Στο Αϊντχόφεν και στην Ουτρέχτη οι αρχές χρησιμοποιούν την «έξυπνη τεχνολογία» από τη ρύθμιση της κυκλοφορίας μέχρι την εγκληματικότητα. Οι νόμοι για την προστασία της ιδιωτικότητας -και δη, σε δημόσιο χώρο-, η εμπλοκή των εταιρειών στα προσωπικά δεδομένα των πολιτών και τι σημαίνει η φράση «έξυπνη πόλη είναι η ‘ιδιωτικοποιημένη’ πόλη». Ένα μπερδεμένο κουβάρι που ούτε καν οι δήμοι μπορούν (ή, θέλουν) να ξετυλίξουν.
Η οδός Stratumseind στο Αϊντχόβεν είναι γνωστό νυχτερινό στέκι. Κάθε Σάββατο βράδυ, επικρατεί το αδιαχώρητο: Τα μπαρ γεμίζουν ασφυκτικά και η μουσική είναι εκκωφαντική. Όσο προχωρά η νύχτα, τόσο ο δρόμος πλημμυρίζει κόσμο, άδεια, σπασμένα μπουκάλια και μεθυσμένους που διαπληκτίζονται. Όλα αυτά μέχρι που η Stratumseind έγινε ένας από τους πιο «έξυπνους δρόμους» της Ολλανδίας.
Σύμφωνα με τον Guardian, οι στύλοι φωτισμού εξοπλίστηκαν με συσκευές Wi-Fi, κάμερες και 64 μικρόφωνα, τα οποία ανιχνεύουν την επιθετική συμπεριφορά και προειδοποιούν την αστυνομία για τους καβγάδες. Είχε προηγηθεί ένα, όπως αποδείχτηκε αποτυχημένο πείραμα, σύμφωνα με το οποίο η ένταση στις λάμπες του δρόμου άλλαζε με στόχο την αλλαγή της διάθεσης (των μεθυσμένων), ενώ υπάρχει ακόμη ένα σχέδιο, το οποίο βρίσκεται στην τελική ευθεία: Η διάχυση μυρωδιάς πορτοκαλιών που θα λειτουργεί κατευναστικά στους ανθρώπους… Σε κάθε μία από τις παραπάνω περιπτώσεις ο στόχος είναι ένας και αφορά τη μεταμόρφωση της Stratumseind σε ασφαλές σημείο.
Εντωμεταξύ όμως, όλο αυτό το διάστημα, συλλέγονται και αποθηκεύονται δεδομένα. «Οι επισκέπτες αγνοούν ότι περπατώντας στον δρόμο εισέρχονται αυτομάτως σε ένα ζωντανό εργαστήριο», λέει ο Maša Galic, ερευνητής για την Προστασία της Ιδιωτικής Ζωής στον Δημόσιο Χώρο του Ινστιτούτου Τεχνολογίας και Κοινωνίας του Tilburg.
Δεδομένου ότι τα data για το Stratumseind χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία προφίλ και τη στόχευση πολιτών, το εν λόγω «πείραμα έξυπνης πόλης» υπόκειται στη νομοθεσία περί ιδιωτικότητας. Σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο περί προστασίας προσωπικών δεδομένων της Ολλανδίας, οι πολίτες πρέπει να ενημερώνονται εκ των προτέρων για τη συλλογή δεδομένων και να διευκρινίζεται ο σκοπός για τον οποίον συμβαίνει αυτό. Αλλά στο Stratumseind, όπως και σε πολλές άλλες «έξυπνες πόλεις» δεν γίνεται κάτι τέτοιο.
