Η αλήθεια για το χορό του Ζαλόγγου και τη Ρεπούση

Είναι ομολογουμένως έξυπνη η βουλευτής της ΔΗΜΑΡ, Μαρία Ρεπούση, καθώς επιτυγχάνει με τερτίπια του λόγου να βγάλει “ιστορικές αναλήθειες”, ιστορικά αποδεδειγμένα γεγονότα. Και φυσικά είναι δικαίωμά της να αμφισβητεί ό,τι εκείνη κρίνει, ή τη βολεύει, πως δεν έγινε ποτέ, όμως, όπως και να το κάνουμε, οι ιστορικές καταγραφές τη διαψεύδουν.
Παρακάτω, η iTabloid, θα δώσει κάποιες απαντήσεις, οι οποίες αντικρούουν τα λεγόμενα της ιστορικού.

Ας αρχίσουμε όμως από το νέο “χτύπημα” της κ. Ρεπούση, αυτή τη φορά, με συνέντευξή της στο ραδιοφωνικό σταθμό Alpha 989.

Μεταξύ άλλων, η κυρία Ρεπούση ζητά να δοθεί το δικαίωμα υιοθεσίας και στους ομοφυλόφιλους, υπερασπίζεται τη θέση της για τις γενοκτονίες, επικαλούμενη τα σταλινικά εγκλήματα, χαρακτηρίζει, ουσιαστικά, «εθνικό μύθο« το χορό του Ζαλόγγου και, αναφερόμενη στο παλαιό βιβλίο της Ιστορίας, εξηγεί ότι δεν γράφτηκε ποτέ η λέξη «συνωστισμός», αλλά… το ρήμα!

Αναλυτικότερα:

«Εφόσον η Πολιτεία αναγνωρίζει το δικαίωμα της υιοθεσίας σε ετεροφυλόφιλους οφείλει να το αναγνωρίζει και σε ομοφυλόφιλους» δήλωσε αρχικά η Μαρία Ρεπούση.
«Υπάρχει μια πολύ μεγάλη συζήτηση σε ό,τι αφορά την ανάγκη του παιδιού να ταυτίζεται με ένα συγκεκριμένο φύλο. Δεν καταλαβαίνω γιατί υπάρχει στην Ελλάδα αυτή η ομοφοβία. Η διαφορετικότητα είναι δικαίωμα του καθενός. Η ταυτότητα του φύλου είναι δικαίωμα κάθε ανθρώπου. Δεν με ενοχλεί καθόλου. Όλοι οι άνθρωποι έχουν τα ίδια δικαιώματα» πρόσθεσε.

Με αφορμή το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο, η βουλευτής της ΔΗΜΑΡ τάχθηκε κατά της ποινικοποίησης της μνήμης: «Είμαι κατά της ποινικοποίησης της μνήμης. Το ελληνικό Κοινοβούλιο ψήφισε τις γενοκτονίες των Ποντίων και των Αρμενίων. Αυτό δεν σημαίνει ότι η ιστορική επιστήμη είναι υποχρεωμένη να δεχθεί τις πολιτικές αποφάσεις και μάλιστα να τιμωρούνται όσοι έχουν διαφορετική άποψη. Δεν έχω καμία επιφύλαξη με τη διάταξη που προτείνει το σχέδιο νόμου του Ρουπακιώτη» είπε χαρακτηριστικά.

Μιλώντας στο ραδιοφωνικό σταθμό Alpha 989, η κυρία Ρεπούση σχολίασε: «Χώρες της Βαλτικής έχουν χαρακτηρίσει γενοκτονίες τα σταλινικά εγκλήματα. Μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τα εγκλήματα της Βαλτικής γενοκτονίες; Δεν είναι ότι οι ιστορικοί αρνούνται αυτά τα εγκλήματα. Κορυφαίο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας είναι το Ολοκαύτωμα. Οι ιστορικοί, είμαστε πιο προσεκτικοί με τη χρήση των όρων. Δεν σημαίνει ότι δεν έγιναν εγκλήματα».

