Από τον βυθό της θάλασσας στο Μουσείο

Ναυάγια και βυθισμένοι οικισμοί στο νέο Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων στον Πειραιά

Σταθμοί στον χρόνο με ολόκληρα ναυάγια, που θα προσφέρουν στον επισκέπτη την εμπειρία της «καταβύθισης» στο παρελθόν. Ομοιώματα πλοίων, βιντεοπροβολές, χάρτες και διαγράμματα, η ψηφιακή εφαρμογή με το ταξίδι του Οδυσσέα στην Ιθάκη, φορτία εμπορικών πλοίων, τα σκαριά και ο εξοπλισμός τους, καταβυθισμένοι οικισμοί και λιμάνια και φυσικά τα σπουδαία ευρήματα που έχουν ανασυρθεί από τη θάλασσα: αγάλματα και άλλα έργα τέχνης, χρηστικά αντικείμενα, νομίσματα, εμπορικοί αμφορείς.

Κι όλα αυτά από την απώτερη αρχαιότητα ως τη νεώτερη εποχή. Με ιδιαίτερη έμφαση επιπλέον στις συμμετοχικές δραστηριότητες παιδιών και νέων και στα εκπαιδευτικά προγράμματα. Αυτά θα περιλαμβάνει μεταξύ πολλών άλλων το Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων, που θα δημιουργηθεί στον Πειραιά σε ένα παλιό βιομηχανικό κτίριο, τις πρώην διαμετακομιστικές αποθήκες σιτηρών, γνωστό ως «Σιλό». Πρόκειται για ένα φιλόδοξο έργο, το μουσειολογικό πρόγραμμα του οποίου παρουσιάσθηκε χθες το βράδυ στο Συμβούλιο Μουσείων του Υπουργείου Πολιτισμού από όπου και έλαβε έγκριση. Να σημειωθεί ότι το Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων εντάσσεται στην «Πολιτιστική Ακτή Πειραιά», το επενδυτικό πρόγραμμα του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς για την αναμόρφωση και ανάδειξη της πόλης σε πύλη τουρισμού και πολιτισμού.

Με ωφέλιμο χώρο μεγαλύτερο των 11.000 τ.μ.με ύψος 44 μέτρα, αλλά ανώτατο ύψος 52.20 μέτρα, χάρη στον «πύργο» του, που φιλοξενεί το ορατό και από τη θάλασσα ρολόι του λιμανιού, το «Σιλό» δεσπόζει στον προβλήτα της Ηετιώνειας Πύλης του Πειραιά (Πύλη 2). Κτίστηκε στη δεκαετία του 1930 και θα διατηρηθεί μερικώς τόσο ως προς το εξωτερικό του κέλυφος, όσο και σε τμήμα των « κυψελών» στο εσωτερικό του ενώ θα γίνουν οι απαραίτητες επεμβάσεις για την ενίσχυση του στατικού του φορέα.

Σύμφωνα με την πρόταση:

Οι εκθεσιακοί χώροι θα καταλαμβάνουν 5000 τ.μ., οι χώροι εξυπηρέτησης των επισκεπτών (με χώρους υποδοχής, αναψυκτήριο και εστιατόριο, που θα έχουν και ανεξάρτητη είσοδο) 1500 τ.μ., οι χώροι περιοδικών εκθέσεων 500 τ.μ., οι χώροι εκπαιδευτικών προγραμμάτων με βιβλιοθήκη αμφιθέατρο κλπ. 800 τ.μ.

Τα εργαστήρια 1400 τ.μ., οι δεξαμενές αφαλάτωσης για τα ευρήματα που ανασύρονται από τη θάλασσα 400 τ.μ., οι  αποθήκες 1450 τ.μ., οι χώροι διοίκησης 500 τ.μ. και οι χώροι τεχνολογικών εγκαταστάσεων 1000 τ.μ. Σημειώνεται όμως ότι θα αξιοποιηθούν αρχιτεκτονικά και μουσειολογικά και οι «κυψέλες» του Σιλό για την εκθεσιακή ανάδειξη ναυαγίων.

