Το σπήλαιο Καιάδας στην αρχαία Σπάρτη

Με το όνομα Καιάδας αναφερόταν στην αρχαιότητα ένα μεγάλο βάραθρο κοντά στην αρχαία Σπάρτη δίπλα το όρος Ταΰγετος.

Όπως έχει αναφερθεί σε διάφορα θέματα για την Σπάρτη,ο μύθος για την χρήση του Καιάδα ως «σκουπιδότοπος» για τα αρρωστιάρικα μωρά, δεν ευσταθεί και οφείλεται σε μια παρερμηνεία του Πλούταρχου.

Το σπήλαιο Καιάδας βρίσκεται κοντά στο χωριό Τρύπη, σε απόσταση 10 χλμ. από τη Σπάρτη, δίπλα στο δημόσιο δρόμο Σπάρτης – Καλαμάτας. Είναι ένα σπηλαιοβάραθρο μήκους περίπου 50 μ.και έχουν αποδείξει οι σημερινοί επιστήμονες πως δεν υπήρξε περίπτωση εύρεσης βρεφικού σκελετού, παρά μόνο μεγάλων ανθρώπων.

Το σπηλαιοβάραθρο αυτό μπορεί να συνδεθεί με τις αρχαίες μαρτυρίες για τη μορφή και τον προορισμό του Καιάδα και ειδικότερα με τη χρήση του για τον καταποντισμό των εχθρών τους ή και άλλων καταδίκων.

Το οποίο βέβαια είναι σωστό αφού πέταγαν τους «ανεπιθύμητους» εκεί μέσα. Κατά ιστορικές αναφορές στον Καιάδα ρίχτηκαν από τους Σπαρτιάτες ο ήρωας του Β΄ Μεσσηνιακού πολέμου Αριστομένης μαζί με 50 αιχμαλώτους Μεσσηνίους.

Επίσης στον Καιάδα οι Σπαρτιάτες κατακρήμνισαν και το νεκρό σώμα του βασιλιά τους Παυσανία που είχε καταδικαστεί σε θάνατο για προδοσία.Ο κατακρημνισμός σε βάρα­θρο εφαρμοζόταν ακόμη και στην Αθήνα, στην Κόρινθο,στους Δελφούς.και στην Θεσσαλία.

Στη Θεσσαλία αυτός ο τόπος τιμωρίας ονομαζόταν »Κόρακες».Ακόμη και σήμερα πολύ συχνά όταν κάτι ή κάποιος μας θυμώνει, του βγάζουμε εισιτήριο χωρίς επιστροφή για τον κόρακα…λέμε δηλαδή την γνωστή σε όλους μας φράση «άι στον κόρακα!» Η φράση που συναντάται στα αρχαία κείμενα είναι «πέμπειν ἐς κόρακας«.

Εκτός από το αυτονόη­το μαρτύριο, η ποινή εμπεριείχε και με­ταφυσικές προεκτάσεις, καθώς το σώμα παρέμενε άταφο και η ψυχή αδυνατούσε να λυτρωθεί.

Υπήρχαν όμως μέρη στα όποια αφήναν τα δύσμορφα και άρρωστα μωρά να τα μεγαλώσουν οι είλωτες. Ο Καιάδας έχει μάλλον κακώς ταυτιστεί με τους Αποθέτες.τον τόπο δηλαδή που οι Σπαρτιάτες απέθεταν τα μη αρτιμελή βρέφη, όπως αναφέρει ο Πλούταρχος και μόνον αυτός, στον βίο του Λυκούργου.

Οι σύγχρονοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αυτή την τύχη είχαν μόνο τα παιδιά με βαριές δυσμορφίες και όχι ελαφρές αναπηρίες, αλλά και παιδιά από ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες.

Πιθανότατα, οι αόριστες αναφορές για την εγκατάλειψη νεογνών στους «Αποθέτες» του Ταΰγετου, που συνδέονται συχνά με τον αρχαίο Καιάδα, συγχέονταν με τη γνωστή, σε όλη την αρχαιότητα, πρακτική της βρεφοκτονίας.

Η πρακτική της βρεφοκτονίας, αποτελούσε έσχατο και επώδυνο μέσο οικογενειακού προγραμματισμού σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, από την απώτερη προϊστορία μέχρι τη σύγχρονη ιατρική επανάσταση και την εφαρμογή προηγμένων μεθόδων αντισύλληψης και αποφυγής ανεπιθύμητων κυήσεων.

Η δε, έκθεση των παιδιών με κάποια γενετική δυσπλασία ή δυσμορφία αποτελούσε κοινή πρακτική και δεν παρατηρούνται διακρίσεις ή πολυνομία από πόλη σε πόλη και από εποχή σε εποχή.

Γενικότερα, στην αρχαιότητα οι αναφορές για τη θανάτωση βρεφών στον Καιάδα είναι εξαιρετικά περιορισμένες και χαρακτηρίζονται από ασάφεια και απροσδιοριστία, ενώ στη σύγχρονη εποχή αποκτούν μεγαλύτερη αποδοχή και διάδοση και μάλιστα σε συγγράμματα της στοιχειώδους εκπαίδευσης, παρά την παντελή έλλειψη τεκμηρίωσης και υποστήριξης της αινιγματικής μυθοπλασίας.

Ο θρύλος αυτός, φαίνεται να παίρνει σάρκα και οστά το 1904, όταν κατά την διεξαγωγή αρχαιολογικής έρευνας, τα αρχαιολογικά ευρήματα εντός του Καιάδα οδήγησαν την τότε ομάδα των ξένων αρχαιολόγων στη διαπίστωση, που έως σήμερα κακώς παραμένει, ότι οι αρχαίοι Σπαρτιάτες έριχναν στον γκρεμό τα ανάπηρα παιδιά, με το σκεπτικό ότι τους ήταν βάρος και άχρηστα για την κοινωνία τους.

theseus-aegean