Γυρνώντας στο σπίτι ο Vanders πήγε στο κρεβάτι του και άρχισε να νιώθει ολοένα και χειρότερα. Μετά από μερικές βδομάδες, αδυνατισμένος και ετοιμοθάνατος, απευθύνθηκε στο τοπικό νοσοκομείο, όπου οι γιατροί δεν μπορούσαν να βρουν κάποια αιτία για τα συμπτώματά του ή να αναστείλουν την επιδείνωση της υγείας του. Μόνο τότε, είπε η γυναίκα του σε έναν από τους γιατρούς, στον Drayton Doherty, για το ξόρκι.
Ο Doherty σκέφτηκε πολύ βαθιά το θέμα για πολύ ώρα. Το επόμενο πρωί, κάλεσε την οικογένεια του Vanders να έρθουν στο προσκεφάλι του ετοιμοθάνατου Vance. Τους είπε πως την προηγούμενη νύχτα κατάφερε να ξεγελάσει τον μάγο γιατρό φέρνοντάς τον στο νεκροταφείο και αφού τον έδεσε σε ένα δέντρο δεν τον άφησε παρά μόνον όταν του εξήγησε πώς λειτουργούσε η κατάρα. Το φάρμακο που είχε ρίξει στον Vance, όπως τους αφηγήθηκε, έβαλε αυγά σαύρας μέσα στο στομάχι του τα οποία και εκκολάφθηκαν μέσα στο σώμα του. Είχε μείνει πλέον ένα ερπετό το οποίο έτρωγε τον Vanders από μέσα προς τα έξω.
Μεγαλειώδης Τελετή
Στη συνέχεια ο Doherty κάλεσε μια νοσοκόμα που είχε γεμίσει μια σύριγγα με ένα δυνατό εμετικό φάρμακο, όπως είχαν συνεννοηθεί από πριν. Με τελετουργικό τρόπο εξέτασε το όργανο και ένεσε το περιεχόμενό του στο μπράτσο του Vanders. Λίγα λεπτά αργότερα ο Vanders άρχισε να βογκάει και να κάνει εμετό ανεξέλεγκτα. Στα μέσα της όλης διαδικασίας, χωρίς να τον προσέξει κανείς άλλος που βρισκόταν στο δωμάτιο, ο Doherty πρόσθεσε το ενοχοποιητικό στοιχείο, μια πράσινη σαύρα που είχε κρύψει μέσα στην τσάντα του. Κοίταξε τι βγήκε από μέσα σου Vance, φώναξε. Απελευθερώθηκες από την κατάρα.
Ο Vanders έριξε μια ματιά και μετά έγειρε πίσω στο μαξιλάρι και έπεσε σε βαθύ ύπνο. Όταν ξύπνησε το επόμενο πρωί ήταν σε εγρήγορση και είχε μεγάλη όρεξη. Γρήγορα ανέκτησε τις δυνάμεις του και βγήκε από το νοσοκομείο μετά από μια βδομάδα.
Τα στοιχεία από το συγκεκριμένο περιστατικό που συνέβη πριν από 80 χρόνια επιβεβαιώθηκαν από τέσσερα άτομα που εργαζόντουσαν στον τομέα της υγείας. Ίσως το πιο αξιοσημείωτο πράγμα σχετικά με την υπόθεση είναι η επιβίωση του Vanders.
Υπάρχουν πολυάριθμες τεκμηριωμένες περιπτώσεις από διάφορα μέρη της γης που αφορούν ανθρώπους οι οποίοι πέθαναν αφού είχαν υποστεί κάποια κατάρα. Χωρίς ιατρικά αρχεία και αποτελέσματα αυτοψίας δεν υπάρχει τρόπος να είναι κανείς σίγουρος για το πώς ακριβώς αυτοί οι άνθρωποι έφτασαν στο τέλος της ζωής τους. Το κοινό στοιχείο σ' αυτές τις υποθέσεις είναι ωστόσο, πως μια φιγούρα που προκαλεί δέος δίνει μια κατάρα σε κάποιον, είτε με κάποιο κόκαλο από πουλερικό ή κραδαίνοντας ένα κόκαλο από ζώο μπροστά στο θύμα. Σύντομα αργότερα, το θύμα πεθαίνει, φαινομενικά από φυσικά αίτια.
