Η γενιά των απατρίδων

Mα, τι κάνεις εδώ; Τι περιμένεις να βρεις πια στην Ελλάδα; Δεν έχεις μέλλον εδώ. Σήκω και φύγε, παιδάκι μου και φτιάξε κάπου τη ζωή σου. Η Ελλάδα περνάει κρίση και δεν θα το ξεπεράσει πριν γεράσεις. Θες να χαραμίσεις τη ζωή σου; Η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της. Το να ψάχνεις δουλειά εδώ χωρίς μέσον είναι πιο μάταιο και από το να περιμένεις πλοίο σε αεροδρόμιο. Σήκω
φύγε, σου λέω». Και όλοι πανικοβλήθηκαν. Και εγώ μαζί. Και οι περισσότεροι έφυγαν. Εγώ έμεινα. Από πείσμα και ξεροκεφαλιά, μάλλον. 
Ξεριζωθήκαμε όλοι. Όχι μόνο αυτοί που έφυγαν αλλά και αυτοί που έμειναν.  Ίσως περισσότερο αυτοί που έμειναν, δηλαδή. Γιατί αν δεν είναι ξεριζωμός το να αποχαιρετάς τους αγαπημένους σου ανθρώπους, να χάνεις τις ισορροπίες σου, να χάνεις τις σταθερές σου, να νιώθεις αδικημένος, ηττημένος, ανήμπορος, να σου κλέβουν τα όνειρα και το μέλλον σου, τότε τι είναι; Όχι, δεν είναι μόνο η ξενιτιά ξεριζωμός. Ξεριζωθήκαμε γιατί ούτε αυτοί που μείναμε έχουμε πλέον πατρίδα.
 

Illustration by Brian Stauffer

Το λεξικό ορίζει ως «πατρίδα» τον «τόπο εγκατάστασης, όπου ένα άτομο διαμορφώνεται ως προσωπικότητα». Τον τόπο εγκατάστασης που σου επιτρέπει να ονειρεύεσαι ούτως ώστε να διαμορφωθείς ως προσωπικότητα, θα προσθέσω εγώ. Παλιά ταξιδεύαμε πολύ, ονειρευόμασταν πολύ και ο κόσμος ήταν ένα σύμπαν με άπειρες δυνατότητες. Σπουδές στο εξωτερικό, πτυχία, μεταπτυχιακά, Erasmus, επισκέψεις σε «ξένους» φίλους. Η γενιά μου στα αεροδρόμια και στους σταθμούς των τρένων με μια βαλίτσα στο χέρι έλεγε συνεχώς χαμογελώντας: «όπου γης και πατρίς, είμαστε πολίτες του κόσμου, μένουμε παντού». Γιατί παντού είχαμε δυνατότητες, είχαμε ανθρώπους χαμογελαστούς να μας περιμένουν και να περιμένουμε, έναν καναπέ να μας φιλοξενήσει, ένα hostel για να κάνουμε καινούριους φίλους, παντού είχαμε όνειρα. Αυτό χάσαμε. Όχι, ποτέ δεν είχαμε τόσα λεφτά για σπατάλες και υπερπολυτελή ταξίδια σε ακριβά μέρη. Αλλά ποτέ δεν ήταν και αυτό που ζητούσαμε. Αυτό που ζητούσαμε το είχαμε. Απάτριδες πλέον. Στέρεψαν οι δυνατότητες, μας εγκλώβισε το λίγο. Διασκορπιστήκαμε σε όλα τα σημεία της γης, προσπαθώντας ο καθένας να βρει την άκρη (της γης και της ζωής του) μόνος του. Ναι, η μοναξιά είναι άμεσο αποτέλεσμα αυτής της γενιάς και της χώρας «σε κρίση»- ό,τι κι αν σημαίνει στ’ αλήθεια πλέον αυτό.
 Η διαφορά πρόσφυγα και μετανάστη ορίζεται ως εξής: Οι πρόσφυγες αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την εστία τους επειδή απειλείται η ζωή ή η ελευθερία τους. Οι μετανάστες ωθούνται από τη φτώχεια και την ανέχεια να αφήσουν τη χώρα τους με σκοπό να βελτιώσουν τις συνθήκες ζωής τους και, αν αποφασίσουν να γυρίσουν πίσω, θα συνεχίσουν να έχουν την προστασία της πατρίδας τους. Όλοι αυτοί που έφυγαν, τι είναι άραγε; Μπορούμε, στ’ αλήθεια, να μιλάμε πλέον για μετανάστευση χωρίς ενδοιασμούς; Αν γυρίσουν αυτοί που έφυγαν ποια πατρίδα θα τους προστατέψει και ποια ελευθερία θα έχουν ακριβώς εξασφαλισμένη; Και ποια πατρίδα προστατεύει ακριβώς όσους επέλεξαν να μείνουν; Πρόσφυγες γίναμε όλοι, όχι μετανάστες.
 

