Οι Ευρωπαίοι και οι αγορές παίζουν στα χαρτιά την Ελλάδα και τον λαό της

Θα βγει η Ελλάδα από το ευρώ, ή δεν θα βγει; Μια έντονη συζήτηση διεξάγεται ανάμεσα σε ισχυρούς πόλους της διεθνούς πολιτικής και των αγορών, εντός και εκτός ευρωζώνης. Η συζήτηση αυτή, όσο βαθαίνει η κρίση του ευρώ και των κρατών μελών του, τόσο παίρνει χαρακτήρα ανοιχτής αντιπαράθεσης. Υπάρχει η άποψη για την «ανάγκη μιας πρόωρης συνταξιοδότησης της ευρωζώνης», όπως αναφέρει σ’ ένα πρόσφατο άρθρο του ο γνωστός Νουριέλ Ρουμπίνι (Project Syndicate, 15/8):

«Αν η ευρωζώνη είναι βιώσιμη, ή όχι παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα. Αλλά τι θα γίνει αν ένας διαχωρισμός δεν μπορεί να αποφευχθεί, παρά μόνο να αναβληθεί; Αν είναι έτσι, τότε καθυστερώντας το αναπόφευκτο απλώς κάνεις το φινάλε χειρότερο - πολύ χειρότερο. Η Γερμανία αναγνωρίζει όλο και περισσότερο ότι, αν η προσαρμογή που απαιτείται για την αποκατάσταση της ανάπτυξης, της ανταγωνιστικότητας και της βιωσιμότητας του χρέους στην περιφέρεια της ευρωζώνης έρχεται μέσω λιτότητας και εσωτερικής υποτίμησης και όχι μέσα από την αναδιάρθρωση του χρέους και την έξοδο (που οδηγεί στην επαναφορά δραστικά υποτιμημένων εθνικών νομισμάτων), το κόστος είναι πολύ πιθανό να ανέρχεται σε τρισεκατομμύρια ευρώ. Πράγματι, θα χρειαστεί επαρκής δημόσια χρηματοδότηση για να επιτραπεί η διασυνοριακή έξοδος, ακόμη και των εγχώριων επενδυτών. 

Καθώς οι επενδυτές μειώνουν την έκθεσή τους στα κράτη, τις τράπεζες και τις εταιρείες της περιφέρειας της ευρωζώνης, τότε και οι δύο ανισορροπίες της ροής και των αποθεμάτων θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν. Η διαδικασία προσαρμογής θα διαρκέσει πολλά χρόνια, και, έως ότου η αξιοπιστία της πολιτικής θα έχει αποκατασταθεί πλήρως, η φυγή κεφαλαίων θα συνεχιστεί απαιτώντας μεγάλα ποσά των επίσημης χρηματοδότησης.»

Επομένως η άποψη του Ρουμπίνι και πολλών άλλων είναι αντί να περιμένει κανείς το αναπόφευκτο, ας δρομολογηθεί από τώρα, το ταχύτερο δυνατό, η διάσπαση της ευρωζώνης με πρώτη κίνηση την έξοδο της Ελλάδας. Φυσικά, υπάρχουν κι εκείνοι που θεωρούν όλη αυτή την συζήτηση μια σκοτεινή συνωμοσία εναντίον του ευρώ και της «Ευρώπης» που εκπορεύεται από εκεί πού βολεύει τον καθένα τους. Άλλοι δείχνουν τις ΗΠΑ και άλλοι την Μέρκελ και την Γερμανία. Νομίζω ότι επάξια αξίζει και στις δυο φύτρες αυτών των «ευρωπαϊστών» συνωμοσιολόγων η καθ’ όλα ελληνοπρεπής χειρονομία της ανοιχτής παλάμης. Τέτοιες ανοησίες είναι αντάξιες μόνο των εκ πεποιθήσεως «ευρωπαϊστών». Όπως η θεολογία χρειάζεται τους δαίμονες για να εξηγήσει τα κακά του κόσμου, έτσι και η θεολογία του «ευρωπαϊσμού» δεν μπορεί δίχως τους δικούς της σκοτεινούς δαίμονες που απειλούν την άσπιλη και άδολη «ευρωπαϊκή ολοκλήρωση».