Η βουλευτής της ΔΗΜΑΡ επισήμανε ακόμη: «Δεν θέλουμε να ποινικοποιείται η ελεύθερη έκφραση ή η έκφραση άλλης άποψης. Είμαστε κατά της ποινικοποίησης της μνήμης, η πλειοψηφία είναι κατά» και, αναφερόμενη στην επιστολή που έστειλε, δήλωσε ότι «η επιστολή μου ήταν ιδιωτική που απευθύνθηκε σε συναδέλφους μου. Έλεγα ότι ενδέχεται στο υπό κατάθεση νομοσχέδιο να υπάρχει διάταξη για ποινικοποίηση της μνήμης. Ήταν μια επιστολή που έλεγε ‘’στο βαθμό που υπάρχουν αντίστοιχες προβληματικές διατάξεις έχετέ το υπόψη σας’’. Αν υπερασπίζομαι ό, τι υπερασπίζομαι, είναι γιατί δεν θέλω να βγαίνουν νόμοι για το τι θα λένε και θα γράφουν οι ιστορικοί».

«Το πρόβλημα μ’ αυτό το σχέδιο νόμου το έχουν αυτοί που ασκούν ρατσιστική βία και αυτοί που παρακινούν σε ρατσιστική βία. Η Πολιτεία οφείλει να περιφρουρήσει αν ο λόγος είναι ρατσιστικός και οδηγεί σε πράξη βίας. Υπάρχει αναγκαιότητα να θωρακίσουμε τη Δημοκρατία» πρόσθεσε.

Για τη Χρυσή Αυγή, η κυρία Ρεπούση δήλωσε πως «η ΧΑ υποσκάπτει τα θεμέλια του δημοκρατικού πολιτεύματος, χρησιμοποιώντας τα ίδια τα όπλα που της δίνει η Δημοκρατία».

Ερωτηθείσα αν νιώθει θύμα, η κυρία Ρεπούση απάντησε: «Ασκείται μια τρομοκρατία στη δική μου περίπτωση. Η Δημοκρατία μας έχει να χάσει από αυτή την άσκηση πίεσης και τρομοκρατίας. Δεν αισθάνομαι θύμα. Οι τακτικές ιεράς εξέτασης έχουν περάσει. Διεκδικώ το δικαίωμά μου να απαντώ με το δικό μου τρόπο, δεν πρόκειται κανείς να με βάλει στη λογική του μαύρου-άσπρου. Καμιά φορά κάνω το λάθος να μιλώ στην πολιτική με ιστορικούς όρους. Διεκδικώ μια ιστορική καθαρότητα».

Ερωτηθείσα δε, αν υπήρξε ο χορός του Ζαλόγγου, υποστήριξε ότι «κάθε λαός δημιουργεί εθνικούς μύθους».

Για το βιβλίο της Ιστορίας και τον ‘’συνωστισμό’’, είπε ότι «υπήρξε μεγάλη εκμετάλλευση. Ακόμα φέρνουν στην επιφάνεια βιβλίο που έγραψα και η λέξη συνωστίζονται διορθώθηκε αμέσως. Ήταν ένα πάρα πολύ καλό σχολικό βιβλίο, είχε μια ατυχή έκφραση, διορθώθηκε αμέσως. Δεν υπήρχε η λέξη ”συνωστισμός” υπήρχε το ρήμα στην περιγραφή μιας αθρόας προσέλευσης. Εμείς αμέσως είπαμε πως δεν είναι σωστή η λέξη συνωστισμός επειδή προσβάλλει τις μνήμες ανθρώπων. Δεν θέλαμε να πούμε ότι στη Σμύρνη έγινε συνωστισμός».

Πρόσθεσε ότι «γενικότερη τάση της ιστορίας είναι να μαθαίνουμε από το παρελθόν για να προσπαθήσουμε να μην επαναλάβουμε τα λάθη μας. Πιο πάνω είναι το να μπορεί κανείς να διαβάζει ιστορικά τα πράγματα, να μη στέκεται σε μια αλήθεια αλλά να βλέπει και τις άλλες αλήθειες».