Ο Peter van de Crommert που εμπλέκεται στην υπόθεση της Stratumseind -υπό την ιδιότητα του project manager στο Dutch Institute for Technology, Safety and Security- ισχυρίζεται ότι οι επισκέπτες δεν χρειάζεται να ανησυχούν για την ιδιωτικότητά τους, καθώς υποστηρίζει ότι τα δεδομένα αφορούν το πλήθος, όχι κάθε άτομο ξεχωριστά. «Το σχόλιο που ακούμε πιο συχνά είναι ‘ο μεγάλος αδερφός παρακολουθεί’. Προσωπικά, προτιμώ να λέω ‘ο μεγάλος αδελφός βοηθάει’. Θέλουμε ασφαλή νυχτερινή ζωή, αλλά όχι στρατιώτες σε κάθε γωνιά του δρόμου».
Η φράση «έξυπνες πόλεις» έχει ταυτιστεί με μεγάλα project: Το Σόνγκντο στη Νότια Κορέα, το κέντρο ελέγχου της IBM στο Ρίο ντε Τζανέιρο, ακόμη και τις εκατοντάδες νέες «έξυπνες πόλεις» στην Ινδία. Επίσης, το Τορόντο στο οποίο η Google θα χτίσει μία ολόκληρη νέα «έξυπνη γειτονιά» και την Αριζόνα όπου ο Μπιλ Γκέιτς σχεδιάζει να δημιουργήσει τη δική του «έξυπνη πόλη».
Αλλά, ο τρόπος με τον οποίο η «έξυπνη πόλη» διαπερνά στην πραγματικότητα κάθε πτυχή της καθημερινότητας των πολιτών, πουθενά δεν είναι τόσο έντονος όσο στις πόλεις της Ολλανδίας.
Το app του δήμου που στέλνει προσωπικά δεδομένα σε εταιρεία
Στην πόλη Ενσέντε -που αποτελεί και πόλο έλξης για τους φοιτητές- οι αισθητήρες κυκλοφορίας συλλέγουν το σήμα wifi του κινητού, ακόμη και όταν κάποιος δεν είναι συνδεδεμένος σε δίκτυο wifi.Οι trackers καταχωρούν τη διεύθυνση του MAC και τον αριθμό της κάρτας δικτύου του smartphone.
Το δημοτικό συμβούλιο θέλει στοιχεία για τους επισκέπτες: Πόσο συχνά επισκέπτονται το Enschede, ποιες διαδρομές ακολουθούν και ποιά σημεία προτιμούν. Ο Dave Borghuis, κάτοικος της πόλης, δεν εντυπωσιάστηκε από τις εξηγήσεις του δημοτικού συμβουλίου και προχώρησε σε καταγγελία. «Δεν νομίζω ότι είναι σωστό να παρακολουθεί ο δήμος τους πολίτες του με αυτό τον τρόπο. Αν θέλετε να κάνετε μια βόλτα στην πόλη, πρέπει να αισθάνεστε ελεύθερος».
Το Ενσέντε δηλώνει ενθουσιασμένο με τα πλεονεκτήματα της «έξυπνης πόλης». Ο δήμος υποστηρίζει ότι με τις επενδύσεις υποδομής, όπως μια έξυπνη εφαρμογή κυκλοφορίας που επιβραβεύει τους πολίτες όταν χρησιμοποιούν ποδήλατο, μετακινούνται πεζή και κάνουν χρήση των δημόσιων συγκοινωνιών, εξοικονόμησε 36 εκατ. ευρώ. (Η ειρωνεία είναι ότι μία από τις «ανταμοιβές» είναι η δωρεάν μέρα ιδιωτικού πάρκινγκ). Μόνο όσοι ψάξουν με επιμονή στα ψιλά γράμματα του traffic app ανακαλύπτουν ότι η εν λόγω εφαρμογή δημιουργεί «προσωπικά προφίλ κινητικότητας» και ότι τα συλλεχθέντα προσωπικά δεδομένα ανήκουν στην εταιρεία Mobidot.