Η αλήθεια είναι ότι κανένας δεν θέλει την διάλυση του ευρώ. Ούτε η Μέρκελ, ούτε η υπερατλαντική υπερδύναμη. Αντίθετα παλεύουν για την διάσωσή του σε συνθήκες μιας παγκόσμιας κρίσης που δεν μπορούν να ελέγξουν με κανένα τρόπο, μιας και το μυστικό της βρίσκεται σ’ αυτό που εντόπισε ήδη από το 2006 ο τότε διοικητής της Fed των ΗΠΑ, Φρέντερικ Μίσκιν, ο οποίος αν και υστερικά νεοφιλελεύθερος τραπεζίτης είχε την αξιοπρέπεια να ομολογήσει ότι «το άνοιγμα του χρηματοπιστωτικού συστήματος στις ροές ξένου κεφαλαίου έχει οδηγήσει σε ορισμένες καταστροφικές χρηματιστικές κρίσεις προκαλώντας μεγάλο πόνο, δεινά, ακόμη και βία.» Ούτε αυτός δεν μπορούσε να φανταστεί τότε τι παγκόσμιες διαστάσεις μπορεί να πάρει η χρηματιστική κρίση και πόσο πόνο, δεινά και βία μπορεί να προκαλέσει σε λαούς και χώρες.

Μέσα σ’ αυτές τις ανεξέλεγκτες συνθήκες της κρίσης για τα επιτελεία της ευρωζώνης, αλλά και για παγκόσμια, πρέπει αναγκαστικά να γίνουν επιλογές που προκαλούν απρόβλεπτες ανακατατάξεις και επομένως πυροδοτούν αναμετρήσεις και αντιθέσεις.   Στο προηγούμενο τεύχος του, το Economist (11/8) δημοσίευσε ένα υποτιθέμενο non paper που δήθεν διέρρευσε από το επιτελείο της Μέρκελ και το οποίο απευθύνεται στην ίδια για να αναλύσει το plan B σε σχέση με το ευρώ. Στο κείμενο αυτό διατυπώνεται η άποψη του περιοδικού και των διεθνών κύκλων που εκφράζει για το τι πρέπει να γίνει με την ευρωζώνη:

«Από τότε που ξεκίνησε η κρίση του ευρώ πριν από δύο χρόνια είπατε ότι η Γερμανία θα υπερασπιστεί το ενιαίο νόμισμα, με βάση την πεποίθηση σας, την οποία συμμερίζονταν από κοινού η επιχειρηματική και πολιτική τάξη, ότι η επιβίωσή του είναι προς το εθνικό συμφέρον μας. Για το σκοπό αυτό η Γερμανία έχει υποσχεθεί μεγάλα ποσά δημόσιου χρήματος, τόσο με τη συμβολή μας στα διάφορα ταμεία και διάσωσης, όσο και μέσω του μεριδίου της Bundesbank για τους κινδύνους που αναλαμβάνονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ)… Ωμά, το σχέδιο δεν λειτουργεί. 

Η Ελλάδα είναι μια ζώνη καταστροφής. Η Ιρλανδία και η Πορτογαλία έχουν κάνει κάποια πρόοδο (ήταν ενθαρρυντικό το γεγονός ότι η Ιρλανδία ήταν σε θέση να αντλήσει κάποια χρήματα από τις αγορές τον Ιούλιο), αλλά έχουν ακόμη πολύ δρόμο να διανύσουν και θα μπορούσαν εύκολα να τεθούν εκτός πορείας. Ακόμη χειρότερα, η Ισπανία μοιάζει σαν να χρειάζεται μια πλήρη διάσωση και όχι μερική μόνο για τις τράπεζες της που είχαμε ελπίσει ότι θα αρκούσε. Και ισπανική ασθένεια μολύνει την Ιταλία, υπονομεύοντας το καλό έργο που ο κ. Μάριο Μόντι έχει κάνει από τότε που οι Ιταλοί ήρθαν στα συγκαλά τους και ξεφορτώθηκαν τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι, όπως είχατε παροτρύνει πίσω στα παρασκήνια. Εν τω μεταξύ, ο Φρανσουά Ολάντ δεν κάνει αρκετά για να αναμορφώσει τη Γαλλία και παίζει το συνηθισμένο Γαλλικό παιχνίδι κάνοντας έκκληση στη Γερμανία να κάνει περισσότερα, ενώ αντιστέκονται στις προσπάθειές σας να συγκεντρωθεί ο έλεγχος σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο Μάριο Ντράγκι, πρόεδρος της ΕΚΤ, έχει ηρεμήσει τα πράγματα προς το παρόν, αλλά το σχέδιό του θα μπορούσε εύκολα να χαλάσει… Εξ ου και η ανάγκη να υπάρξει μια εναλλακτική στρατηγική. Ο στόχος αυτού του σχεδίου έκτακτης ανάγκης δεν είναι η πλήρης διάλυση της ζώνης του ευρώ των 17 κρατών μελών. Αυτό θα ήταν ενάντια στο γερμανικό εθνικό συμφέρον, καταστρέφοντας τον σεβασμό που κερδίσαμε δύσκολα από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, υιοθετώντας την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Και αυτό θα βλάψει χωρίς λόγο την οικονομία μας φέρνοντας πίσω τον συναλλαγματικό κίνδυνο για το εμπόριο με χώρες όπως η Αυστρία και οι Κάτω Χώρες, οι οποίες έχουν προσαρμοστεί πολύ καλά στο ευρώ. Το Σχέδιο Β επιδιώκει να σώσει το ευρώ με χειρουργική επέμβαση αποκόπτοντας κράτη που δεν μπορούν να ακολουθήσουν αντί να κολλήσουμε στην μάταια ελπίδα ότι μπορούν να ανακτήσουν την υγεία τους εντός της ζώνης του ευρώ.

