Αληθινές ιστορίες: Τι μπορεί να πάθει κανείς από το πολύ άγχος…

Σχέση άγχους και κατάθλιψης

Γράφει ο ψυχίατρος- νευρολόγος κύριος Παύλος Σακκάς 


Το άγχος οφείλεται σε υπερεγρήγορση, σε υπερβολική ευ- ερεθιστότητα κάποιων νευρωνικών κυκλωμάτων στον εγκέφαλό μας. To GABA (γ-αμινο-βουτυρικό οξύ) είναι μια ενδογενής ουσία, που προκαλεί μείωση της ευερεθιστότητας των νευρικών κυττάρων. Έτσι αν χορηγήσουμε ένα φάρμακο που μιμείται το GABA, θα έχουμε καταστολή της ευερεθιστότητας και επομένως καταστολή του άγχους. Τέτοια φάρμακα είναι τα γνωστά μας αγχολυτικά ή ηρεμιστικά. Επίσης παρόμοια δράση έχει άλλωστε και το οινόπνευμα, το αρχαιότερο αγχολυτικό φάρμακο, που ανακάλυψε ο άνθρωπος.

Έχει όμως παρατηρηθεί ότι τα αγχολυτικά δεν αποτελούν από μόνα τους, οριστική λύση στο άγχος. Τα αγχολυτικά μειώνουν το άγχος προσωρινά, αλλά προφανώς δεν μπορούν να θεραπεύσουν τις αιτίες του άγχους. Αν διερευνήσουμε το ιστορικό όσων ασθενών, εμφανίζουν κρίσεις πανικού, ή άλλες εκδηλώσεις άγχους, θα διαπιστώσουμε ότι όλα ξεκίνησαν, μια περίοδο που ο ασθενής περνούσε δύσκολα ψυχολογικά. Το άγχος εμφανίζεται και εξαπλώνεται όταν υπάρχει ψυχική καταπόνηση, δηλαδή όταν τα κυκλώματα σεροτονίνης, που είναι υπεύθυνα για την κατάθλιψη, καταπονούνται.

Από την άλλη, έχει παρατηρηθεί ότι αν δεν θεραπεύσουμε το άγχος και χρονίσει, τότε πολύ συχνά, μπορεί ο ασθενής να εμφανίσει κατάθλιψη. Και αυτό όχι μόνο λόγω της αναπηρίας, που επιφέρει το άγχος όταν γίνει καθημερινή κατάσταση. Αλλά είναι προφανές ότι υπάρχει και κά- ποια κοινή παθοφυσιολογία, που διατρέχει το άγχος και την κατάθλιψη.

Έτσι έχει πλέον γίνει πεποίθηση όλων των ειδικών, ότι για να θεραπευτεί ριζικά το άγχος απαιτείται και αντικαταθλιπτική αγωγή. Τα αντικαταθλιπτικά, ενισχύοντας τα κυκλώματα σεροτονίνης και νοραδρεναλίνης, ασκούν έμμεσο έλεγχο στην ευκολία που αναδύεται το άγχος. Εμποδίζουν θα λέγαμε το εύκολο πάτημα του κουμπιού του «συναγερμού». Φαίνεται ότι όταν τα κυκλώματα της κατάθλιψης αδυνατούν να δουλέψουν αποτελεσματικά, χάνουν τον έλεγχο του «συναγερμού», ο οποίος τότε μπορεί να ενεργοποιηθεί ευκολότερα και χωρίς σοβαρό λόγο.

Επίσης είναι κοινή διαπίστωση ότι η ύπαρξη άγχους, που συχνά συνοδεύεται από κατάθλιψη, προκαλεί επιδείνωση των σωματικών συμπτωμάτων, τόσο αντικειμενικά, όσο και υποκειμενικά. Οι καλύτεροι πελάτες των παθολόγων και των καρδιολόγων είναι οι αγχώδεις ασθενείς. Παρόλ’ αυτά είναι αξιοσημείωτο ότι οι συνάδελφοι των ειδικοτήτων αυτών, δείχνουν αμηχανία όταν τους αντιμετωπίζουν. Κι αυτό γιατί γνωρίζουν από την πείρα τους, ότι δεν πρόκειται να τους ικανοποιήσουν. Ο αγχώδης ασθενής που βγαίνει από το γραφείο του καρδιολόγου, κρατώντας μια φυσιολογική εξέταση και τη διαβεβαίωση του καρδιολόγου ότι «δεν έχει τίποτε η καρδιά του», δεν είναι ευχαριστημένος. Μένει ανικανοποίητος από τη διαβεβαίωση του γιατρού, γιατί ξέρει πολύ καλά ότι τα συμπτώματα θα του ξανάρθουν.