Το Νέο Βουντού
Ίσως να σκεφτείτε πως πράγματα σαν αυτό είναι ολοένα και πιο σπάνια και περιορίζονται σε απομακρυσμένες φυλές. Αλλά σύμφωνα με τον Clifton Meador, έναν γιατρό στην Ιατρική Σχολή Vanderbilt στο Nashville του Tennessee που συνέλεξε τεκμήρια για υποθέσεις όπως αυτή του Vanders, η κατάρα έχει λάβει μια νέα μορφή.
Ας δούμε την περίπτωση του Sam Shoeman, που είχε διαγνωστεί τη δεκαετία του 1970 πως βρίσκεται στο τελικό στάδιο καρκίνου το ήπατος και του απέμεναν μόνο μερικοί μήνες για να ζήσει. Ο Shoeman πέθανε μέσα στο συγκεκριμένο διάστημα όπως είχε προβλεφθεί, αλλά η αυτοψία αποκάλυψε πως οι γιατροί του είχαν κάνει λάθος. Ο όγκος ήταν μικροσκοπικός και δεν είχε κάνει μεταστάσεις. Δεν πέθανε από καρκίνο αλλά από το γεγονός ότι πίστευε ότι θα πεθάνει από καρκίνο, ανέφερε ο Meador. Εάν ο καθένας σε αντιμετωπίζει σα να πρόκειται να πεθάνεις θα το πιστέψεις. Τα πάντα σε ολόκληρη την ύπαρξή σου θα αρχίσουν να προετοιμάζονται για να πεθάνεις.
Έτσι, ο συγκεκριμένος άνθρωπος δεν πέθανε από καρκίνο, αλλά από την πεποίθησή του ότι πέθαινε από καρκίνο.
Περιπτώσεις σαν αυτή του Shoeman μπορεί να αποτελούν ακραία παραδείγματα ενός πολύ πιο ευρέως εκτεταμένου φαινομένου. Πολλοί ασθενείς που υποφέρουν από επώδυνες παρενέργειες, για παράδειγμα, μπορεί να πάσχουν από αυτές μονάχα επειδή τους είπαν πως θα πρέπει να τις περιμένουν. Ακόμα περισσότερο, άνθρωποι που πιστεύουν πως έχουν υψηλό ρίσκο για κάποια συγκεκριμένη ασθένεια είναι πιο πιθανό να νοσήσουν από την ασθένεια αυτή απ' ότι άνθρωποι με τους ίδιους παράγοντες επικινδυνότητας που πιστεύουν πως δεν διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο. Φαίνεται πως οι σύγχρονοι μάγοι γιατροί φοράνε λευκές ρόμπες και κρατούν στηθοσκόπια.
Το Φαινόμενο Nocebo
Η άποψη ότι η πεποίθηση πως είσαι άρρωστος μπορεί να σε αρρωστήσει μπορεί να φαίνεται παρατραβηγμένη, ωστόσο αυστηρότατες κλινικές δοκιμές έχουν αποδείξει πέρα από κάθε αμφιβολία πως το αντίθετο ισχύει, δηλαδή πως η δύναμη της υποβολής μπορεί να βελτιώσει την υγεία. Πρόκειται για το γνωστό φαινόμενο placebo (placebo effect). Βέβαια τα placebo δεν κάνουν θαύματα, αλλά μπορούν να προκαλέσουν μετρήσιμες φυσικές επιδράσεις.
