσει πλήρως την πολιτική εξουσία, η πολιτική ως άσκηση κυριαρχίας θα εξαφανιστεί, η δημοκρατία θα είναι απλώς μια γκροτέσκα χίμαιρα, και, ανεξάρτητα από το ποιος θα κυβερνά, θα είμαστε όλοι σκλάβοι μιας χούφτας μεγιστάνων του χρήματος.
Τα τρία τελευταία χρόνια, η επίσημη φρασεολογία του establishment[κατεστημένου] της Ισπανίας ήταν να επαναλαμβάνει με αβάσιμη ανακούφιση και περιφρόνηση ότι «Εμείς δεν είμαστε Ελλάδα»· τώρα όμως, ενόψει των γεγονότων, αυτή η φρασεολογία δικαιολογείται μόνο λόγω άγνοιας ή συμφεροντολογίας. Μήπως η Ισπανία είναι λιγότερο εξαρτημένη από τις χρηματοπιστωτικές αγορές από ό,τι είναι η Ελλάδα; Δέχεται η κυβέρνησή της λιγότερες πιέσεις από τις de facto εξουσίες; Μεριμνεί περισσότερο η πολιτική της τάξη για το κοινό συμφέρον; Είναι λιγότερο διεφθαρμένη; Είναι πιο δίκαια εκεί η κατανομή του πλούτου; Είναι λιγότερος ο πληθυσμός που πλήττεται εκεί από την ανεργία και την προχειρότητα; Προσανατολίζεται η πολιτική της σε αμιγώς διαφορετική κατεύθυνση; Δεν απειλούνται η εθνική κυριαρχία, η κοινωνική δικαιοσύνη, το δικαίωμα στην εργασία και στην υγεία;
Ή μήπως αυτές οι κατακτήσεις έχουν εδραιωθεί για πάντα; Όσο κι αν προσπαθήσουν να μας πείσουν ότι πρόκειται για εσωτερικό πρόβλημα, για πρόβλημα οικονομικής φύσεως, για τις επιπτώσεις ενός υπέρογκου δημόσιου τομέα ή για έλλειψη παραγωγικότητας, τίποτα από αυτά δεν ισχύει. Μπορεί τέτοια προβλήματα να υπάρξουν, αλλά κανένα τους δεν είναι η αιτία αυτής της θλιβερής κατάστασης. Η πραγματική αιτία τούτης της κατάστασης είναι η χρησιμοποίηση της πολιτικής για τη διαφύλαξη ιδιωτικών συμφερόντων. Και απέναντι σε αυτό πρέπει να αντιδράσουμε.
Η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει σήμερα δύο μεγάλες προκλήσεις: να εξασφαλίσει μια καλύτερη κατανομή του πλούτου και μια καλύτερη κατανομή της εξουσίας· και όλως παραδόξως, κανένα μέτρο από όσα παίρνουν σήμερα οι κυβερνήσεις μας δεν αποσκοπεί σε τέτοιους στόχους. Για αυτό, οι πολίτες της Ευρώπης πρέπει να αποφασίσουμε αν θα αρχίσουμε επιτέλους να αγωνιζόμαστε για το κοινό καλό ή θα εξακολουθήσουμε να υπηρετούμε συμφέροντα. Πρέπει να καταλάβουμε ότι πολλά κληροδοτήματα του ελληνικού πνεύματος διακυβεύονται σήμερα στον τόπο μας διότι εξακολουθούν να είναι επαναστατικά: η πολιτική, η ισονομία, η παρρησία, η σεισάχθεια, η παιδεία, η ίδια η δημοκρατία. Παρόλο που μας το παρουσιάζουν συνέχεια ως απειλή, η δημοκρατία στον κόσμο δεν κινδυνεύει από τις ακρότητες των ολίγων: κινδυνεύει κυρίως από τη χλιαρότητα των πολλών, από την αδιαφορία των πολλών, και από την αποξένωση και αποστασιοποίηση των πολλών. Στις μέρες μας, η πολιτική έχει απαξιωθεί, έχει γίνει ιδιωτική υπόθεση, όπου κάποια πλέγματα συμφερόντων εξαθλιώνουν λαούς με τη συνέργια των κυβερνήσεών τους και στόχο το κέρδος. Ενώ οι πραγματικά αξιόλογοι δεν ασχολούνται, και αυτό είναι ένα είδος καρκίνου για τη Δημοκρατία. Διότι, ας μην το ξεχνάμε, η Δημοκρατία είναι εξ ορισμού ένα πολίτευμα που βασίζεται στην πολιτική αρετή των πολιτών, και χωρίς αυτή στερείται βάσεως. Η Δημοκρατία χρειάζεται «δήμο», έναν λαό ελεύθερο, ενεργό, υπεύθυνο, με συνείδηση της αξιοπρέπειάς του και αποφασισμένο να την ασκήσει. Και πού βρίσκεται σήμερα τούτος ο «δήμος»;
Αν κάτι μας έχει μάθει αυτή η «κρίση» είναι ότι οι πολίτες καλούμεθα να επανακτήσουμε την Πολιτική. Διότι οι ελαττωματικές μας δημοκρατίες χρειάζονται επειγόντως βαθιές δομικές αλλαγές, διότι τα προβλήματα που μας πλήττουν χρήζουν πολιτικών λύσεων, και διότι τέτοιες λύσεις και τέτοιες αλλαγές δεν πρόκειται να έρθουν ποτέ από τις κορυφές, απλώς και μόνο επειδή είναι ενάντια στα συμφέροντά τους. Για να πετύχουμε λοιπόν μια καλύτερη κατανομή της εξουσίας και του πλούτου, που η ανθρωπότητα χρειάζεται επειγόντως, δύο πράγματα οφείλουμε να κάνουμε: να οικοδομήσουμε την κοινωνία πολιτών και να επανακτήσουμε την πολιτική· και αυτοί οι δύο στόχοι δεν θα επιτευχθούν ποτέ δίχως ανθρωπιστικές βάσεις. Ας μην κοροϊδευόμαστε.