Illustration by Femke de Jong

Οι περισσότεροι έφυγαν και γινόμαστε σιγά σιγά μια χώρα με ηλικιωμένους και παιδιά. Άλλοι τους χαρακτηρίζουν δειλούς, επειδή εγκατέλειψαν το πλοίο όταν αυτό άρχισε να βουλιάζει. Άλλοι τους λένε έξυπνους, γιατί σκέφτηκαν καθαρά το συμφέρον τους και έκαναν μια νέα αρχή. Τίποτα από τα δύο δεν είναι. Οι άνθρωποί μου εμένα δεν είναι όλοι ίδιοι, δεν μπαίνουν σε κουτάκια και γενικευτικές κατηγορίες. Και όσοι επιλέξαμε να μείνουμε δεν είμαστε ούτε χαζοί ούτε θαρραλέοι. Όλοι έχουν και από μια άποψη για τη γενιά μας. Χαρακτηρισμοί όπως μια γενιά «ψεκασμένη», «αδικημένη», «άτυχη», «κακομαθημένη». Πριν κάποια χρόνια μάς ονόμαζαν με λύπηση «η γενιά των 700 ευρώ». Τώρα πια γίναμε των 200 και δε μας ονομάζουν καν. Γίναμε μια γενιά εθελοντών, μια γενιά μουδιασμένη, μια γενιά απατρίδων. Τόσος κόσμος και όλοι μόνοι. Η γενιά που αναγκάστηκε να γυρίσει στο σπίτι των γονιών της και το μόνο σταθερό πράγμα που έχει στη ζωή της είναι το τηλέφωνο (το οποίο και πληρώνουν οι γονείς, οι οποίοι δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να το κάνουν). Η γενιά που όταν έχει γενέθλια δεν βγαίνει πια με τους φίλους της να διασκεδάσει και για δώρο γενεθλίων τής πληρώνουν οι γονείς τη ΔΕΗ.  Σπουδάσαμε χίλια πράγματα για να αποκτήσουμε «εφόδια για το μέλλον» και «περισσότερες ευκαιρίες» και καταλήξαμε να είμαστε overqualified και να κρύβουμε τα πτυχία μας. Και σαν να μην έφτανε που οι περισσότεροι είμαστε άνεργοι τα τελευταία χρόνια, δεν μας κατατάσσουν καν στα ποσοστά των νέων. Η νέα γενιά των ανέργων, λοιπόν, που δεν θεωρείται πια νέα. Μεγαλώσαμε ανανεώνοντας μια κάρτα ανεργίας (χωρίς, φυσικά, να παίρνουμε επίδομα. Μια σκέτη κάρτα).
 

Τα όμορφα όνειρα, όμορφα καίγονται. Αλλά όμορφα ξαναγεννιούνται κιόλας. Γιατί, πάνω από όλα, είμαστε μια γενιά πεισματάρικη και ξεροκέφαλη που σφίγγει τα δόντια και δεν δέχεται να παραιτηθεί, που δεν δέχεται να ζητιανέψει όσα αξίζει να κερδίσει με την αξία της. Είμαστε μια γενιά με θυμό και όχι παραίτηση, με αξιοπρέπεια και όνειρα ταλαιπωρημένα αλλά ακόμα πανάκριβα. Το «δεν έχει νόημα πια να αγωνίζεσαι και να ελπίζεις για κάτι καλύτερο» και το «πρέπει να δεχθείς τις νέες συνθήκες και να προσαρμοστείς» το λένε άνθρωποι που δεν θέλουν το καλό σου, άνθρωποι που δεν σε συμπάθησαν ποτέ.  Και με το «κάντε υπομονή» σκέτο, μόνο η Βουγιουκλάκη είδε προκοπή.
 Και φτάνει η μέρα που συνειδητοποιούμε πως τελικά το δύσκολο δεν είναι να ξεχάσουμε το παρελθόν αλλά αυτό που είχαμε φανταστεί ως μέλλον. Και πως ήρθε η ώρα να φτιάξουμε ένα καινούριο. Μπορεί να μην μπορούμε να βρούμε πια αυτό που θέλαμε, μπορεί, όμως, και να βρούμε κάτι πολύ καλύτερο. Μπορεί να βρούμε αυτό που χρειαζόμαστε. Θα δείξει. Τα όνειρα και το μέλλον μας είναι σε αναμονή.
 

Illustration by Femke de Jong

Γράφει η Λουκία Μητσάκου
Αρθρογράφος, φωτογράφος, γλωσσολόγος, μεταφράστρια 
loukini.gr
thesecretrealtruth