Το φαινόμενο placebo έχει ένα κακό δίδυμο: το φαινόμενο nocebo, κατά το οποίο ψεύτικα χάπια και αρνητικές προσδοκίες μπορούν να προκαλέσουν βλαβερά αποτελέσματα. Ο όρος 'nocebo', που σημαίνει 'θα υποστώ βλάβη' δεν είχε προταθεί μέχρι τη δεκαετία του 1960 και το φαινόμενο είχε μελετηθεί πολύ λιγότερο απ' ότι το placebo. Δεν είναι εύκολο, πράγματι, να πάρεις ηθική συγκατάθεση για μελέτες που έχουν σχεδιαστεί για να κάνουν ανθρώπους να νιώσουν χειρότερα, όπως αναφέρει το sahiel.
Αυτά που γνωρίζουμε προτείνουν πως οι συνέπειες του nocebo έχουν μεγάλη εμβέλεια. Ο θάνατος από βουντού, εάν υπάρχει, μπορεί να αναπαριστά μια ακραία μορφή του φαινομένου nocebo, δηλώνει ο ανθρωπολόγος Robert Hahn του Αμερικάνικου Κέντρου για τον Έλεγχο της Ασθένειας και για την Πρόληψη (US Center for Disease Control and Prevention) στην Ατλάντα της Georgia, ο οποίος έχει μελετήσει το φαινόμενο nocebo.
Απειλή για τη Ζωή
Σε κλινικές δοκιμές, περίπου το ένα τέταρτο ασθενών από ομάδες ελέγχου που τους δόθηκε αδρανής θεραπεία, βιώσανε αρνητικές παρενέργειες. Η σοβαρότητα των παρενεργειών αυτών κάποιες φορές ταιριάζει με εκείνη που συνδέεται με πραγματικά φάρμακα. Μια ερευνητική ανασκόπηση 15 δοκιμών που συμπεριλάμβαναν χιλιάδες ασθενείς που τους είχαν συνταγολογηθεί είτε β ανασταλτικά είτε κάποια ουσία ελέγχου έδειξε πως και οι δύο ομάδες ανέφεραν συγκρίσιμα επίπεδα από παρενέργειες, μέσα σ' αυτές την κόπωση, συμπτώματα κατάπτωσης, και σεξουαλική δυσλειτουργία. Ένας ίδιος αριθμός αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τις μελέτες εξαιτίας των παρενεργειών αυτών.
Ενίοτε, οι επιδράσεις μπορεί να είναι απειλητικές για τη ζωή. Οι πεποιθήσεις και οι προσδοκίες δεν είναι μόνο συνειδητά, λογικά φαινόμενα, έχουν επίσης φυσικές συνέπειες, δηλώνει ο Hahn.
Τα φαινόμενα τύπου nocebo μπορούν να απαντηθούν και στην συνήθη καθημερινή ιατρική πρακτική. Περίπου 60 τοις εκατό των ασθενών που λαμβάνουν χημειοθεραπεία ξεκινούν να νιώθουν άσχημα πριν την αρχίσουν. Μπορεί να συμβεί πριν από μέρες, ή στο ταξίδι καθώς πηγαίνουν προς τη θεραπεία, λέει ο κλινικός ψυχολόγος Guy Montgomery από την Ιατρική Σχολή του Mount Sinai στη Νέα Υόρκη. Κάποιες φορές η ίδια η σκέψη της θεραπείας ή της φωνής του γιατρού είναι αρκετά για να κάνουν τους ασθενείς να νιώσουν άσχημα. Αυτή η 'ναυτία της προσμονής' πιθανόν να προέρχεται από κλασική εξάρτηση. Όταν οι ασθενείς συνδέουν υποσυνείδητα κάποιο μέρος της εμπειρίας τους με το αίσθημα ναυτίας. Επίσης, μπορεί να συμβαίνει λόγω των στενόχωρων προσδοκιών τους.