Είναι όχι μόνο ανικανοποίητος, αλλά και εκτεθειμένος στους συγγενείς και φίλους που τον συνόδευσαν στον γιατρό, γιατί φαίνεται σαν να έκανε όλη αυτήν την εξέταση, χωρίς ουσιαστικό λόγο. Ο ασθενής που έχει κρίσεις άγχους με σωματικά συμπτώματα, στο βάθος του θα επιθυμούσε να του είχε διαγνώσει ο γιατρός κάτι σοβαρό. Μάλιστα αν σκεφτούμε ότι συνήθως πρόκειται για έκτακτες προσαγωγές στα επείγοντα των νοσοκομείων, τότε μπορούμε να αντιληφθούμε την απογοήτευση του ασθενούς και την ενόχληση των συνοδών, όταν οι γιατροί λένε ότι δεν είχε τίποτε παθολογικό ο ασθενής τους.

Την επόμενη φορά, γιατί πάντα υπάρχει επόμενη κρίση άγχους, οι συγγενείς κοιτάνε επιτιμητικά τον ασθενή σαν να του λένε: «Όχι πάλι/*. Γιατί βέβαια όλοι, εκείνη την ώρα γνωρίζουν ότι ο συναγερμός είναι ψεύτικος. Και στην κυριολεξία αυτό συμβαίνει. Ένας ψεύτικος συναγερμός από το μυαλό του ασθενούς. Όχι συνειδητά, γιατί εκείνος που υποφέρει περισσότερο είναι ο ίδιος ο ασθενής.

Είχα μια ασθενή που δεν μπορούσε να απομακρυνθεί από την Αθήνα, γιατί μόνο στην πρωτεύουσα, με τα πολλά νοσοκομεία ένιωθε ασφαλής. Μάλιστα στο μυαλό της είχε έναν χάρτη με τις θέσεις των νοσοκομείων, έτσι πάντα ήξερε ποιο νοσοκομείο ήταν πλησιέστερα στον τόπο που βρισκόταν. Πίστευε ότι δεν μπορούσε να απομακρυνθεί από έναν συγκεκριμένο δακτύλιο που περιέβαλε την πρωτεύουσα. Δεν είχε πάει ούτε διακοπές, τα πέντε χρόνια που είχε το πρόβλημα με τις κρίσεις άγχους. Ουσιαστικά ζούσε σε μια φυλακή. Καταλάβαινε ότι ήταν παράλογο, αλλά όπως οι περισσότεροι ασθενείς αυτής της κατηγορίας, νόμιζε ότι ήταν «ιδιοτροπία» της, που δεν μπορούσε να υπερνικήσει, όπως είναι μια κακιά συνήθεια, που δεν μπορούμε να κόψουμε.

Φταίει η άποψη που επικρατεί στην κοινωνία μας, ότι το άγχος μπορούμε να το ελέγξουμε μόνοι μας. Έτσι οι ασθενείς αυτοί αισθάνονται αδύναμοι, όπως και την ασθένειά τους, τη θεωρούν προσωπική τους αδυναμία. Γι’αυτόν τον λόγο και οι περισσότεροι προσπαθούν να την κρύψουν και αργούν πολύ να ζητήσουν βοήθεια. Πιστεύω ότι έχουμε χρέος να μιλήσουμε δημόσια γι’αυτήν τη μεγάλη παρεξήγηση, που καταδικάζει αναρίθμητους ανθρώπους, να ζουν φυλακισμένοι στην αρρώστια τους αυτή.