Περί τα 2000 αρχαιολογικά και νεώτερα ευρήματα υπολογίζεται να εκτεθούν στο μουσείο, αντικείμενα που προέρχονται από ναυάγια (φορτίο και τεχνικός εξοπλισμός), παράκτιους οικισμούς και λιμάνια αλλά και από κατασχέσεις και παραδόσεις ιδιωτών. Εμπορικοί αμφορείς, χρηστική και επιτραπέζια κεραμική, αγάλματα, τμήματα γλυπτών και αρχιτεκτονικά μέλη, μέσα συναλλαγών, σκαριά και εξοπλισμός πλοίων, προσωπικός οπλισμός και οπλικά εργαλεία, επιγραφές, είδη ρουχισμού και καλλωπισμού, εργαλεία κ.ά. περιλαμβάνονται στα εκθέματα. Ο στόχος είναι να αναδειχθεί η σχέση της χώρας με τη θάλασσα και να φωτισθούν σημαντικές πτυχές του ελληνικού πολιτισμού στη διαχρονία του (εμπόριο, επικοινωνία, οικονομία, αγώνας για την επιβίωση), καθώς και οι σημαντικότερες στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.

Το υλικό λοιπόν οργανώνεται σε έξι θεματικούς άξονες:

- «Η θάλασσα, το περιβάλλον και ο άνθρωπος» με εποπτικό υλικό κυρίως (ενημερωτικές πινακίδες, χάρτες, διαγράμματα, βιντεοπροβολές) αλλά και επιγραφές και αγγεία με παραστάσεις που σχετίζονται με τη θάλασσα.

- Ενάλια Αρχαιολογία: Ερευνες και Ανασκαφές σε Υδάτινο Περιβάλλον με αρχαιολογικά ευρήματα (κεραμική, (γλυπτική, αρχιτεκτονικά μέλη, νομίσματα, εξοπλισμός και σκαριά πλοίων, όπλα κ.λπ.), αλλά και με στοιχεία του καταδυτικού εξοπλισμού των καταδυόμενων αρχαιολόγων, όπως στολές, φιάλες οξυγόνου, σκάφανδρα, φωτογραφικές μηχανές κ.λπ. Επίσης χρονολόγιο με τα σημαντικότερα ορόσημα των ενάλιων ερευνών στην Ελλάδα, βιντεοπροβολή με θέμα τις συνθήκες διατήρησης ενός ναυαγίου, αλλά και βιντεοπροβολή με τα βασικά στάδια μιας πραγματικής υποβρύχιας ανασκαφής, φωτεινή τράπεζα με σήμανση των σημαντικότερων ενάλιων ερευνών και ναυαγίων σε όλες τις θάλασσες της Μεσογείου, φωτογραφίες βυθού, ηχητικά ντοκουμέντα με την εξιστόρηση των προσωπικών μαρτυριών και εμπειριών καταδυόμενων αρχαιολόγων και ψαράδων –σφουγγαράδων, ακόμη και προβολή με την «νοηματική» γλώσσα των δυτών στο βυθό.

- «Χρονοκάψουλες» στον βυθό... Σταθμοί στον χρόνο. Αποτελεί τη μεγαλύτερη σε έκταση αλλά και την πιο πρωτότυπη ίσως ιδέα της έκθεσης με την παρουσίαση κλειστών συνόλων ναυαγίων, οικισμών κλπ, τα οποία στη γλώσσα των ενάλιων αρχαιολόγων ονομάζονται «χρονοκάψουλες». Εδώ η ιστορία αρχίζει από το 10.000 π.Χ. περίπου με τα πρώτα ταξίδια στο Αιγαίο και τους δρόμους του οψιανού από τη Μήλο σε διάφορες περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδος αλλά και τα πρώτα πλωτά μέσα, την παπυρέλα.