Είναι ανησυχητικό, το ότι το φαινόμενο nocebo μπορεί ακόμα και να είναι κολλητικό. Περιπτώσεις όπου συμπτώματα χωρίς κάποια προσδιορισμένη αιτία είχαν διαδοθεί σε ομάδες από ανθρώπους έχουν συμβεί εδώ και αιώνες, ένα φαινόμενο που είναι γνωστό ως μαζική ψυχογενής νόσος. Ένα τέτοιο ξέσπασμα ενέπνευσε μια πρόσφατη έρευνα που έγινε από τους ψυχολόγους Irving Kirsch και Giuliana Mazzoni του Πανεπιστημίου του Hull στη Μεγάλη Βρετανία.
Ζήτησαν σε κάποιους από μια ομάδα φοιτητών να εισπνεύσουν ένα δείγμα από φυσιολογικό αέρα, για το οποίο τους είχαν πληροφορήσει πως υποπτευόντουσαν πως είχε μια 'περιβαλλοντική τοξίνη' συνδεδεμένη με ναυτία, πονοκέφαλο, φαγούρα και νύστα. Μισοί από τους συμμετέχοντες επίσης είδαν μια γυναίκα που εισέπνευσε το δείγμα και ανέπτυξε αυτά τα συμπτώματα. Οι φοιτητές που εισέπνευσαν την ουσία ήταν πιο πιθανό να αναφέρουν τέτοια συμπτώματα από τους φοιτητές που δεν την εισέπνευσαν. Τα συμπτώματα ήταν επίσης πιο έντονα σε γυναίκες, ιδιαίτερα σε εκείνες που είχαν δει κάποιον άλλο να αρρωσταίνει, ένα είδος προκατάληψης που επίσης συναντάται στην μαζική ψυχογενή νόσο.
Η έρευνα δείχνει πως εάν κάποιος ακούσει ή παρατηρήσει μια πιθανή παρενέργεια είναι πιο πιθανό να την αναπτύξει ο ίδιος. Αυτό τοποθετεί τους γιατρούς σε μια περίεργη περίσταση. Από τη μια μεριά οι άνθρωποι θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να ενημερώνονται για το τι θα πρέπει να περιμένουν, αλλά ακριβώς αυτή η ενημέρωση κάνει πιο πιθανό το να εμφανίσουν τις παρενέργειες αυτές, αναφέρει η Mazzoni.
Nocebo σε ευρύτερο περιβάλλον
Αυτό σημαίνει πως οι γιατροί χρειάζεται να επιλέγουν προσεκτικά τα λόγια τους ώστε να ελαχιστοποιήσουν τις αρνητικές προσδοκίες, λέει ο Montgomery. Όλα εξαρτούνται από τον τρόπο που θα το πεις.
Και η ύπνωση μπορεί επίσης να βοηθήσει. Η ύπνωση αλλάζει τις προσδοκίες, κάτι που μειώνει το άγχος και το στρες και βελτιώνει το αποτέλεσμα που θα προκύψει, συμπληρώνει ο Montgomery. Πιστεύω πως η ύπνωση θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε ένα ευρύ φάσμα από συμπτώματα όπου οι προσδοκίες παίζουν κάποιον ρόλο.
Είναι η κλίμακα του προβλήματος nocebo αρκετά σοβαρή για να δικαιολογήσει τέτοια αντίμετρα; Δεν ξέρουμε ακριβώς επειδή υπάρχουν τόσες πολλές ερωτήσεις που παραμένουν αναπάντητες. Σε ποιες περιστάσεις συμβαίνουν τα φαινόμενα nocebo; Και για πόσο καιρό διαρκούν;
Φαίνεται ότι, όπως και με την αντίδραση placebo, οι επιδράσεις του nocebo ποικίλουν ευρέως και μπορεί να εξαρτούνται σε μεγάλο βαθμό με το συναφές περιβάλλον. Οι επιδράσεις του placebo σε κλινικές συνθήκες είναι συχνά πιο ισχυρές από εκείνες που προκαλούνται σε ένα εργαστήριο, λέει ο Paul Enck, ψυχολόγος στο πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Tbingen στη Γερμανία, ο οποίος προτείνει ότι το πρόβλημα του nocebo μπορεί να έχει έντονες επιδράσεις στον πραγματικό κόσμο. Για προφανείς λόγους ωστόσο, τα εργαστηριακά πειράματα είναι σχεδιασμένα για να προκαλούν μόνο ήπια και προσωρινά συμπτώματα nocebo.