Μια παλιά μου φοιτήτρια ζήτησε τη βοήθειά μου, λίγο μετά την αποφοίτησή της. Είχε διοριστεί σε περιφερειακό αγροτικό ιατρείο σε νησί του Ιονίου. Εγκαταστάθηκε στο νησί με τη βοήθεια των γονιών της, τους γύρισε στην Αθήνα με το αυτοκίνητό της και τώρα έπρεπε να επιστρέψει μόνη, στο αγροτικό της ιατρείο. Μου ζήτησε να τη βοηθήσω, αφού αισθάνθηκε τελείως απελπισμένη, με την κατάστασή της. Μου εκμυστηρεύτηκε ότι είχε εντοπίσει στη διαδρομή της από την Αθήνα, όλα τα νοσοκομεία και κέντρα υγείας που βρίσκονταν κοντά στον δρόμο της, καθώς και είχε υπολογίσει πόση ώρα χρειαζόταν για να πάει από το ένα σημείο στο άλλο. Στο μυαλό της είχε παίξει επανειλημμένα το σενάριο της διαδρομής Αθήνα-Πάτρα-νησί. «Φεύγοντας από την Αθήνα, σε ένα τέταρτο θα είμαι κοντά στο νοσοκομείο του Θριάσιου. Από εκεί τρέχοντας, σε 25 λεπτά, θα είμαι κοντά στην Κόρινθο, που διαθέτει μεγάλο νοσοκομείο. Από εκεί έχω υπολογίσει τον χρόνο που θα χρειάζομαι για κάθε επόμενο νοσοκομείο Αιγίου και Πάτρας. Στο ενδιάμεσο θα τρέχω, με σφιγμένα τα δόντια».

Μια άλλη ασθενής, μου εκμυστηρεύτηκε ότι δεν πήγαινε ποτέ σε κλειστές αίθουσες. Προσπαθούσε να πείσει τις παρέες της, να μην πηγαίνουν ούτε σινεμά ούτε σε μεγάλα κέντρα διασκέδασης. Κάθε φορά πρόβλημά του είναι ουρολογικό. Δυστυχώς όμως εκείνο που γίνεται συνήθως είναι καταστροφικό.

Ο παθολόγος, ο καρδιολόγος ή ο γαστρεντερολόγος συνήθως, αφού στείλουν τον ασθενή να κάνει όλες τις πιθανές και απίθανες εξετάσεις, τον χτυπάν στο ώμο και του λένε ότι δεν έχει τίποτε. Ή στην επιμονή τού ασθενούς, του συστήνουν ένα αγχολυτικό. Και όχι μόνο του λένε να παίρνει όσο γίνεται λιγότερο, αλλά τον προειδοποιούν ότι μη κάνει συχνή χρήση, γιατί… «αυτά τα φάρμακα συνηθίζονται». Η στάση αυτή των γιατρών, μπορεί να χαρακτηριστεί απλώς καταστροφική.

Επιπλέον η παραπομπή για εργαστηριακές εξετάσεις, ουσιαστικά ενισχύει την υποχονδριακή πεποίθηση του αγχώδους ασθενούς, ότι έχει κάτι σωματικό.

Κάτι μάλιστα ιδιαίτερα σοβαρό, αφού ο γιατρός του υποδεικνύει σοβαρές και κυρίως ακριβές εξετάσεις. Ακόμα οι συστάσεις για την αγχολυτική αγωγή με τον τρόπο που δίνονται συνήθως δεν είναι αποδοτικές. Και αυτό γιατί όταν έρθει η «κρίση», το άγχος κορυφώνεται σε υψηλά επίπεδα και μια μικρή δοσολογία αγχολυτικού, δεν είναι βέβαια σε θέση να την ελέγξει. Μάλιστα η τακτική αυτή της «μικρής αγχολυτικής αγωγής», συχνά κάνει και τον ασθενή να πιστέψει, ότι τα συμπτώματά του, δεν οφείλονται σε άγχος, αφού δεν ελέγχεται με αγχολυτικά.

Τέλος η στάση των περισσοτέρων γιατρών, που δεν είναι ειδικοί και δεν γνωρίζουν, είναι δυστυχώς δυσφημιστική, για τα ευεργετικά αυτά φάρμακα, που τόσο έχουν ανάγκη αυτοί οι ασθενείς.

4news.gr