Ας δούμε λοιπόν τα γεγονότα. Πριν από αυτά, μια παρατήρηση:

Η κ. Ρεπούση, αμφισβητεί τη γενοκτονία των Ελλήνων στον Πόντο και τη Μικρά Ασία (αντιλαμβανόμαστε πως δεν αμφισβητεί τη σφαγή) με τη λογική ότι εφόσον δεν εξαλείφθηκε το 100% των ανθρώπων εκεί, δεν συντελέστηκε γενοκτονία με την ακριβή έννοια του όρου. Αυτή η άποψη (με δεδομένο ότι βάσει των ιστορικών στοιχείων εκτελέστηκε και εκτοπίστηκε η συντριπτική πλειοψηφία των αναφερόμενων) έχει την ίδια βάση με τη “λογική” της άρνησης του Ολοκαυτώματος των Εβραίων από τους νεοναζί. Σκεφτείτε το: Εφόσον οι ναζί δεν έκαψαν ΟΛΟΥΣ τους Εβραίους, λέει η ίδια λογική, δεν υπήρξε ποτέ Ολοκαύτωμα. Η πραγματικότητα, βέβαια, είναι εντελώς διαφορετική και το ξέρουν και οι πέτρες. Ή, για παράδειγμα, στην Αμερικανική ήπειρο, εφόσον απέμειναν γηγενείς (οι λεγόμενοι Ινδιάνοι) στον τόπο τους, εφόσον κάποιοι επέζησαν των σφαγών και δεν εξαλείφθηκε οριστικά το γένος τους, δεν συντελέστηκε γενοκτονία. Με αυτή τη λογική, (σχεδόν) ποτέ, πουθενά στον πλανήτη δεν συντελέστηκε γενοκτονία. Η αλήθεια, κ. Ρεπούση είναι πικρή, αλλά είναι η αλήθεια.

Πάμε τώρα στο χορό του Ζαλόγγου. Μιλήσαμε προηγουμένως για έξυπνο τέχνασμα. Προφανώς μπορεί να πει κανείς ότι η κ. Ρεπούση δεν αμφισβητεί το γεγονός αυτό καθεαυτό άμεσα. Δεν θα δείτε πουθενά να αμφισβητεί τη μαζική αυτοκτονία και βρεφοκτονία στο Ζάλογγο, αλλά τον χορό. Δεν είναι δύσκολο να βρει κανείς ότι το δημοτικό τραγούδι “Έχε γεια καημένε κόσμε” είναι δημιούργημα του 1908 (όπως σημειώνει ο Αλ. Πολίτης), ενώ το περιστατικό προσδιορίζεται στο 1803. Όπως και είναι λογικό να φανταστεί κανείς ότι οι γυναίκες, όταν πέταγαν τα μωρά τους στον γκρεμό και πήδαγαν για να γλιτώσουν τον εξευτελισμό και τη σκλαβιά, δεν θα είχαν καμία όρεξη ούτε να τραγουδούν, ούτε να χορεύουν. Αυτό, ωστόσο, δεν αλλάζει κάτι ούτε στο δραματικό, ούτε στο ηρωικό της πράξης.

Έτσι, με αυτό τον τρόπο, η κ. Ρεπούση επιχειρεί να διαλύσει, αμφισβητώντας τον χορό, το περιστατικό. Γιατί; Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι περί το τέλος του 20ου και αρχές του 21ου αιώνα η αποσύνθεση των εθνικών ταυτοτήτων μέσω της αποσύνθεσης των εθνικών “αφηγήσεων” έγινε κυρίαρχο πρόταγμα της δυτικής ιστορικής και κοινωνιολογικής σκέψης, ιδιαίτερα σε ότι αφορά τα έθνη της περιφέρειας (Καραμπελιάς, σελ. 10). Στην Ελλάδα η σχετική “σχολή” έχει ως κύριο στόχο την ιστορία των Σουλιωτών επειδή αυτοί καταλαμβάνουν κεντρικό ρόλο στην ελληνική ιστορική συνείδηση λόγω του μακρόχρονου αγώνα τους, επί δύο αιώνες, κατά των Τούρκων. Το Ζάλογγο, όπως και το Κούγκι κ.ά., αποτελούν λέξεις/σημαίνοντα που στο υποσυνείδητο των Ελλήνων ταυτίζονται με την αγωνιστική διάθεση της νεώτερης Ελληνικής ταυτότητας. Για τον λόγο αυτό επιχειρείται να πληγεί η αληθοφάνεια του γεγονότος και ο ηρωικός χαρακτήρας των ατόμων που σχετίζονται με αυτό. Γι’ αυτό.