Πραγματικές επιπτώσεις
Δεν είναι επίσης ξεκάθαρο ποιος είναι ευάλωτος. Η αισιοδοξία ή η απαισιοδοξία στον τρόπο που βλέπει κάποιος τα πράγματα πιθανών να παίζει κάποιο ρόλο, αλλά δεν υπάρχουν κάποιες συνεπείς προβλέψεις ανάλογα με την προσωπικότητα. Και τα δυο φύλα μπορούν να πέσουν θύματα της μαζικής ψυχογενούς νόσου, αν και οι γυναίκες αναφέρουν περισσότερα συμπτώματα απ' ότι οι άντρες. Ο Enck έδειξε πως στους άντρες, είναι περισσότερο η προσδοκία παρά η κλασική εξάρτηση που προκαλεί συμπτώματα nocebo. Για τις γυναίκες ισχύει το αντίθετο. Οι γυναίκες τείνουν να λειτουργούν περισσότερο βάσει προηγούμενων εμπειριών, ενώ οι άντρες φαίνονται πιο απρόθυμοι να λάβουν υπόψη τους ότι προηγήθηκε, συμπληρώνει.
Αυτό που γίνεται πιο ξεκάθαρο είναι το ότι αυτά τα φανερώς ψυχολογικά φαινόμενα έχουν πολύ πραγματικές συνέπειες στον εγκέφαλο.
Χρησιμοποιώντας εγκεφαλική απεικόνιση με PET (Positron Emission Tomography Τομογραφία Εκπομπής Ποζιτρονίων) ώστε να ανιχνεύσουν τους εγκεφάλους ατόμων που τους δόθηκε placebo ή nocebo, ο Jon-Kar Zubieta του πανεπιστημίου του Michigan, έδειξε πρόσφατα ότι οι επιδράσεις του nocebo συνδέονταν με μείωση της ντοπαμίνης και της δραστηριότητας των οπιούχων. Αυτό θα εξηγούσε πως το nocebo μπορεί να αυξήσει τον πόνο. Τα placebo, χωρίς αυτό να προκαλεί έκπληξη, προκάλεσαν την αντίθετη αντίδραση.
Στο μεταξύ, ο Fabrizio Benedetti της Ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου του Τορίνο στην Ιταλία βρήκε πως ο πόνος που προκαλείται από nocebo μπορεί να κατασταλεί από μια ουσία που λέγεται προγλουμίδη (proglumide), η οποία μπλοκάρει τους υποδοχείς της ορμόνης χολεκυστοκινίνη (Cholecyxtokinin CCK). Φυσιολογικά, οι προσδοκίες για πόνο προκαλούν άγχος, κάτι που ενεργοποιεί τους υποδοχείς της χολεκυστοκινίνης και προάγει τον πόνο.