Ακολουθούν οι Μινωίτες και Μυκηναίοι, οι Προϊστορικοί πολιτισμοί του Αιγαίου και η σχέση τους με τη θάλασσα. Εδώ παρουσιάζονται τρισδιάστατα ομοιώματα πλοίων, ναυάγια, καταβυθισμένοι οικισμοί.

Μεγάλο βάρος δίνεται στην κλασική Ελλάδα και τη θάλασσα σε εποχές ειρήνης και πολέμου. Παρουσιάζονται μεταξύ άλλων η δύναμη της Αθήνας, η εκστρατεία του Κίμωνα για την εκδίωξη των Περσών από τη Θράκη με το ναυάγιο στην Κυρά Παναγιά Φαγκρού στις Β. Σποράδες (μέσα 5^ου αι.π.Χ. Η αθηναϊκή κυριαρχία την περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου με το ναυάγιο της Περιστέρας Αλοννήσου (425 - 415 π.Χ.). Η ναυπηγική και η τεχνολογία της εποχής με ομοίωμα αρχαίας τριήρους ή της «Ολυμπιάδας». Θαλάσσιοι δρόμοι με το ναυάγιο στη νησίδα Σκάντζουρα Β. Σποράδων (4^ος αι.π.Χ).κ.ά. Φορτία πλοίων και εμπόριο με σπόρους σίτου από το ναυάγιο της Αντιδραγονέρας στα ΝΔ Κυθήρων (τέλη 4^ου αι.π.Χ.)

Ακολουθούν ενότητες για το Βυζάντιο αλλά και για τις περιόδους της Τουρκοκρατίας – Ενετοκρατίας και την πορεία των Ελλήνων προς εθνική ανεξαρτησία. Εδώ παρουσιάζονται: το ναυάγιο ξύλινου εμπορικού πλοίου έξω από το λιμάνι της Ζακύνθου (σώζεται μεγάλο τμήμα του σκαριού, φορτίο φουντουκιών, 100 ασημένια ισπανικά νομίσματα εποχής Φιλίππου Β’).Το ναυάγιο της υποναυαρχίδας του γαλλικού στόλου “La Thérèse”, που βυθίστηκε έξω από το λιμάνι του Χάνδακα στη διάρκεια της πολιορκίας του. Πέντε ναυάγια και ισάριθμα ιστορικά συμβάντα της προεπαναστατικής και πρώτης επαναστατικής περιόδου. Αλλά και το ναυάγιο του πλοίου «Μέντωρ» (1802) στα Κύθηρα με το οποίο ο Λόρδος Έλγιν μετέφερε τα γλυπτά που απέσπασε από την Ακρόπολη για την Αγγλία.

Η Νεότερη Ελλάδα αναδεικνύεται με ευρήματα και ντοκουμέντα από το ναυάγιο του «Πατρίς» (τροχοκίνητο ατμόπλοιο που βυθίστηκε το 1868 στα ανοικτά της Κέας) ενώ καταγράφονται οι δύο μεγάλοι παγκόσμιοι πόλεμοι με ευρήματα και ντοκουμέντα από ναυάγια.

- Η Προστασία, διαχείριση και ανάδειξη της εναλίας πολιτιστικής κληρονομιάς.

- Ναυάγια. Αναφορές στις τέχνες και τα γράμματα.

- Το κτίριο του «Σιλό» με αναφορά στο εμπόριο σίτου και τη σημασία του για την ελληνική οικονομία, από τους αρχαίους χρόνους έως σήμερα.

Στις περιοδικές εκθέσεις εξάλλου προβλέπεται η ανάπτυξη ειδικών θεμάτων, όπως: Tα ναυάγια της Μεσογείου, Ιστορικές ναυμαχίες, Οι Φάροι με τα σημεία και τα σύμβολά τους στο χρόνο και το χώρο, Ο Μύθος της Χαμένης Ατλαντίδας κ.ά.

Με βάση αυτό το πρόγραμμα πάντως οι αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟ κλήθηκαν να ετοιμάσουν την προμελέτη για το μουσείο την οποία θα παρουσιάσουν τον Ιούλιο.

πηγή