Η αλήθεια

Η αλήθεια είναι ότι πλήθος ιστορικών και περιηγητών της εποχής, καταγράφουν ως αληθές το περιστατικό. Για την ακρίβεια, δεν υπάρχει κάποια αναφορά της εποχής (ή μεταγενέστερη) που να το αμφισβητεί. Αντιθέτως, αυτό που ενισχύει την άποψη ότι το περιστατικό έγινε όπως περιγράφεται, είναι το γεγονός ότι αναφέρεται με λεπτομέρειες και χωρίς συναισθηματισμούς και χαρακτηρισμούς, από μη φιλέλληλες, δεδηλωμένους φίλους των Οθωμανών και μη Οθωμανούς.

Το γεγονός αυτό λοιπόν ανάγεται στις μάχες που έδωσαν τα εκστρατευτικά σώματα του Αλή Πασά όταν αποφάσισε να καταστείλει τους Σουλιώτες που “λυμαίνονταν” περιοχές του Πασαληκίου των Ιωαννίνων. Κατά τις τελευταίες εκείνες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, τέταρτες κατά σειρά, όταν περικυκλώθηκαν κάποια εναπομείναντα εκεί γυναικόπαιδα των Σουλιωτών, που είχαν καταφύγει στο υφιστάμενο ομώνυμο μοναστήρι, Μονή του Ζαλόγγου, που προκειμένου να μην υποστούν την αιχμαλωσία και άλλους εξευτελισμούς, αποφάσισαν να ριφθούν σε παρακείμενο γκρεμό, (φαράγγι), όπως και έπραξαν χορεύοντας και ρίχνοντας προηγουμένως τα βρέφη που κρατούσαν στην αγκαλιά τους.

Κατά τα ίδια γεγονότα η κόρη του Νώτη Μπότσαρη, ενώ μετέφερε στους ώμους της την τραυματισμένη μητέρα της, βλέποντας ότι κινδύνευαν να συλληφθούν από κάποιον Αλβανό, έριξε τη μητέρα από έναν βράχο στον ποταμό Αχελώο και έπεσε και η ίδια. Εκείνη την εποχή ο εξευτελισμός των γυναικών εχρησιμοποιείτο από τον Αλή Πασά ως μέσο αντιμετώπισης των Σουλιωτών. Ένας από τους τρόπους εξευτελισμού ήταν και η πώληση των γυναικών ως σκλάβων, σε εποχή που το εμπόριο λευκών σκλάβων μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν νόμιμο και καταργήθηκε με φιρμάνι μόλις το 1830.

Δεν χρειάζεται και μεγάλη επιστημονική γνώση και γιγαντιαία έρευνα για να βρει κανείς ένα μικρό μέρος από τις πλέον αξιόπιστες αναφορές στην ηρωική πράξη. Εμείς, οι πτωχοί, ασήμαντοι και αγράμματοι (μπροστά στην ιστορικό) ρεπορτέρς της iTabloid αρκούμαστε να αντιγράψουμε από τη Βικιπαίδεια τις αναφορές της εποχής:

Αναφορά Μπαρτόλντυ

Πρώτος που κατέγραψε το γεγονός αυτό, ήταν ο Πρώσος περιηγητής και διπλωμάτης Ιάκωβος Μπαρτόλντυ, που έτυχε την εποχή εκείνη (1803-1804) να βρίσκεται στα Ιωάννινα. Η έστω και πολύ περιληπτική αναφορά του στο γεγονός κρίνεται περισσότερο αντικειμενική, με δεδομένο ότι δεν ήταν και τόσο ευνοϊκός προς τους Έλληνες, ούτε όμως και με τον Αλή Πασά, που όμως δεν τον εμπόδισε να τονίσει τη γενναιότητα των Σουλιωτών, αλλά και την αγριότητα των τμημάτων του Αλή Πασά. Στην αναφορά του εκείνη στο έργο του «Ταξίδιον εις την Ελλάδα 1803 – 1804», (δημοσιεύτηκε στη γερμανική το 1805, και σε γαλλική μετάφραση το 1807), σημειώνει (σε ελεύθερη μετάφραση):

“Καμιά εκατοστή απ΄ αυτούς τους δυστυχισμένους είχαν αποτραβηχτεί βόρεια της Πρέβεζας στο Μοναστήρι του Ζαλόγγου. Τους επιτέθηκαν εκεί θεωρώντας ότι τάχα αυτή η τοποθεσία, πράγματι ισχυρή, θα μπορούσε να τους προσφέρει ένα νέο τόπο μόνιμης διαμονής, όπου και η σφαγή που ακολούθησε υπήρξε φρικτή. Τριάντα εννέα γυναίκες γκρεμίστηκαν από τα βράχια με τα παιδιά τους που μερικά ακόμη βύζαιναν.”
Σημειώνεται η αναφορά για “39″ γυναίκες που “γκρεμίστηκαν”, με τα παιδά τους χωρίς να διασαφηνίζεται αν ήταν αυτοκτονία, ή θηριωδία.

