Η BRICS ενσαρκώνει την ιδέα του πολυπολικού κόσμου

Η ενοποίηση των χωρών των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Ν.Αφρική) θα επηρεάσει τη διεθνή αρχιτεκτονική, η οποία για πρώτη φορά μεταπολεμικά οικοδομείται σε τόσο μεγάλη κλίμακα χωρίς τις ΗΠΑ και χωρίς ούτε μια από τις χώρες της G7.

Η σύνοδος κορυφής της BRICS του Ιουλίου, η οποία διεξήχθη στην Ουφά (συνδυάστηκε με τη σύνοδο κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης στην ίδια πόλη), δεν αποτέλεσε μόνο μια συμβολική απόδειξη του ότι η Δύση δεν κατάφερε να πετύχει την απομόνωση της Ρωσίας διαμέσου των κυρώσεων. Ολοκληρώνοντας την περίοδο της προεδρίας της στη BRICS, η Ρωσία πρόσθεσε σημαντικά στοιχεία στη νέα πολυπολική εικόνα του κόσμου, τα οποία μετουσιώθηκαν σε μια σειρά από πρακτικές αποφάσεις. Από αυτή την άποψη, η επένδυση της Ρωσίας στη σύνοδο κορυφής, δικαιώθηκε. Όπως αναφέρθηκε από τις αρχές του Μπασκορτοστάν, αυτή στοίχισε περίπου 240 εκατ. ευρώ (αν και πριν από δύο χρόνια το υπολογιζόμενο ποσό της δαπάνης εκτιμάτο ότι θα έφτανε το 1 δισ. ευρώ).

Στην Ουφά εκπροσωπήθηκαν χώρες, ο πληθυσμός των οποίων περιλαμβάνει άνω του 40% του συνολικού πληθυσμού της γης και οι οποίες παράγουν σχεδόν το 1/3 του παγκόσμιου ΑΕΠ. Ωστόσο η BRICS δεν είναι μια παραδοσιακή ένωση κρατών και δεν θα πρέπει να αναμένονται απ' αυτή αποτελέσματα, ίδια μ' εκείνα ανάλογων ενώσεων. Είναι περισσότερο μια ένωση των ελίτ και ένας οργανισμός συνεργασίας όπου πραγματοποιείται ανταλλαγή εμπειρίας, και από τις συζητήσεις στο εσωτερικό της μπορεί να ωριμάσει με τον καιρό μια νέα μορφή σχέσεων, συμπεριλαμβανομένων και των οικονομικών. Οι χώρες μέλη της BRICS έχουν διαφορές ως προς τους γεωπολιτικούς στόχους και τις αξίες, ενώ όλες τους βρίσκονται σε διαφορετική οικονομική κατάσταση. Η Κίνα επιβραδύνει την ανάπτυξή της φτάνοντάς τη σε ποσοστό κάτω του 7% ετησίως. Οι οικονομίες της Βραζιλίας και της Ρωσίας θα γνωρίσουν φέτος κάμψη (1,5% και 3,5% αντίστοιχα). Η Ινδία παρουσιάζει μια σίγουρη ανάπτυξη σχεδόν 8%, ενώ η Νότια Αφρική μια αβέβαιη της τάξης του 1%-2%. Ωστόσο, ακόμη και τέτοιες μη συνδεδεμένες οικονομίες, είναι ικανές να επηρεάσουν την αρχιτεκτονική της οικονομικής διεθνούς συνεργασίας, η οποία για πρώτη φορά μεταπολεμικά οικοδομείται σε τέτοια κλίμακα χωρίς τις ΗΠΑ και χωρίς ούτε μια από τις χώρες της G7.

Μεγάλες ιδιαιτερότητες

Οι περισσότερο αναπτυσσόμενες χώρες της BRICS –Κίνα, Βραζιλία, Ινδία– αλλά και η Ρωσία, είναι και αυτές σήμερα στις οικονομικές σχέσεις τους περισσότερο προσανατολισμένες προς το σύνολο της Δύσης (ΕΕ και ΗΠΑ συν την Ιαπωνία). Το εμπορικό ισοζύγιο της Κίνας και Βραζιλίας με τις ΗΠΑ, για παράδειγμα, είναι πολλαπλά μεγαλύτερο από ό,τι με τη Ρωσία. Να παραιτηθεί από μια τέτοια διαμόρφωση εξωτερικών οικονομικών σχέσεων δεν σκοπεύει καμιά τους στο προσεχές μέλλον (αποτελεί ένα άλλο θέμα ότι εξαιτίας των κυρώσεων η Ρωσία είναι υποχρεωμένη σε μεγάλο βαθμό ν' αναζητεί εναλλακτικές στη Δύση λύσεις). Τα παραπάνω όμως δεν εμποδίζουν σε καμιά περίπτωση τη διαφοροποίηση των εξωτερικών σχέσεων, μεταξύ άλλων και διαμέσου της δημιουργίας κάποιου σημείου επεξεργασίας συλλογικών αποφάσεων, ανεξάρτητων από το «σύνολο της Δύσης».