Σας προτείνουμε δύο επιλογές. Πρώτον, αυτήν που μπορεί να σας επιβληθεί ούτως ή άλλως: την έξοδο της Ελλάδας που προκύπτει από την γενική εγκατάλειψη των καθηκόντων της στο πλαίσιο των διαφόρων συμφωνιών διάσωσης. Έχουμε λάβει ως δεδομένο ότι βουλευτές στην Bundestag δεν θα εγκρίνουν ούτε ένα ευρώ περισσότερο σε χρήματα διάσωσης προς την Αθήνα. Αν αυτό εξαναγκάζει τους Έλληνες να βγουν έξω, ας είναι. Δεύτερον, θεωρούμε επίσης μια ευρύτερη έξοδο από άλλες χώρες που έχουν αποτύχει την δοκιμασία του ευρώ. Πιστεύουμε ότι αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει όλα τα κράτη που έχουν ήδη διασωθεί, ή ζητούν διασώσεις, επειδή οι χώρες αυτές συμμερίζονται με την Ελλάδα μια θεμελιώδη απώλεια ανταγωνιστικότητας και της ευαισθησίας στην φυγή ξένων κεφαλαίων. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούν να θεραπευτούν μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα με την παραμονή τους στη ζώνη του ευρώ…»

Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει το non paper, που υιοθετεί το περιοδικό και προτείνει στην Μέρκελ είναι το εξής: «Από τις δύο επιλογές, η γνώμη μας είναι ότι η ευρύτερη απόσπαση έχει μεγαλύτερο νόημα από συνολική οικονομική άποψη, από ότι η έξοδος της Ελλάδα και μόνο. Πρέπει όμως να τονίσουμε ότι οι οικονομικοί και χρηματοπιστωτικοί κίνδυνοι του να πάει κάτι στραβά είναι πολύ μεγαλύτεροι, ενώ η προώθησή του σημαίνει έναν τεράστιο όγκο προβλημάτων κάνοντάς το πιο δύσκολο από ό,τι το συντονισμό μιας εξόδου από την Ελλάδα μόνη της. Τέλος, ένα μειονέκτημα που συνδέεται και με τις δύο επιλογές, ακόμη και αν επρόκειτο να λειτουργήσουν, είναι ότι πολλά από τα οφέλη πρόκειται να έρθουν στο μέλλον (με το να μην υπάρχει ανάγκη μεταφοράς πόρων στην περιφέρεια της Ευρώπης), ενώ τα κόστη θα γίνουν αισθητά εδώ και τώρα-και θα φορτωθούν σε εσάς και στην κυβέρνησή σας.»