Αναφορά Γ. Ληκ
Δεύτερος που κατέγραψε το γεγονός, περισσότερο λεπτομερώς, ήταν ο Άγγλος στρατιωτικός, περιηγητής και αρχαιολόγος, Γουλιέλμος Μαρτίνος Ληκ, από πληροφορίες που συνέλεξε το 1805, ως αντιπρόσωπος της Αγγλίας στα Ιωάννινα, τις οποίες συμπεριέλαβε στο σύγγραμμά του “Περιήγηση στη Β. Ελλάδα”. Στην αναφορά του αυτή σημειώνει:

“Περίπου 100 οικογένειες είχαν αποτραβηχτεί στο μέρος αυτό από το Σούλι και την Κιάφα, με συνθήκες και ζούσαν στο λόφο ανενόχλητες ώσπου έπεσε το Κούγκι. Τότε επειδή τάχα η περιοχή αυτή ήταν περισσότερη οχυρή ξαφνικά τους επιτέθηκαν με διαταγή του Βεζίρη. Όταν η κατάσταση έγινε απελπιστική ο Κίτσος Μπότσαρης και ένα τμήμα του διέφυγαν. Από τους υπολοίπους, 150 σκλαβώθηκαν και 25 κεφάλια στάλθηκαν στον Αλβανό Μπουλούκμπαση στην Καμαρίνα που διεύθυνε τις επιχειρήσεις, 6 άνδρες και 22 γυναίκες ρίχτηκαν από τα βράχια από το ψηλότερο σημείο του γκρεμνού, προτιμώντας έτσι παρά να πέσουν ζωντανοί στα χέρια των εχθρών τους. Πολλές γυναίκες που είχαν παιδιά τις είδαν να τα ρίχνουν με δύναμη προτού εκείνες κάνουν το μοιραίο πήδημα “.

Στη δεύτερη ιστορικά αυτή αναφορά γίνεται σαφής λόγος για αυτοκτονία και βρεφοκτονία, ενώ προστίθενται 6 άνδρες, ο δε αριθμός των γυναικών περιορίζεται στις 22, χωρίς να γίνεται και εδώ μνεία για χορό. Σημειώνεται όμως ότι το σύγγραμμα αυτό δημοσιεύτηκε 33 χρόνια αργότερα, το 1835, επί Βασιλείας του Όθωνα.
Αναφορά Χόλαντ

Tο 1815 ο Χ. Χόλαντ εκδίδει σύγγραμμα με εντυπώσεις του από την Ελλάδα του 1812-13, κάνοντας επιγραμματικά λόγο μόνο για τη βρεφοκτονία στο σχετικό περιστατικό:

«…λέγεται σαν πραγματική ιστορία, πως μια ομάδα Σουλιώτισσες, μαζεύτηκαν σ΄ ένα από τα κοντινά στο Σαράι βάραθρα και έριξαν εκεί τα βρέφη τους για να μη γίνουν σκλάβοι του εχθρού».
Στη τρίτη αυτή αναφορά του περιστατικού, αναφέρεται μόνο η βρεφοκτονία. Με το όνομα Σαράι φέρεται ένα παλαιό πυργόκαστρο που ύπήρχε στη περιοχή, κοντά στη Μονή του Ζαλόγγου.

Αναφορά Χ. Περραιβού

Τον ίδιο όμως χρόνο, το 1815, (έξι χρόνια πριν την επανάσταση του 21), δημοσιεύεται και η πρώτη ελληνική αναφορά στο περιστατικό που περιλαμβάνεται στη δεύτερη έκδοση της “Ιστορίας του Σουλίου και της Πάργας” του Χριστόφορου Περρραιβού που τυπώθηκε στη Βενετία, που αποτελεί και την πρώτη ουσιαστικά ελληνική πηγή του γεγονότος.