Η «στοχευμένη επιτήρηση» και το κουβάρι στην Ουτρέχτη
Στη Silicon Valley πιστεύουν ότι η τεχνολογική πρόοδος δεν πρέπει να μπλοκάρεται από τους «δημόσιους κανονισμούς». Το αποκαλούν «καινοτομία χωρίς άδεια». Γι’ αυτό και οι εταιρείες σωπαίνουν όσον αφορά τα δεδομένα που συλλέγονται σε δημόσιο χώρο και στον τρόπο με τον οποίον αυτά χρησιμοποιούνται. Συχνά ούτε οι ίδιες οι πόλεις -η δημοτική αρχή- έχουν γνώση του θέματος.
Η Ουτρέχτη έχει γίνει ένα κουβάρι αποσπασματικών, μεμονωμένων εφαρμογών, χωρίς κεντρική εποπτεία. Ουδείς γνωρίζει πόσες ακριβώς κάμερες έχουν τοποθετηθεί και πόσοι αισθητήρες, ή τι ακριβώς κάνουν. Το 2014, η πόλη επένδυσε 80 εκατ. ευρώ σε διαχείριση δεδομένων που μοιράστηκαν σε 80 project. Η Ουτρέχτη διαθέτει από αίθουσα παρακολούθησης των social media, μέχρι έξυπνους κάδους, έξυπνα φώτα δρόμου με αισθητήρες, σαρωτές αυτοκινήτων που δίνουν εισιτήρια στάθμευσης και πρόγραμμα πρόβλεψης διαρρήξεων (με τη διαφορά ότι κανείς δεν ξέρει τις θέσεις στις οποίες όλα αυτά είναι εγκαταστημένα). Αλλά, όταν τέθηκαν ερωτήσεις στον δήμο για τα 22 (από τα συνολικά 80) «smart projects», δόθηκαν απαντήσεις μόλις για 5 από αυτά. Για τα υπόλοιπα παρέπεμψαν τους δημοσιογράφους στις ιδιωτικές εταιρείες. Η πόλη παρακολουθεί επίσης τον αριθμό των νέων οι οποίοι περπατούν στους δρόμους, την ηλικιακή ομάδα τους, ξέρει εάν γνωρίζουν ο ένας τον άλλον, τη μεταξύ τους κατάσταση -αν η συνομιλία τους είναι σε καλό κλίμα- κατά πόσο ή όχι, γίνονται ενοχλητικοί.
Τις πληροφορίες παρακολουθούν δυνάμεις της αστυνομίας μέσω φορητών συσκευών. Η διαδικασία ονομάζεται «στοχευμένη και καινοτόμος επιτήρηση». Όπως πολλές πόλεις, έτσι και η Ουτρέχτη υποστηρίζει ότι ενεργεί σύμφωνα με τους νόμους περί ιδιωτικότητας, διότι τα data είναι ανώνυμα ή φέρουν ψεύτικα ονόματα (αντί ονόματος και διεύθυνσης δίνεται ένας αριθμός). Αλλά τα ψευδώνυμα προσωπικά δεδομένα παραμένουν προσωπικά δεδομένα. «Η διαδικασία δεν είναι μη αναστρέψιμη αν αποθηκευτεί το αρχείο », λέει η Mireille Hildebrandt, καθηγήτρια Νομικής στο Πανεπιστήμιο Radboud. «Επιπλέον, στην περίπτωση που δημιουργούνται προσωπικά προφίλ και κάποιος ενεργεί επί αυτών, πάλι υπάρχει παραβίαση της ιδιωτικής ζωής και ενδέχεται -έστω και αθέλητα- να οδηγήσει σε διακρίσεις». Η Hildebrandt παραπέμπει στον τρόπο με τον οποίον καταχωρούνται στην Ουτρέχτη τα δεδομένα φυλής και υγείας των εκδιδομένων γυναικών, πολιτική που επικρίθηκε σφόδρα από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων της χώρας.