Ποιο είναι το βασικό πρόβλημα; Το πρόβλημα με την ευρωζώνη δεν είναι ότι κάποιο κράτος μέλος σαν την Ελλάδα, ή κάποια κράτη μέλη όπως οι χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου, αποτελούν του αδύναμους κρίκους της ένωσης. Το ευρώ αυτό καθαυτό είναι το πρόβλημα. Μπορεί να φαίνεται ότι δεν είναι παρά ένα ακόμη νόμισμα, αλλά στην ουσία του δεν λειτούργησε ποτέ και δεν λειτουργεί σήμερα ως τέτοιο. Το ευρώ επινοήθηκε για να διευκολύνει το εξωτερικό εμπόριο και κυρίως τις ροές, αλλά και τα αποθεματικά ξένου κεφαλαίου κυρίως μέσα στην ευρωζώνη. Για μια χώρα σαν την Γερμανία την διευκόλυνε ώστε να γίνει ένας από τους ισχυρούς πόλους εξαγωγής κεφαλαίου διεθνώς. Είναι χαρακτηριστικό ότι η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση της Γερμανίας ως % του ΑΕΠ της ήταν το 1975 στο 8,2%. Με άλλα λόγια, η καθαρή εκροή κεφαλαίου από την Γερμανία ανερχόταν στο 8,2% του ΑΕΠ της το 1975. Το 1985 η καθαρή εκροή βρισκόταν στο 6,4% του ΑΕΠ της. Το 1990 ανέβηκε στο 20,5% χάρις στην προσάρτηση της ανατολικής Γερμανίας, αλλά και την εκμετάλλευση της κατάρρευσης των άλλων κεντροευρωπαϊκών χωρών του υπαρκτού σοσιαλισμού. Πλεονέκτημα που έχασε καθώς την εκτόπισαν τα αμερικανικά κεφάλαια. Έτσι το 2000 η καθαρή εκροή κεφαλαίου από την Γερμανία έπεσε στο 3,3%, ενώ από το 2003 άρχισε να καλπάζει φτάνοντας το 2010 στα 38,4% του ΑΕΠ, ενώ το 2011 περιορίστηκε κάπως στο 36,1%. Αυτή η τεράστια έξοδος κεφαλαίου έδωσε την δυνατότητα ραγδαίας ανάπτυξης στην Γερμανία εκμεταλλευόμενη τα υπόλοιπα κράτη μέλη, ως χώρες υποδοχής και εισαγωγής των δικών της προϊόντων και κεφαλαίων. Και είναι αυτή η δυναμική που την κρατά στην ευρωζώνη.

Το ευρώ δεν στηρίχθηκε στον εσωτερικό δυναμισμό των οικονομιών της ευρωζώνης, όπως συμβαίνει με τα εθνικά νομίσματα. Στηρίχθηκε σε μια πλασματική εν πολλοίς επέκταση της οικονομίας της ευρωζώνης που βασίστηκε στην ελεύθερη κίνηση κεφαλαίου και εμπορίου εντός της ζώνης, χωρίς τους συναλλαγματικούς κινδύνους και τα κόστη που συνεπάγονται τα διαφορετικά εθνικά νομίσματα, καθώς και στην δυνατότητα χαμηλότοκου σχετικά δανεισμού, ιδιωτικού και κρατικού. Η κρίση αποκάλυψε αυτήν την σαθρότητα του κοινού νομίσματος. Και στην βάση αυτή έχει πυροδοτηθεί η τωρινή διαμάχη για την βιωσιμότητα του ευρώ με την μια πλευρά να αναγγέλλει κάθε τόσο την διάσπαση της ευρωζώνης και την άλλη να ορκίζεται στην αρτιότητά της με την ίδια θρησκευτική πίστη που επεδείκνυαν οι μυθικοί ιππότες του Αρθούρου για το Άγιο Δισκοπότηρο.

Δεν είναι λοιπόν λίγοι που δίκαια αναρωτιούνται πότε θα καταρρεύσει το ευρώ. Όμως το αληθινό πρόβλημα δεν είναι η πιθανή κατάρρευση του ευρώ, αλλά η διατήρησή του παρά και ενάντια στην ίδια την φύση της κρίσης και της κοινής λογικής. Κι ο λόγος είναι απλός. Επειδή από την σκοπιά των περισσότερων από τις νομισματικές λειτουργίες που πραγματικά έχουν σημασία για την οικονομία, το ευρώ είναι ήδη νεκρό. Δεν ικανοποιεί τα περισσότερα από τα κριτήρια για μια στοιχειωδώς λειτουργική μορφή χρήματος.

Μπορεί να το έχουμε στην τσέπη μας με την μορφή χαρτονομισμάτων, ή μεταλλικών κερμάτων και έτσι να έχουμε την ψευδαίσθηση ότι εξακολουθεί το ευρώ να λειτουργεί ως νόμισμα, αλλά η αλήθεια είναι διαφορετική. Για να μπορεί να λειτουργήσει ως χρήμα θα πρέπει να αποτελεί αποδεκτό μέσο συναλλαγών και συσσώρευσης αξιών.