Απόλυτη Αιτία
Η απόλυτη αιτία για το φαινόμενο nocebo δεν είναι όμως η νευροχημεία αλλά οι πεποιθήσεις. Σύμφωνα με τον Hahn, οι χειρούργοι είναι συχνά επιφυλακτικοί όταν πρόκειται να χειρουργήσουν ανθρώπους που πιστεύουν πως πρόκειται να πεθάνουν, γιατί αυτοί οι άνθρωποι συχνά πεθαίνουν. Και η πεποίθηση πως κάποιος είναι επιρρεπής σε καρδιακή προσβολή είναι από μόνη της ένας παράγοντας κινδύνου. Μια έρευνα έδειξε πως γυναίκες που πιστεύουν πως είναι ιδιαίτερα ευπρόσβλητες σε καρδιακή προσβολή είναι περίπου τέσσερις φορές πιο πιθανό να πεθάνουν από στεφανιαία νόσο απ' ότι άλλες γυναίκες με τους ίδιους παράγοντες κινδύνου για τη συγκεκριμένη νόσο.
Παρά τα αυξανόμενα στοιχεία ότι το φαινόμενο nocebo είναι πολύ πραγματικό, είναι πολύ δύσκολο σ' αυτήν την εποχή της λογικής να γίνει δεκτό ότι οι πεποιθήσεις των ανθρώπων μπορούν να τους σκοτώσουν. Άλλωστε, οι περισσότεροι από εμάς θα γελούσαμε εάν ένας παράξενα ντυμένος άντρας πηδούσε μπροστά μας κραδαίνοντας ένα κόκαλο και μας έλεγε πως πρόκειται να πεθάνουμε. Αλλά σκεφτείτε πως θα νιώθατε εάν ακούγατε το ίδιο πράγμα από ένα εκλεπτυσμένα ντυμένο σοβαρό γιατρό με έναν τοίχο γεμάτο από κρεμασμένα πτυχία και πιστοποιητικά ιατρικών γνώσεων, εφοδιασμένο με μια μεγάλη συλλογή από εξετάσεις και αναλύσεις. Το κοινωνικό και πολιτισμικό υπόβαθρο είναι κριτικής σημασίας, σύμφωνα με τον Enck.
Ο Meador θεωρεί πως η λανθασμένη διάγνωση του Shoeman (του ανθρώπου που πέθανε γιατί νόμιζε ότι επρόκειτο να πεθάνει από καρκίνο του ήπατος) και ο επακόλουθος θάνατός του χαρακτηρίζεται από πολλά από τα σημαντικά στοιχεία που ανευρίσκονται στους θανάτους βουντού. Ένας ισχυρός γιατρός ανακοινώνει μια θανατική καταδίκη η οποία γίνεται δεκτή αναντίρρητα από το θύμα και την οικογένειά του, οι οποίοι στη συνέχεια αρχίζουν να συμπεριφέρονται σύμφωνα με την πεποίθηση αυτή. Ο Shoeman, η οικογένειά του και οι γιατροί του, όλοι πίστευαν πως πεθαίνει από καρκίνο. Κι έτσι έγινε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Τίποτε το μυστηριώδες
Τα κακά νέα προωθούν κακή φυσιολογία. Πιστεύω πως μπορεί κανείς να πείσει τους ανθρώπους πως πρόκειται να πεθάνουν και να κάνει να συμβεί αυτό πραγματικά, λέει ο Meador. Δεν πιστεύω πως υπάρχει τίποτε το μυστηριώδες σχετικά μ' αυτό. Δε νιώθουμε άνετα με την ιδέα πως λέξεις ή συμβολικές δράσεις μπορούν να προκαλέσουν τον θάνατο γιατί αυτό αντικρούεται με το βιοχημικό μοντέλο του κόσμου μας.
Ίσως όταν η βιοϊατρική βάση του θανάτου βουντού αποκαλυφθεί στη λεπτομέρειά της θα είναι πιο εύκολο να δεχτούμε πως είναι πραγματική και πως μπορεί να επηρεάσει τον καθένα από εμάς.