Η BRICS αναζητεί νέες πηγές ανάπτυξης. Υπό αυτή την έννοια προσφέρουν πολλές προοπτικές η ολοκλήρωση της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης και η ζώνη του «Δρόμου του μεταξιού» που δημιουργεί η Κίνα και η οποία θα περάσει μέσα από τη Νότια και την Κεντρική Ασία, φτάνοντας ακόμη και μέχρι την ΕΕ. Το Μάιο ο Βλαντίμιρ Πούτιν και ο κινέζος ηγέτης Σι Τζινπίνγκ, συμφώνησαν να εξομαλύνουν τον υπέρμετρο ανταγωνισμό μεταξύ Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης και «Δρόμου του μεταξιού». Ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης, ο οποίος περιλαμβάνει τις χώρες που συμμετέχουν και στα δυο προγράμματα, αποτελεί μια βολική πλατφόρμα για την επίτευξη αυτού του στόχου, ιδιαίτερα μετά την ένταξη σε αυτόν της Ινδίας και του Πακιστάν.

Το αύριο είναι κιόλας εδώ

Όταν πολλοί αναρωτιούνται λέγοντας, τι κοινό μπορεί να έχει η Νότια Αφρική, η οικονομία της οποίας βρίσκεται σε στασιμότητα, με τις απόλυτα αυτάρκεις Ινδία και Βραζιλία, αυτοί βλέπουν το σήμερα και όχι το αύριο. Η Ν. Αφρική είναι σε μεγάλο βαθμό το «κλειδί» για την είσοδο σε ολόκληρη την Αφρική. Και όχι μόνο επειδή είναι μια από τις πιο ανεπτυγμένες χώρες της ηπείρου, αλλά και για το λόγο ότι με τις κατάλληλες επενδύσεις σε υποδομές (κάτι στο οποίο επιδίδεται δραστήρια η Κίνα), συγκεκριμένα η Αφρική μπορεί να μετατραπεί όχι μόνο σε μια σημαντικότατη πηγή πολύτιμων ορυκτών για την παγκόσμια οικονομία, αλλά και η πιο δυναμικά αναπτυσσόμενη ήπειρος του πλανήτη γενικότερα.

Ήδη μετά τη σύνοδο κορυφής στην Ουφά άρχισε να λειτουργεί η Νέα Τράπεζα Ανάπτυξης της BRICS, το κεφάλαιο της οποίας μπορεί μελλοντικά να φτάσει τα 100 δισ. δολάρια. Θα πρόκειται για ένα θεσμό χρηματοδότησης ο οποίος θα είναι ανεξάρτητος από άλλους διεθνούς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, γεγονός σημαντικό αυτή την εποχή για πολλές ρωσικές εταιρίες που τελούν υπό τις Δυτικές κυρώσεις. Είτε, επί παραδείγματι, για την Κριμαία. Ο ρόλος της τράπεζας αυτής είναι ανάλογος μ' εκείνον της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανάπτυξης, έγκειται δηλαδή στη στήριξη των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, στη χορήγηση πιστώσεων σε εμπορικές τράπεζες είτε στην υποστήριξη συγκεκριμένων προγραμμάτων των χωρών της BRICS.

Η τράπεζα θ' αποτελέσει τμήμα του νέου διεθνούς χρηματοπιστωτικού δικτύου, το οποίο δημιουργείται παράλληλα με το υφιστάμενο υπό την αιγίδα του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, όπου κυριαρχεί η Δύση υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Προηγουμένως, με πρωτοβουλία της Κίνας είχε συσταθεί η Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων σε Υποδομές με κεφάλαιο 100 δισ. δολ., με την Κίνα να κατέχει το 16% των μετοχών και τη Ρωσία περίπου το 6%. Σ' αυτή έχουν προσχωρήσει ήδη περισσότερες από 40 χώρες, τις οποίες ενώνει το κοινό σημείο ότι δεν είναι ικανοποιημένες με τα σχέδια των ΗΠΑ να οργανώσουν με τον τρόπο που τις εξυπηρετεί –χωρίς την Κίνα και τη Ρωσία– την περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού στα πλαίσια της Υπερ-Ειρηνικής Συνεργασίας. Η Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων σε Υποδομές θ' αποτελέσει τον ανταγωνιστή της Παγκόσμιας Τράπεζας και της Ασιατικής Τράπεζας Ανάπτυξης όπου επικρατούν οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία, χώρες που δεν εντάχθηκαν στη νέα τράπεζα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Κίνα, η δεύτερη οικονομία παγκοσμίως, αποτελεί στην Παγκόσμια Τράπεζα μέλος της λεγόμενης «Β΄ κατηγορίας» των μετόχων, ενώ στην Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης διαθέτει μερίδιο μόνο 5%, ενώ οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία έχουν από 15%.