Πάρτε τα επιτόκια, για παράδειγμα. Στη Γερμανία, οι αποδόσεις των 10-ετών ομολόγων του δημοσίου είναι μικρότερο του 2%. Στην Ισπανία είναι κοντά στο 7%, στην Ιταλία και μόλις κατά 6%. Και στην Ελλάδα; Μην ρωτάτε. Όλο και περισσότερες χώρες της ευρωζώνης δεν μπορούν να χρησιμοποιούν το ευρώ για τις εισαγωγές τους, λόγω των φόβων ότι μπορεί να αντικατασταθεί ξαφνικά από άλλα νομίσματα. Έτσι όλο και περισσότερο περιορίζονται οι εξαγωγές της ευρωζώνης σαν σύνολο αυξάνοντας το εξωτερικό έλλειμμά της, ενώ οι εξαγωγές της όλο και περισσότερο γίνονται σε δολάρια.

Εν τω μεταξύ, όλο και μεγαλύτερα κεφάλαια φεύγουν και αναζητούν ασφαλή καταφύγια. Στο Λονδίνο οι κτηματομεσίτες αναφέρουν ότι τα τηλέφωνα χτυπούν ασταμάτητα με τους πλούσιους της ευρωζώνης να αναζητούν κάπου να τοποθετήσουν με ασφάλεια τα μετρητά τους - και τα ακίνητα στη βρετανική πρωτεύουσα φαίνονται σαν ένα ασφαλές στοίχημα. Οι Ελβετοί τραπεζίτες έχουν πλημμυρίσει στο μετρητό όχι μόνο από χώρες σαν την Ελλάδα, αλλά και από την Γερμανία, την Ιταλία και την Γαλλία. Όσοι διαθέτουν σημαντικό πλούτο από χώρες της ευρωζώνης αναζητούν για τουλάχιστον ένα μέρος του ασφαλές καταφύγιο έξω από την ζώνη του ευρώ. Επειδή ανησυχούν ότι το νόμισμα θα μπορούσε μία ημέρα να εκραγεί.

Κι επειδή η πολιτική των διασώσεων θα δεσμεύει όλο και περισσότερα κεφάλαια και πόρους, όλο και περισσότερο χρήμα, στις κεφαλαιοποιήσεις τραπεζών και στην χρηματοδότηση κρατικών χρεών, η κατάσταση θα χειροτερεύει διαρκώς. Κι έτσι η φυγή κεφαλαίων και χρήματος θα εντείνεται μέχρις ότου ολόκληρη η ευρωζώνη να πέσει σε στασιμοπληθωρισμό, ή να βυθιστεί σε ύφεση.

Αυτή ακριβώς είναι η κατάσταση στη ζώνη του ευρώ. Το ευρώ εξακολουθεί να έχει χαρτονομίσματα και κέρματα. Αλλά σχεδόν από κάθε άλλη άποψη, δεν λειτουργεί πλέον πραγματικά σαν νόμισμα. Ούτε καν με τον τρόπο που του ήθελαν να λειτουργεί αυτοί που το σχεδίασαν.

Όταν ένα νόμισμα σταματήσει να λειτουργεί η ζημιά για την οικονομία είναι άμεση. Το εμπόριο αρχίζει να πέφτει. Οι επενδύσεις αναβάλλονται. Υπάρχει φυγή κεφαλαίων. Πολύ γρήγορα, η ανεργία αρχίζει να αυξάνεται και η παραγωγή μειώνεται. Αυτό ακριβώς συμβαίνει στη ζώνη του ευρώ τώρα.

Για την ανάκαμψη λοιπόν χρειάζεται νόμισμα που να λειτουργεί στην οικονομία ως νόμισμα. Και το ευρώ δεν μπορεί, ούτε καν με τον παλιό τρόπο. Κι επομένως είμαστε υποχρεωμένοι να βιώσουμε μια απίστευτη καταστροφή περιμένοντας πότε και πώς θα τα βρουν οι κορυφές της παγκόσμιας οικονομίας και της ευρωζώνης, ή να επιβάλουμε εμείς ως λαός το ταχύτερο δυνατό το δικό μας εθνικό νόμισμα προκειμένου να επιβιώσουμε ως χώρα και να αντιμετωπίσουμε την πρωτοφανή ύφεση που έχει ήδη μετατραπεί σε οικονομική παρακμή και κατάρρευση. Τι θα χρειαστεί ακόμη για να συνειδητοποιήσουμε ως λαός ότι δεν έχουμε άλλη επιλογή;

Δημοσιεύτηκε στο Χωνί, 19/8/2012

 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΖΑΚΗΣ

logioshermes.blogspot.com