Κατ΄ αυτή, όταν τα στρατεύματα του Αλή απέτυχαν και την φορά αυτή να αιχμαλωτίσουν τους Σουλιώτες που όδευαν προς την Πάργα, και παρά τις συνομολογήσεις που είχαν κάνει μαζί τους, αφού ξεκουράστηκαν επί τριήμερο, επιτέθηκαν ξαφνικά στο Ζάλογγο όπου διαβιούσαν όσοι Σουλιώτες είχαν συνθηκολογήσει νωρίτερα με τον Αλή Πασά, αναφέροντας σχετικά…

«τότε εγνώρισαν ο Κουτσιονίκας και ο Κίτσιο Μπότσαρης την συνηθισμένην αντιπληρωμήν όπου δίδει ο Βεζίρης εις τους πιστούς του προδότας, πλην η μετάνοια τότε ήτο ανωφελής. Άρχισαν μ΄ όλον τούτο και αντεμάχοντο μεγαλοψύχως, δεν είχαν όμως τα αναγκαία ν΄ αντισταθούν περισσότερον από δύο ημέρας. Αι γυναίκες δε κατά την δευτέραν ημέραν βλέπουσαι ταύτην τη κτηνώδη περίστασιν, εσυνάχθησαν έως εξήκοντα, επάνω εις έναν πετρώδη κρημνόν. Εκεί εσυμβουλεύθησαν και απεφάσισαν ότι καλύτερα να ριφθούν κάτω από τον κρημνόν διά να αποθάνουν, πάρεξ να παραδοθούν διά σκλάβες εις χείρας των Τούρκων. Όθεν αρπάξαντες με τας ιδίας των χείρας τα άκακα και τρυφερά βρέφη, τα έρριπτον κάτω εις τον κρημνόν. Έπειτα αι μητέρες πιάνοντας η μία με την άλλη τα χέρια τους άρχισαν και εχόρευαν, χορεύουσαι δε επηδούσαν ευχαρίστως μίαν κατόπιν της άλλης από τον κρημνόν. Μερικαί όμως δεν απέθανον, επειδή έπιπτον επάνω εις τα παιδία των και τους συντρόφους, των οποίων τα σώματα ήταν καρφωμένα πάνω εις τες μυτερές πέτρες του κρημνού».

Στην πρώτη αυτή ελληνική καταγραφή του περιστατικού σημειώνεται αφενός ο αριθμός των γυναικών, στο περίπου, “έως 60″, και ότι προηγουμένως “εσυμβουλεύθησαν”, (με την κυριολεκτική ερμηνεία της λέξης), όπου κατόπιν συμβουλίου αποφάσισαν πλέον συνειδητά τη βρεφοκτονία και τη δική τους στη συνέχεια αυτοκτονία. Και ενώ αναφέρεται εδώ πρώτη φορά ο “χορός”, δεν προσδιορίζεται η ημερομηνία. Πάράλληλα γίνεται μνεία περί της προδοσίας που είχε σχετικά σημειωθεί, για την οποία οι προδότες αναγνωρίζουν το σφάλμα τους, πολεμώντας γενναία, πλην όμως αυτό όπως αποδείχθηκε το πλήρωσαν περισσότερο τα γυναικόπαιδα. Στην επόμενη έκδοση του έργου αυτού, το 1857, απαλείφθηκε το περιστατικό της προδοσίας και η λεπτομέρεια του χορού η δε αναφορά στο γεγονός είναι ψυχρή χωρίς συναισθηματικά στοιχεία.

Αναφορά Πουκεβίλ

Το 1820 ο Γάλλος περιηγητής Φραγκίσκος Πουκεβίλ που διέμενε 10 και πλέον χρόνια στην αυλή του Αλή Πασά, εκδίδει τους 3 πρώτους τόμους του έργου του Ταξίδι στην Ελλάδα. Στο 3ο τόμο περιλαμβάνει το επεισόδιο ως ακολούθως (ελεύθερη απόδοση)

«…τις γυναίκες τις γκρέμισαν από τα ύψη των βουνών στις αβύσσους του Αχέροντα, τα παιδιά πουλήθηκαν στα παζάρια.»