Ένα ακόμη καίριο ερώτημα που παραμένει αναπάντητο αφορά το ποιος έχει στην κατοχή του τα δεδομένα που συλλέγονται σε δημόσιο χώρο. Ο Arjen Hof, διευθυντής της εταιρείας Civity, που δημιουργεί ψηφιακές πλατφόρμες για συλλογή δεδομένων οι οποίες απευθύνονται σε κράτη υποστηρίζει ότι «οι κρατικές αρχές αναθέτουν ολοένα και περισσότερες εργασίες σε ιδιωτικές εταιρείες. Από τη μεταφορά αποβλήτων μέχρι τον φωτισμό στους δρόμους. Αλλά δεν συνειδητοποιούν ότι την ίδια στιγμή συλλέγονται πάρα πολλά δεδομένα, εξού και συχνά παραλείπουν να συμπεριλάβουν στα συμβόλαια την κυριότητα των δεδομένων».
«Έξυπνη πόλη είναι η ‘ιδιωτικοποιημένη’ πόλη»
Ο Hof φέρνει το παράδειγμα της CityTec, μιας εταιρείας που διαχειρίζεται 2.000 χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων, 30.000 φανάρια και 500.000 θέσεις φωτισμού σε όλη την Ολλανδία. Η εταιρεία αρνείται να μοιραστεί με τους δήμους τα δεδομένα που συλλέγει μέσω των αισθητήρων που έχει εγκαταστήσει στους στύλους φωτισμού.
«Το επιχείρημά τους ήταν ότι, παρότι ο δήμος κατέχει νομίμως τους στύλους, ο οικονομικός ιδιοκτήτης είναι η CityTec και, για λόγους ανταγωνισμού, δεν θέλει να δώσει τα data», λέει ο Hof. Αυτό συνέβη πριν από τρία χρόνια, αλλά παραμένει η συνήθης πρακτική για πολλές εταιρείες. Οι εταιρείες είναι που υπαγορεύουν τους όρους, όχι οι δήμοι.
Οι πόλεις εξαρτώνται όλο και περισσότερο από τις ιδιωτικές εταιρείες. «Η εξέλιξη της έξυπνης πόλης, το αποκορύφωμα της, είναι η ιδιωτικοποιημένη πόλη. Η πόλη στην οποία θα πρέπει να πληρώνεις για υπηρεσίες που παλαιότερα ήταν δωρεάν» σημειώνει ο δημοσιογράφος τεχνολογίας Evgeny Morozov, ο οποίος αναφέρεται στις επιδοτήσεις που δίνει το κράτος και χρησιμοποιούνται για την καινοτομία από ιδιωτικές εταιρείες, όπως συμβαίνει στο Άσσεν, την πόλη των 70.000 κατοίκων στα βόρεια της Ολλανδίας.
Το Άσσεν δημιούργησε ένα δίκτυο οπτικών ινών για (πολύ) γρήγορο ίντερνετ το 2011, στο οποίο συνέδεσε 200 αισθητήρες που μετρούσαν, μεταξύ άλλων, τη ροή των αυτοκινήτων. Η πόλη συνέδεσε στο ίδιο πλέγμα τα φανάρια, τους χώρους και τα σήματα στάθμευσης. Το κόστος των 46 εκατ. ευρώ «έσπασε» στα τέσσερα, μεταξύ Βρυξελλών, κεντρικής διοίκησης, περιφέρειας και δήμου. Εταιρείες όπως η εταιρεία πλοήγησης αυτοκινήτων TomTom χρησιμοποίησαν επίσης, το δίκτυο αισθητήρων για τη δοκιμή νέων υπηρεσιών. Το Sensor City κήρυξε πτώχευση πριν από έναν χρόνο. Τώρα, το χρηματοδοτούμενο από το δημόσιο δίκτυο οπτικών ινών, αισθητήρων και λοιπών θα πωληθεί σε κάποια ιδιωτική εταιρεία και ο δήμος είναι υποχρεωμένος να συνάψει καινούργια συμφωνία με τον νέο ιδιοκτήτη για τη χρήση των φαναριών και των σημείων στάθμευσης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι απόψεις των αναρτήσεων δεν ταυτίζονται υποχρεωτικά με τις δικές μας.
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.