Υπερβολική Δόση
Σε κατάπτωση μετά από τον χωρισμό του με την κοπέλα του ο Derek Adams πήρε με μιας όλα τα χάπια του. Και μετά το ξανασκέφτηκε. Φοβούμενος ότι επρόκειτο να πεθάνει, ζήτησε από έναν γείτονα να τον πάει στο νοσοκομείο όπου και κατέρρευσε. Ήταν τρεμάμενος, χλωμός και νυσταγμένος, η πίεσή του είχε πέσει και οι αναπνοές του ήταν γρήγορες. Ωστόσο, οι εξετάσεις και η τοξικολογική ανάλυση βγήκαν καθαρές. Μέσα στις επόμενες τέσσερις ώρες ο Adams έλαβε έξι λίτρα αλατούχου διαλύματος αλλά δεν έδειξε σημαντική βελτίωση.
Τότε, εμφανίστηκε ένας γιατρός από μια κλινική δοκιμή ενός αντικαταθλιπτικού στο οποίο είχε λάβει μέρος ο Adams. Ο Adams είχε λάβει μέρος στην έρευνα πριν από ένα μήνα. Αρχικά είχε νιώσει τη διάθεσή του να ανεβαίνει, αλλά ένας καυγάς με την κοπέλα του τον έκανε να καταπιεί τα υπόλοιπα 29 χάπια. Ο γιατρός αποκάλυψε πως ο Adams ήταν στην ομάδα ελέγχου. Τα χάπια από τα οποία είχε πάρει υπερβολική δόση δεν περιείχαν φαρμακευτική ουσία. Όταν ο Adams το έμαθε ένιωσε έκπληξη και συνήλθε μέσα σε δάκρυα. Μέσα σε 15 λεπτά είχε ανακτήσει πλήρως τις αισθήσεις του, η πίεση του αίματός του και ο καρδιακός του ρυθμός επέστρεψαν στο φυσιολογικό.
Είναι κολλητικό
Το Νοέμβριο του 1998 ένας δάσκαλος του Λυκείου στο Tennessee πρόσεξε μια οσμή που έμοιαζε με βενζίνη και άρχισε να παραπονιέται για πονοκέφαλο, ναυτία, κομμένη αναπνοή και ζαλάδα. Το σχολείο εκκενώθηκε και μέσα στην επόμενη βδομάδα περισσότερα από 100 άτομα, προσωπικό και μαθητές, παρουσιάστηκαν στο τοπικό τμήμα επειγόντων περιστατικών παραπονούμενοι για παρόμοια συμπτώματα.
Μετά από εξονυχιστικούς ελέγχους δε βρέθηκε καμιά ιατρική εξήγηση για τις αναφερόμενες ασθένειες. Ένα ερωτηματολόγιο που δόθηκε μετά από ένα μήνα αποκάλυψε πως οι άνθρωποι που ανέφεραν τα συμπτώματα αυτά ήταν περισσότερο γυναίκες και είχαν δει ή είχαν μάθει για κάποιον συμμαθητή τους που είχε αρρωστήσει. Ήταν η επίδραση nocebo σε μεγάλη κλίμακα, λέει ο ψυχολόγος Irving Kirsch του πανεπιστημίου Hull στη Μεγάλη Βρετανία. Δεν υπήρχε, στο βαθμό που μπορούμε να γνωρίζουμε, κάποια περιβαλλοντική τοξίνη, αλλά οι άνθρωποι άρχισαν να αρρωσταίνουν.
Ο Kirsch πιστεύει πως το να δουν έναν συμμαθητή τους να αναπτύσσει συμπτώματα προκάλεσε προσδοκίες για ασθένεια στα άλλα παιδιά, πυροδοτώντας την μαζική ψυχογενή νόσο. Ξεσπάσματα συμβαίνουν σε όλον τον κόσμο. Στο Jordan το 1998, 800 παιδιά παρουσίασαν παρενέργειες μετά από έναν εμβολιασμό και 122 από αυτά πήγανε στο νοσοκομείο, αλλά δε βρέθηκε κανένα πρόβλημα στο εμβόλιο
pronews.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι απόψεις των αναρτήσεων δεν ταυτίζονται υποχρεωτικά με τις δικές μας.
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.