Εδώ γίνεται σαφής αναφορά για θηριωδία και όχι για βρεφοκτονία ούτε και για αυτοκτονία. Τον επόμενο όμως χρόνο που εκδίδονται οι άλλοι τόμοι περιλαμβάνεται το γεγονός με περισσότερη λεπτομέρεια:
«Ηρωικό θάρρος εξήντα γυναικών, που κινδύνευαν να παραδοθούν στη σκλαβιά των Τούρκων. Ρίχνουν τα παιδιά τους πάνω στους πολιορκητές σαν να ήταν πέτρες έπειτα, πιάνοντας το τραγούδι του θανάτου και κρατώντας η μιά το χέρι της άλλης, ρίχτηκαν στο βάθος της αβύσσου, όπου τα κομματιασμένα πτώματα των παιδιών τους δεν άφηναν μερικές να συναντήσουν το Χάρο, όπως θα το ήθελαν.»

Στη νεότερη αυτή αναφορά περιλαμβάνεται πλέον ο χορός 60 γυναικών καθώς και η βρεφοκτονία και αυτοκτονία τους, που ταυτίζεται με την αναφορά του Περραιβού, με επιπλέον μια σημείωση ημερομηνίας στο περιθώριο: 22 Δεκεμβρίου 1803 (π. ημερ.).

Αναφορά Κλ. Φωριέλ

Και ενώ έχει ξεκινήσει η επανάσταση των Ελλήνων, οι φήμες συνεχίζουν να φουντώνουν παράλληλα με τον φιλελληνισμό. Έτσι το 1823 ο Γάλλος ιστορικός ακαδημαϊκός και σπουδαίος φιλέλληνας Κλωντ Φωριέλ συγκεντρώνει τα υπομνήματα των τραγουδιών που θα εκδώσει το επόμενο καλοκαίρι του 1824. Σ΄ αυτά ο Φωριέλ αναφερόμενος στη 2η μέρα εκείνης της μάχης φαίνεται ν΄ ακολουθεί πιστά τον Περραιβό προσθέτοντας πολλές παραστατικές λεπτομέρειες:

«..ήταν ακόμα αβέβαιη, όταν εξήντα γυναίκες, βλέποντας πως στο τέλος θα σκοτώνονταν οι δικοί τους, μαζεύονται σ΄ ένα απότομο ψήλωμα στον γκρεμό, που στη μία πλευρά του ανοιγόταν ένα βάραθρο και στο βάθος του το ρέμα άφριζε ανάμεσα στους μυτερούς βράχους που γέμιζαν τις όχθες και τη κοίτη του. Εκεί αναλογίζονται τι έχουν να κάνουν, για να μη πέσουν στα χέρια των Τούρκων, που τους φαντάζονται κιόλας να τις κυνηγούν. Αυτή η απελπισμένη συζήτηση στάθηκε σύντομη, και η απόφαση που ακολούθησε ήταν ομόγνωμη. Οι περισσότερες απ΄ αυτές τις γυναίκες ήταν μητέρες, αρκετά νέες, και είχαν μαζί τα παιδιά τους, άλλες στο βυζί ή στην αγκαλιά, άλλες τα κρατούσαν από το χέρι. Η κάθε μια πήρε το δικό της, το φίλησε για τελευταία φορά και το έριξε ή το έσπρωξε γυρνώντας το κεφάλι στον διπλανό γκρεμό. Όταν δεν είχαν πια παιδιά να γκρεμίσουν, πιάστηκαν από τα χέρια και άρχισαν ένα χορό, γύρω – γύρω, όσο πιο κοντά γινόταν στην άκρη του γκρεμού και η πρώτη απ΄ αυτές, αφού χόρεψε μια βόλτα φτάνει στην άκρη, ρίχνεται και κυλιέται από βράχο σε βράχο ως κάτω στο φοβερό βάραθρο. Ωστόσο ο κύκλος, ή ο χορός συνεχίζει να γυρνάει, και σε κάθε βόλτα μια χορεύτρια αποκόβεται με τον ίδιο τρόπο, ως την εξηκοστή. Λένε πως από κάποιο θαύμα, μία απ΄ αυτές τις γυναίκες δεν σκοτώθηκε πέφτοντας».[5]

Η λεπτομερής αυτή περιγραφή του Χορού του Ζαλόγγου, με τις εξήντα γυναίκες προσέδωσε μια ιδιαίτερη χρονικά αυτοτέλεια με μια παράλληλη πληρότητα αυτοθυσίας, αντί αυτοκτονίας, εξαίρετης συγκίνησης και θαυμασμού με διεθνή πλέον εμβέλεια που και κυριάρχησε σ΄ όλες τις μετέπειτα ιστορικές αναφορές.


http://www.itabloid.gr