Απεξάρτηση από Δύση-ΔΝΤ

Στα πλαίσια της BRICS δημιουργείται δεξαμενή συναλλαγματικών αποθεμάτων. Αυτή, θ' αποτελέσει εργαλείο σταθεροποίησης των εθνικών κεφαλαιαγορών σε περιπτώσεις κρίσεων. Είναι και αυτή ανεξάρτητη από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, οι οποίες ορισμένες φορές επιβάλλουν πολιτικά υποκινούμενους όρους προς το συμφέρον του «συνόλου της Δύσης», με αντάλλαγμα τη βοήθεια. Σε περίπτωση που κριθεί αναγκαίο, χωρίς να σημαίνει ότι αυτό θα συμβεί σήμερα, η Κίνα θα παράσχει στη δεξαμενή 41 δισ. δολ., από 18 θα δώσουν Ρωσία, Ινδία και Βραζιλία, και ακόμη 5 δισ. η Ν. Αφρική. Πάντα εντός των πλαισίων της BRICS, σχεδιάζεται να συσταθεί και ένα σύστημα πληρωμών, ώστε και σε αυτό το θέμα να μην υπάρχει εξάρτηση από τους Δυτικούς θεσμούς. Η Ρωσία διαθέτει ήδη εμπειρία σε αυτό το ζήτημα, από τότε που οι Visa και MasterCard επέβαλαν κυρώσεις σε βάρος τραπεζών της, ενώ η Κίνα είχε δημιουργήσει πρώτα το δικό της σύστημα πληρωμών και μόνο ύστερα απ' αυτό επέτρεψε την είσοδο στην αγορά της και των Δυτικών.

Στην περσινή σύνοδο κορυφής της BRICS στη Βραζιλία ελέχθησαν πολλά για το ενδεχόμενο δημιουργίας ενιαίου νομίσματος, με τον ευσεβή πόθο ότι αυτό θα εκτοπίσει το δολάριο και το ευρώ. Το περσινό ονειροπόλημα ήταν αρκετά πρόωρο. Ωστόσο, τα χρόνια προβλήματα, και του ευρώ και του δολαρίου, δεν έχουν εξαφανιστεί, και ο στόχος της τήρησης μιας απόστασης ασφαλείας από αυτά τα προβλήματα υπάρχει ούτως ή άλλως στην ατζέντα των χωρών εκείνων που δεν θέλουν να είναι παθητικά αντικείμενα της επενέργειας από την πλευρά της Δύσης. Αυτό στην προκειμένη περίπτωση δεν αφορά μόνο την Κίνα, αλλά και τις άλλες χώρες της BRICS. Ξεκινώντας από τη μετάβαση στο δικό τους σύστημα αμοιβαίων συναλλαγών, οι χώρες της BRICS αργά ή γρήγορα θα φτάσουν στη δημιουργία κοινού νομίσματος. Είναι αλήθεια πως αυτό μπορεί να συμβεί σε εντελώς νέες συνθήκες, όταν στον κόσμο δεν θα κυριαρχούν μόνο το δολάριο και το ευρώ, αλλά και το μετατρέψιμο γιουάν, καθώς και τα «κρυπτο-νομίσματα» τύπου bitcoin.

Συνολικά, στα πλαίσια της BRICS μπορεί να υλοποιηθεί το φιλόδοξο πρόγραμμα διαφοροποίησης των πηγών χρηματοδότησης. Αυτό είναι επίκαιρο όχι μόνο για τη Ρωσία, αλλά και για πολλές άλλες χώρες, οι οποίες είναι δυσαρεστημένες με την πολιτική του ΔΝΤ και την αδυναμία αυτό να αναμορφωθεί, ταιριάζοντας περισσότερο στη σημερινή εικόνα του κόσμου. Όταν οι σκεπτικιστές συγκρίνουν τους νέους χρηματοπιστωτικούς θεσμούς της BRICS, οι οποίοι θα διαθέτουν περίπου 200 δισ. δολάρια, με την Παγκόσμια Τράπεζα που διαχειρίζεται 2 τρισεκατομμύρια, αυτό δεν είναι απόλυτα ορθό, καθώς, αν για παράδειγμα υπολογίσουμε σε σημερινά δολάρια το μεταπολεμικό αμερικανικό σχέδιο Μάρσαλ, το οποίο ήταν πολύ πιο αποτελεσματικό στην υλοποίηση των στόχων που είχε θέσει, αυτό ισοδυναμούσε μόλις με 103 δισ. δολ. Δηλαδή, το σημαντικό δεν είναι μόνο το συνολικό ποσό των επενδύσεων, αλλά συγκεκριμένα η ανάπτυξη ενός ριζικά νέου μηχανισμού λήψης αποφάσεων κατά τη δημιουργία της εναλλακτικής στο ΔΝΤ και στην Παγκόσμια Τράπεζα χρηματοπιστωτικής δομής. Μια δομή, η οποία θα είναι πιο δίκαιη και δεν θα βασίζεται στην κυριαρχία μιας χώρας ή μιας ομάδας χωρών.

Ο συντάκτης είναι πολιτικός επιστήμων, μέλος του Συμβουλίου εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής.

rbth

Τομέας ενημέρωσης prisonplanet.gr