Οι Ευρωπαίοι πολίτες, αν όντως υπάρξουμε, πρέπει να οργανωθούμε επιτέλους σε ένα κοινό μέτωπο ενάντια στην κατάχρηση εξουσίας, να αγωνιστούμε ενάντια στην αδικία και την άγνοια αντί να τις υπομένουμε ή ενίοτε να τις εκμεταλλευόμαστε. Για να αποτραπεί με ειρηνικές διαδικασίες αυτή η κατάσταση αυθαιρεσίας και απάτης, πρέπει να είμαστε πολλοί και να ενεργούμε οργανωμένα. Με ξεκάθαρες ιδέες και κοινές ρητές διεκδικήσεις. Μόνον έτσι θα καταφέρουμε να αφαιρέσουμε τη νομιμότητα από αυτούς που ακόμα οχυρώνονται με τις πολιτικές τους πίσω από τον ισχυρισμό ότι είναι «οι νόμιμοι δημοκρατικοί εκπρόσωποι» και από τo ψευδολόγημα ότι «κυβερνούν για το κοινό συμφέρον». Κατά την κρίση μου, η κοινωνία μας χρειάζεται να γίνει πιο ριζοσπαστική, αλλά πιο δημοκρατικά ριζοσπαστική, διότι δεν πρέπει να ξεχάσουμε ότι, στις μέρες μας, η δημοκρατία εξακολουθεί να είναι ένα ριζοσπαστικό και ανατρεπτικό όραμα, ακριβώς όπως ήταν και στις απαρχές της.
Πρέπει να δημιουργήσουμε έναν μεστό πολιτικό λόγο ως εναλλακτική στο σόφισμα του «μονόδρομου». Πρέπει να γίνουν πολλά: σχεδόν τα πάντα. Από το να επινοήσουμε μηχανισμούς για τη συμμετοχή των πολιτών στη λήψη πολιτικών αποφάσεων, μέχρι και να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο δημιουργείται το χρήμα και χρηματοδοτούνται τα κράτη. Από το να συντάξουμε νέα συντάγματα, μέχρι και να αλλάξουμε τις παραμέτρους για τον υπολογισμό του ΑΕΠ των χωρών και της αποδοτικότητας των επιχειρήσεων. Από το να καταργήσουμε τις κερδοσκοπικές αγορές, μέχρι και να θεσπίσουμε«εισοδήματα του πολίτη» και «δημοκρατικές προίκες». Μόνο έτσι, επανακτώντας την πολιτική, μπορούμε να ευελπιστούμε σε βαθιές αλλαγές.
Και θα ήθελα να κλείσω με μια προειδοποίηση. Αν δεν κάνουμε τίποτα από όλα αυτά, μία καλή μέρα της χρονιάς που μας έρχεται ή και της επόμενης, θα μας πληροφορήσουν ότι η κρίση τελείωσε. Θα ανοίξουν τη βρύση του δανεισμού οι ίδιοι που την έκλεισαν πριν και θα πάρουν εμπρός πάλι τα γρανάζια της οικονομίας. Πολλοί θα χαμογελάσουν με ανακούφιση, θα θεωρήσουν ορθά τα σημερινά μέτρα και θα μας κατακρίνουν για την καχυποψία μας προς το κατεστημένο. Μία καλή μέρα, όταν η εργασία θα είναι τόσο φθηνή που μόλις που θα επηρεάσει την τελική τιμή του προϊόντος, όταν το δικαίωμα στην υγεία θα είναι είδος πολυτελείας, όταν η παιδεία θα είναι ταξικό προνόμιο, όταν λεγεώνες ανθρώπων θα είναι διατεθειμένες για όλα αντί πινακίου φακής, όταν ο πλούτος που όλοι μας παράγουμε θα είναι ιδιοκτησία ολίγων, όταν γη και ύδωρ θα έχουν καινούργιο αφέντη, όταν καταφέρουν να εξουδετερώσουν κάθε μορφή αλληλεγγύης και να μας καταντήσουν πληροφοριοδότες, υπάκουους και δειλούς, όταν η δημοκρατία δεν θα είναι παρά «καπνού σκιά», τότε η κρίση θα έχει τελειώσει. Και δεν θα έχουν κερδίσει ποτέ τόσα πολλά σε τόσο λίγο χρόνο.
Ευχαριστώ πολύ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι απόψεις των αναρτήσεων δεν ταυτίζονται υποχρεωτικά με τις δικές μας.
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.